Eddy Stam, auteur op Sargasso

Foto: FNV Bondgenoten (cc)

Nepvakbonden hebben in Nederland vrij spel

17 februari 2020 , 08:00 , door Eddy Stam

LONGREAD - ‘Gele bonden’ (vakbonden door werkgevers mede gefinancierd en gecontroleerd) hebben vrij spel in Nederland.

In Nederland kennen we grotere vakbonden die doorgaans zijn aangesloten bij FNV, CNV of VCP. Zij hebben leden in één of meerdere sectoren waar alle werknemers tot de doelgroep behoren. Daarnaast zijn er flink aantal kleine bedrijfs- en beroepsbonden, bonden die alleen personeel bij één bedrijf of één beroepsgroep binnen één of meerdere bedrijven vertegenwoordigen.

We hebben kort gezegd algemene bonden voor alle werknemers binnen één of meer sectoren, bedrijfsbonden voor alle werknemers binnen één bedrijf, categorale bonden voor bepaalde categorieën werknemers in één of meerdere sectoren (bijvoorbeeld hoger personeel) en beroepsverenigingen voor specifieke beroepen. Tot slot zijn er ook nog confessionele vakbonden. Deze zijn gebonden aan een kerkgenootschap, zoals het Gereformeerd Maatschappelijk Verbond.

Cao’s

Er zijn en Nederland meer dan duizend cao’s. De meeste zijn cao’s die alleen binnen één bedrijf gelden, maar er zijn ook een slordige tweehonderd cao’s die voor een hele bedrijfstak gelden. Alle cao’s moeten worden aangemeld bij de minister, voor bedrijfstak-cao’s kan een verzoek tot algemeen verbindendverklaring (avv) worden ingediend. Zo’n avv zorgt ervoor dat de cao op alle bedrijven van toepassing is, ook als een bedrijf niet is aangesloten bij de werkgeversvereniging.

Foto: Marco Verch Professional Photographer and Speaker (cc)

Hema-CNV cao, Waarom?

13 juni 2019 , 11:01 , door Eddy Stam

ANALYSE - CNV heeft vorige week een cao afgesloten voor de medewerkers van Hema. Op zich geen groot nieuws, ware het niet dat CNV akkoord is gegaan met een cao die ervoor zorgt dat nieuwe werknemers erop achteruit gaan.

De vakbond gaf er zelf niet veel ruchtbaarheid aan, maar het was zo’n opvallende cao, dat er tóch media-aandacht voor was. De huidige werknemers worden er nauwelijks beter van. Nóg opvallender? Nieuwe medewerkers stappen in voor ongeveer 25 procent minder salaris.

Splijtzwam

Een potentiële splijtzwam, want je kunt verwachten dat Hema bij een volgende tegenvaller alles gaat doen om van die oude, duurdere werknemers af te komen of hun salaris te verlagen. Waarom werkt een respectabele vakbond als CNV hier aan mee? Ik kan mij niet voorstellen dat dit wordt bedoeld met hun slogan, ‘de vakbond die verschil maakt’.

CNV kampt, net als FNV en veel andere bonden in Europa, met gestaag dalende ledentallen. Enkele achtereenvolgende jaren waren de contributieopbrengsten lager als begroot. Dat leidde tot tekorten, die uit de verkoop van bezittingen en vermogenswinsten moesten worden afgedekt. Alhoewel een derde van de begroting is gebaseerd op inkomsten uit werkgeversbijdragen, heeft CNV anders voldoende vermogen om het risico af te dekken, in tegenstelling tot bijvoorbeeld AVV (Alternatief voor Vakbond). Maar dat kun je niet oneindig blijven doen, omdat daarmee investeringsruimte om de ledendaling te keren wegvalt. Maar voorlopig lijkt het nog geen urgente reden om ondermaatse cao’s te tekenen. Buiten dat heeft de nieuwe cao Hema nauwelijks werfkracht. Wie wil lid worden van een bond die verslechteringen afspreekt?

Foto: FaceMePLS (cc)

Bananenrepubliek Jumbo

12 maart 2019 , 08:00 , door Eddy Stam

COLUMN - Een greep uit een brief van Jumbo aan de vakbond, die mij per ongeluk onder ogen kwam. “Er komt immers geen cao.” “Afzien van het arbeidsvoorwaardenreglement (avr) levert helemaal niets op.” “Nu niet en later niet.” “De strijd voor een cao is onacceptabel.” “De cao is verleden tijd.” “Wij gaan onder geen beding meer praten.” “Het avr is de nieuwe standaard.” “U moet per direct stoppen met het misleiden…”

De dictatoriale taal die Karel de Jong, directeur supply chain bij Jumbo, over vakbondsrechten en het recht op collectieve onderhandelingen bezigt, is ongehoord.

