Overzicht

Tom van Doormaal

338 Artikelen
668 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: *USB* (cc)

Een bal op TV | De leiding van de politiek

, door

COLUMN - De politiek maakte zich druk over de ‘vrije artsenkeuze’, omdat drie senatoren van de PvdA zo maar een soort crisis hadden gemaakt. Maar de Minister van VWS dacht toch een miljard te besparen? Zou haar dat niet lukken met een vrije artsenkeuze?

Ook de kranten stonden vol. Guusje ter Horst zei dat de coalitie is gevormd in de Tweede Kamer en dat de Eerste Kamer anders kijkt en oordeelt. Adri Duivesteijn toonde zich zijn autonome zelf in de NRC. De senatoren waren natuurlijk geen dwarsliggers, maar deden gewoon hun werk. Dat zijn we niet meer zo gewend.

Maar, vroeg Buitenhof aan bestuursvoorzitter Levy van het AMC in Amsterdam, tevens lid van de PvdA, was hij nu trots op het resultaat van het gedoe voor zijn patiënten? Daar had deze insider en partijvriend toch wel moeite mee. De ‘frame’ van de vrije artsenkeuze was niet echt gelukkig. Ook Diederik Samsom excuseerde zich min of meer in zijn zondagsbrief aan zijn partijgenoten, dat hij aan die opgewondenheid had meegedaan.

Buitenhof raakte iets fundamenteels: solidariteit, een basisprincipe in de gezondheidszorg, is moeilijk te verenigen met marktwerking. Verzekeren is dat nog wel: rijk helpt arm, mazzel helpt pech.

Maar als verzekeraars marktpartij worden gaat het mis: no claim-korting spoort eigenlijk niet met de solidariteitsgedachte, korting op kraamhulp voor mannen ook niet. Mannen moeten solidair zijn met vrouwen toch? De meeste zwangerschappen komen niet vanzelf.

Foto: *USB* (cc)

Een bal op TV | Elites en graaiers

, door

COLUMN - Zijn we nog voor gelijkheid? Piketty ziet de ongelijkheid toenemen, vooral door ongelijkheid in de verdeling van vermogen. Maar ook met inkomens lijkt iets aan de hand.

Een tijdje terug had de VPRO een mooie film, over een ex-minister uit de regering Clinton. Die liet een collegezaal zien wat er macro-economisch gaande is. In de jaren zeventig stagneren de lonen, maar de vermogensrendementen stijgen sterker, tot ver in de jaren negentig. Wat kan de gewone jongen doen om rond te komen? Een extra baantje, zijn partner ook de arbeidsmarkt op sturen, schulden maken. Dat gebeurt ook.

Maar voor het kapitaal is het dalen van lonen ook lastig: als de middenklassen niet meer consumeren, hoe moet het kapitaal dan renderen? Daar komen bubbles van, zoals op de huizenmarkt, en uiteindelijk komt een financiële crisis. In 1928 zag de wereld er precies zo uit als in 2007: stagnerende lonen, overvloed aan kapitaal, zoekend naar rendement.

Dan publiceert het Sociaal Cultureel planbureau (SCP) op 12 december een rapport, dat het onze elites zijn waarmee onze verhouding is verstoord. De studie is, zoals vaak, veelomvattend.

Buitenhof van afgelopen zondag had de briljante ingeving over onze verhouding tot de elites Jort Kelder (‘Hoe heurt het eigenlijk?’) en Jan Marijnissen uit te nodigen voor een debatje. Het was jammer dat het kader zo bescheiden was: onwaarschijnlijke discussianten, die het vrijwel eens waren met elkaar.

Foto: *USB* (cc)

Een bal op TV | Zwarte levens tellen

, door

COLUMN - Mijn tekst over racisme van vorige week was even onderweg. Daardoor miste de film van Sunny Bergman in mijn stukje. Het was wel een aardige film, maar schokkend?

Sunny Bergman ging even bewijzen hoe racistisch wij zijn, door een blanke, een zwarte en iemand van gemengde afkomst op een dicht fietsslot te laten hakken. De blanke werd geholpen (‘fietssleuteltje kwijt zeker?’) maar de gekleurde mensen waren onmiddellijk fietsendieven in spe en politie-auto’s reden snel langs. Dat is het bewijs voor onze pigmentomanie!

Hoe simpel willen we het maken? Ik twijfel geen seconde aan de integriteit van Bergman of de montage, maar racisme is wel wat meer dan mensen die vervelend over anderen denken.

In de jaren zeventig werd de Gliphoeve in de Bijlmermeer ‘ons eerste ghetto’ genoemd door het Parool en wij schrokken wakker uit onze zelfgenoegzaamheid. De Bijlmer werd een stad voor ‘nikkers en flikkers’. Harde discriminatie bij Amsterdamse verhuurders? Opschudding.

Maar voor de Bijlmermeer gold een tijd géén verplichte woonduur om een woning te krijgen. Zo kwam elke immigrant of gediscrimineerde homo vanzelf in Zuid-Oost. Maar daarover bleef het stil. Kortom: mechanismes en akelige opvattingen doen haasje over.