Ik hoor van alles over vakbondsrechtenschendingen over de hele wereld. Maar zelfs in de meest corrupte landen zetten directies dit niet op papier. Karel wél. Hij is de schaamte allang voorbij. Karel leest de vakbond de les over het schenden van belangen van hun medewerkers. Daar heeft hij immers verstand van.

Een onderneming hoort vakbonden niet te dicteren wat zij wel of niet mogen en moeten. Vrije vakbonden en het recht op onderhandelingen zijn mensenrechten, Karel. Maar de directeur supply chain maalt niet om mensenrechten, aldus Oxfam. Ze maken misbruik van hun onderhandelingsmacht. Lekker goedkoop!

Andere ondernemingen verplichten zichzelf uitgebreid om zich aan regels en ethische codes te houden, zoals UN Global Compact, OECD Guidelines en Global Deal. Jumbo lukt het niet eens om de flinterdunne Nederlandse Corporate Governance Code te volgen. “Jumbo past zo veel mogelijk de Nederlandse Corporate Governance Code toe”, aldus hun jaarverslag. Zo veel mogelijk. We zijn dus eerlijk en transparant voor zover het ons uitkomt. Lekker makkelijk!

Foto: IG Metall Regensburg (cc)

Kan BMW ons stakingsrecht beperken?

27 februari 2019 , 08:00 , door Eddy Stam

Onlangs verbood de Nederlandse rechter stakingen bij NedCar en PostNL. Opvallend aan deze verboden was dat in beide gevallen een proportionele beoordeling van de rechter ten grondslag lag aan het verbod. Dat lijkt een terugslag in de ontwikkeling van de jurisprudentie.

Allereerst moeten we vaststellen dat de Nederlandse wet geen stakingsrecht kent en onderworpen is aan de rechtstreekse werking van het Europees Sociaal Handvest (ESH). Het ESH één van de 220 verdragen en conventies tussen de 47 lidstaten van de Raad van Europa, niet te verwarren met de EU.

Het hoogste orgaan in het Nederlandse stakingsrecht is daarom het Europees Comité voor Sociale Rechten (ECSR), een comité van vijftien deskundigen die door de lidstaten benoemd worden. Elk land rapporteert jaarlijks over de toepassing van het ESH, het comité stelt vragen en er kunnen klachten worden ingediend.

Uiteindelijk publiceert het ECSR landenrapporten. Hierdoor ontstaat een continu due diligenceproces. Overigens kennen de verdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO-verdragen) vergelijkbare due dilligenceprocedures, maar met één groot verschil: de ILO verdragen kennen geen directe werking.

Een complicerende factor is dat het comité de regering aanspreekt op het niet juist toepassen van het ESH, terwijl de regering formeel geen invloed heeft op de rechter. Zo kon het gebeuren dat waar het comité al in 2004, 2006 en 2010 aanmerkingen had op de door Nederlandse rechters opgelegde beperkingen, het tot 2014 duurde voordat de Hoge Raad deze in haar afwegingen betrok (Eneco en Amsta-arrest) .

Foto: © FNV actie bij rechtbank Den Bosch 17 december 2018 copyright ok. Gecheckt 27-09-2022

Arbeidsvoorwaarden Regeling (AVR) voor dummies

18 december 2018 , 08:00 , door Eddy Stam

Met enige regelmaat bezoek ik Latijns Amerikaanse landen om vakbonden te adviseren. Vaak (of meestal) worden die openlijk tegengewerkt door werkgevers. Dat gebeurt doorgaans niet heel subtiel maar verder niet wezenlijk anders dan in Nederland. Waar zij een “pactos collectivos” sluiten, doen Nederlandse werkgevers het met een Arbeids Voorwaarden Regeling (AVR). Ik heb het eens opgeschreven hoe dat vanuit werkgeversperspectief werkt.

1. Zorg dat je veel mensen in dienst hebt die weinig met de vakbond hebben. Vrouwen, migranten, jongeren zijn moeilijke groepen voor vakbonden. Houdt het loon zo laag mogelijk zodat de vakbondscontributie een drempel is. Grote kans dat het aantal vakbondsleden laag blijft.

2. Als er een CAO is, wacht niet tot de onderhandelingen, maar zeg deze op voorhand op zodat de nawerking na expiratie beperkt is tot de weinige vakbondsleden. Die zullen dure rechtszaken moeten voeren om die doorwerking te claimen.

3. Ga vervolgens onderhandelen met vakbonden en zorg dat het gat tussen wat zij vragen en jij biedt zo groot mogelijk blijft. Vertel intussen aan de werknemers dat je er best iets bij wilt doen, maar die vakbonden zo onredelijk zijn. Frame ze als marginale buitenstaanders die weinig van uw mensen vertegenwoordigen. Als de bonden de onderhandelingen op enig moment afbreken om hun achterban te raadplegen, grote kans dat er daarna weinig of niets gebeurt. Zijn er wel wat acties, zet dan even de tanden op elkaar en frame het als een achterhoede gevecht van een organisatie die wanhopig zoekt naar leden.

Foto: FaceMePLS (cc)

Jumbo importeert Zuid Amerikaanse praktijken

10 maart 2018 , 08:00 , door Eddy Stam

OPINIE - In enkele Zuid Amerikaanse landen komen illegale overeenkomsten voor waarbij het afzweren van de vakbond een loonsverhoging oplevert. De beruchte “pactos collectivos”.

Met de ArbeidsVoorwaarden Regeling (AVR) ondermijnen Nederlandse werkgevers de vrijheid van vereniging, het recht op collectieve onderhandelingen en het stakingsrecht. Ze zijn feitelijk één stap verwijderd van illegale praktijken zoals we die zien in landen als Columbia en Mexico.

Het is een trend onder werkgevers om vrije collectieve onderhandelingen te omzeilen met zo’n AVR. De werkgever sluit dan een akkoord met de ondernemingsraad en vraagt de werknemers hiermee in te stemmen. Dat lijkt democratisch, maar met de handtekening machtigen werknemers de OR om in het vervolg afspraken namens hen te maken. De enige invloed die overblijft is de OR-verkiezing, doorgaans eens in de vier jaar.

Vakbonden leggen de uitkomst van CAO-onderhandelingen altijd ter instemming voor aan hun leden. Als de leden niet tevreden zijn kunnen ze gaan staken. Dat staat in de statuten en is geregeld in het stakingsrecht. De ondernemingsraad hoeft een overeenkomst niet voor te leggen en doet dat ook zelden. In het geval van de Jumbo-AVR is het de directie die het dealtje éénmalig ter ondertekening aan de werknemers voorlegt. De OR kan in het Nederlandse recht geen staking uitroepen. Ze hebben ook geen middelen om dat te doen.

Foto: World Bank Photo Collection (cc)

Incredible India?

23 februari 2018 , 11:00 , door Eddy Stam

VERSLAG - Ik zit in de ochtend te nippen aan een glas karnemelk, zoals dit ooit bij ons smaakte en denk na over de belevenissen van de vorige avond. Ik was op een van de inmense industrieparken in Gujarat, India. Als je denkt waar zijn al die Europese fabrieken gebleven, ze staan hier.

Met grote belastingvoordelen en goede infrastructuur heeft de Indiase regering praktisch alle automotive giganten naar Sanand gelokt. Hele grote moderne fabrieken omringd met hekken en scheermes prikkeldraad. Het levert zoveel banen op dat mensen met honderden bussen worden aan en afgevoerd. Gemiddeld zijn ze een uur onderweg en werken ze zes en soms zeven shifts van 12 uur per week. De meesten voor het wettelijk minimum van ongeveer 150 Euro per maand.

De enige actieve vakbond is de Gujarat Security Workers Union en ze zijn redelijk succesvol.

Tot nu toe weten de leden zich verzekerd van het wettelijk minimum loon, wat in India niet vanzelfsprekend is. Ook een tweede uniform hoort tot de verworvenheden. We spreken met verschillende security guards. Hun leven, ver weg van hun gezinnen en families is niet gemakkelijk.

Omdat er een groot tekort aan mensen is, komen de mensen van heinde en ver. Het zijn feitelijk interne migranten. Daarom zijn er een aantal appartement gebouwen door de werkgever aangekocht. Daar kunnen ze met vier man slapen op een kamer van drie bij drie. Een keukentje, toilet en waterput. Als wij een ruimte betreden treffen we drie slapende mannen aan. De vierde doet wellicht overwerk.
© foto Eddy Stam

Foto: Milieudefensie (cc)

Wingewest Groningen: een schandvlek op de kaart

17 januari 2018 , 12:00 , door Eddy Stam

COLUMN - Groningen en eigenlijk heel Noord Oost Nederland is een wingewest van de Nederlandse staat en de grote olieboeren. Het begon met het winnen van turf in Drenthe, Overijssel, En Friesland. Daarna kwam de Schonebeekse olie. Ik herinner mij uit mijn jeugd in Ommen dat we de olietreinwagons telden bij het station. Soms wel veertig tankwagons vol met olie.

Toen kwam het gas. Slochteren werd grotendeels leeggepompt en daarna nog andere velden in het Noorden. Het begint allemaal op te raken (turf wordt nu net over de grens bij Emmen gewonnen).

De exploitatie van deze rijkdommen waren van het vroege begin publiek private projecten. Of het nu de Maatschappij van Weldadigheid was, de Heidemij, de NAM, de Gasunie en Gasterra, ze zijn of waren allemaal gedeeltelijk eigendom van de staat. Lokale distributeurs waren eigendom van gemeenten. De andere eigenaren zijn Shell en Exxon Mobile. Met uitzondering van de Maatschappij van Weldadigheid bestaan al die betrokken bedrijven nog, stuk voor stuk miljardenbedrijven.

Vele gemeenten verzilverden hun aandelen in de lokale distributeurs. De Nederlandse staat strijkt nog steeds een groot deel van de baten op, om maar te zwijgen over de twee olieboeren.

De enigen die nooit geprofiteerd hebben zijn de bewoners van het gebied. Drenthe en Groningen. De kaart van Nederlandse gemeenten met het laagste inkomens vertoond opvallend veel gelijkenis met de kaart waar energie is gewonnen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Valse start voor Koolmees (pensioenen)

28 oktober 2017 , 08:00 , door Eddy Stam

OPINIE - Wouter Koolmees, onze nieuwe minister van SZW staat naar eigen zeggen voor de BNR microfoon te popelen om de pensioenen op de schop te nemen. Maar daar is geen enkele rationele reden voor.
Mercer maakt al 9 jaar een vergelijkende pensioen index. Natuurlijk is elke vergelijking arbitrair omdat er zoveel systeemverschillen zijn die de weging complex maken. Maar Mercer vergelijkt 30 landen aan de hand van 40 abstracte indicatoren. Het is een alom gewaardeerde graadmeter.

Dit jaar zijn we gedaald van A naar de B+ status. Winnaar Denemarken scoort een tiende punt hoger dan ons, maar haalt daarmee de A status ook niet. Dit terwijl Nederland en Denemarken beiden vorig jaar een A status behaalden. Nu is er geen enkel land met een A status meer over. Maar dat is geen reden voor paniek.

Mercer weegt de 40 indicatoren in 3 categorieën. Adequaatheid, toekomstbestendigheid en integriteit in een holistisch perspectief. De eerste pijler (AOW), tweede pijler (pensioen), derde pijler (Verzekeringen en netto prive vermogen). Dit jaar is een nieuwe indicator ingevoegd, namelijk de lange termijn economische groei (het gemiddelde over 3 jaar terug en 3 jaar vooruit gecorrigeerd met betalingsverplichtingen). Om de schaal gelijk te houden, is de weging van deze indicator ten koste gegaan van de weging van pensioen vermogen en de hoogte van verplichte bijdragen. Indicatoren waarop Nederland zeer hoog scoort tellen daardoor minder zwaar ten opzichte van een relatief lage score op economische groei. In de praktijk is er dus niets veranderd ten opzichte van vorig jaar, de meting is veranderd. In de totaalscores over 9 jaar zijn wat pieken en dalen te zien, maar we scoren aanzienlijk hoger als bij in de eerste index in 2009. Ons pensioenperspectief is feitelijk verbeterd.

Foto: Gideon Benari (cc)

Know Your Customer

29 juni 2017 , 11:00 , door Eddy Stam

COLUMN - Achter deze drie woorden, of liever de afkorting KYC gaat een wereld schuil. Ik sponsor een academicus uit een arm land om een opfris cursus te doen in taal en literatuur in Teheran. Omdat zij in haar schaarse vrije tijd haar talenkennis inzet voor vluchtelingen. Ik maak een bescheiden bedragje over onder vermelding van bijdrage voor trip naar Iran. Zij ontvangt het geld niet. Eerst checkt zij bij haar bank en na onderzoek blijkt dat het geld is opgehouden in Nederland.

Ik neem contact op met ING en zij kunnen mij niet vertellen wat er mis is gegaan. Na de nodige formaliteiten wordt een onderzoek ingesteld. Omdat de tijd dringt maak ik het geld probleemloos over via mijn Zwitserse bank, ik laat de vermelding Iran maar achterwege. Bij thuiskomst ligt er een brief van de afdeling Klant Monitoring Mass van ING. De brief zegt mij dat mijn transactie vanwege de vermelding van “Iran* verdacht is. Alhoewel ik er niet tevoren over had nagedacht: Alle sancties tegen Iran zijn inmiddels opgeheven en in principe kun je gewoon zaken doen in dat land.

De brief zegt mij vervolgens dat ik niet tijdig heb gereageerd op twee e-mail berichten. Dus zoek ik de berichten in mijn e-mail op. De header van de e-mail is Klant Monitoring Mass. Ik had ze aangezien voor spam en daarom niet eerder geopend. Ze vragen om gegevens en bewijsstukken omtrent de transactie.

Als het zo eenvoudig was, dan hadden wij het al gedaan

20 mei 2017 , 10:30 , door Eddy Stam

COLUMN - Raoul Leering (adviseur bij ING) shreef deze week een stuk in de volkskrant over hoe de vakbond weer populair kan worden. In dit interessante stuk pleit hij onder meer voor de afschaffing van de wetten op CAO en AVV zodat niet leden niet langer kostenloos mee kunnen genieten van de door vakbonden bereikte verbeteringen. Hij had hier wat mij betreft wel wat dieper op door mogen gaan want ik vind het al veel langer een interessante gedachte.

De wet op CAO regelt de bevoegdheden met betrekking tot CAO onderhandelingen. Wie mag een CAO afsluiten en hoe gaat dat in zijn werk. Het lijkt mij wel handig dat er een wettelijke basis voor het afsluiten van CAO’s blijft bestaan. Deze wet verscheen voor het eerst in 1927.

Het duurde 10 jaar voordat een ander probleem wettelijk werd afgedicht met de wet op AVV. Als vakbonden een CAO afsloten met een werkgevers organisatie was deze van toepassing op alle werknemers in de bedrijven vertegenwoordigd door de desbetreffende werkgeversorganisatie. Doordat de CAO niet van toepassing was op niet aangesloten werkgevers in dezelfde sector, ontstond feitelijk oneerlijke concurrentie tussen georganiseerde en ongeorganiseerde werkgevers.

Vanuit vakbondsoogpunt wellicht helemaal niet zo beroerd, een extra incentive voor werknemers in ongeorganiseerde bedrijven om lid te worden en de werkgever te dwingen de CAO toe te passen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ankara aan de Amstel

24 april 2017 , 08:00 , door Eddy Stam

COLUMN - Nog één week en dan is het weer 1 mei. In Amsterdam mag die dag alleen onder beperkende voorwaarden worden gevierd.

Het was tijdens een grote demonstratie in Brussel dat ik een stukje opliep met Ton Heerts. Het was april 2014 en op een of andere manier kwam het ter sprake. Nu Koningsdag niet meer op 30 april valt ontstaat er wat lucht om 1 mei terug te pakken. Ton vond dat een goed idee en we liepen verder zoals dat in een demonstratie gaat. In de “rush” van een grote demonstratie spreek je wel vaker wat vrijblijvende verklaringen naar elkaar uit.

In Januari 2015 kwam het onderwerp terug. Ik was in de fusie inmiddels vrijgesteld van mijn primaire taken en had nog enkele resterende taken waaronder het zogenaamde campagne team. Toen het ter sprake kwam ben ik eigenlijk onmiddellijk gaan denken hoe we dit zouden kunnen doen en maakte een eerste presentatie voor ons campagneteam en daarna het dagelijks bestuur.

Open, vrolijk, positief en een goede balans tussen informatie, inhoud en amusement. Waarbij de amusementsfactor mensen zou moeten trekken die normalerwijs thuisblijven. Een evenement waarvan je achteraf tegen de thuisblijvers zegt: je had erbij moeten zijn. En natuurlijk moet dat net als in andere landen in de hoofdstad, in Amsterdam. Ik had de hele kermis in het Vondelpark bedacht. Een totaal concept.