Boeiend vind ik de reportages die Menno Bentveld maakt over ‘De Muur’. Hij was in Slowakije en stuitte daar op diverse muren die rommelige achterbuurten van Roma aan het zicht moesten onttrekken. Waarom is die muur daar? ‘Omdat wij geen kans krijgen,’ zeiden de Roma. ‘Omdat ze stenen gooien naar voorbij rijdende auto’s,’ zei de burgemeester. En Menno zag de Roma niet zelf verantwoordelijkheid nemen, maar ook het ontbreken van elk inlevingsvermogen en medegevoel bij omwonenden en autoriteiten. Is dat racisme?

Foto: *USB* (cc)

Een bal op TV | Is Nederland racistisch?

, door

COLUMN - Wakker Nederland wist het wel: ‘Natuurlijk niet!’ Gesettelde blanke heren van middelbare leeftijd (Charles Groenhuizen, Hans van Baalen) spraken zondagochtend die wild geworden Turken krachtig toe. Hoe komen jullie erbij, malle Turken?

‘Ga maar klagen bij het Europese Hof,’ zei Van Baalen. Hij had wel een telefoonnummer en wilde ook nog wel even in Ankara langskomen. Ik zag in mijn herinnering Van Baalen op het plein in Kiev de menigte toespreken en dacht, neen, niet nog een burgeroorlog.

Dat is een beetje flauw, ik moet het toegeven. Maar de vraag blijft: wie gaat over de vraag naar het racistische gehalte van Nederland?

Bij VPRO Boeken, snel daarna, had Hans Brands het daarover met de socioloog Willem Schinkel. Als je man bent, blank, een goede baan hebt en een middelbare leeftijd, dan zie je geen racisme. Maar als je vrouw bent en zwart, en alleen schoonmaakbaantjes zijn te vinden, kijk je toch wat anders naar de wereld.

Racisme is niet alleen een akelige opvatting over andermans biologie, maar ook een realiteit in de samenleving, een resultante van veel krachten en besluiten.

Schinkel had wel meer aardigs: onze politiek is management geworden. Pijnlijke verschillen van inzicht hebben we niet meer, we lossen op (verdunnen met water), we pamperen, schikken en plooien. Het is D66 in het kwadraat.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

KORT | Treurigheid

, door

OPINIE - Het was van een intense treurigheid, de nieuwsflash over het parlement, waarin de PVV de vrijheid van godsdienst voor moslims wilde afschaffen. De geschokte interrupties van ‘weldenkende’ partijen waren te verwachten. Geloofsvrijheid afschaffen, moskeeën sluiten?

Maar ze hielpen niet erg. Godsdienstvrijheid is in onze grondwet verankerd. Mag een politieke partij zich tegen de grondwet uitspreken? Misschien moet dat nog wel kunnen. Maar de voorzitter van de Tweede Kamer vond er niets van. Een ordedebat had wel gemogen.

Waarom kan de potentieel grootste partij van dit land rommelen aan onze nationale traditie? Is het de walging van het hoofden afsnijden in de Islamitische Staat, waardoor de PVV weer vol gas geeft? Laat de PVV zich dan terroriseren door de strategen van ISIS?

Ik heb het niet gezien in het nieuws, maar een serieuze bezinning op de vraag of wij verstandig doen door jihad met onze eigen jihad te beantwoorden, lijkt me nuttig en nodig. Onze luchtmacht doet mee aan een oorlog in het Midden-Oosten, opnieuw met een onhelder doel (vernietiging van elke vorm van fundamentalisme?) en een onheldere exit-strategie.

Ik deel de walging voor de moordlustige fundamentalisten, maar ze lijken me slim in het scheppen van bederf in onze politieke zeden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Macht der machtelozen

, door

ACHTERGROND - In het najaar van 1978 verscheen een politiek essay van Havel over macht en vrijheid. Het werd aan twintig geselecteerde lezers verstuurd, die daarop op schrift zouden reageren. Dat mocht aanvullend, ondersteunend, of polemisch zijn.

Het was in de nadagen van Charta 77 en het gevolg was dat Havel en zijn coauteurs werden gearresteerd. Maar de bundel essays had een groot effect op de ontwikkelingen in de landen van het Oostblok; het was brandstof voor de Poolse vakbeweging en een bouwsteen voor de Fluwelen Revolutie.

Het is overdreven de vermolmde macht van Husak en Jaruzelski te vergelijken met de politieke onmacht van vandaag, al was het maar omdat hier de politieke repressie ontbreekt. Maar toch: de ideologische rechtlijnigheid, de politieke ‘spin’ over daadkracht, het gebrek aan fantasie of creativiteit vertoont toch wel enige gelijkenis.

Politieke armoede

De strategie van Havel c.s. was, los van de politiek, inhoud en voeding te leveren voor debat. Ze hadden een onwrikbaar geloof in ‘leven in waarheid’, in de werking van inhoudelijke redeneringen. Dat geeft mij inspiratie. Ik acht het mogelijk dat het beleidsproces verbetert door serieuze, vrijzinnige commentaren van meedenkers en dwarsdenkers.

Zo kwam ik terecht in het Netwerk voor Politieke Innovatie (NPI), met eenvoud in beleid als basismotief. Daarvoor is politieke innovatie nodig, want de politiek mist de vrijheid, de dapperheid, de creativiteit, de binding met vernieuwende bewegingen, die nodig is voor het bespreken en inslaan van andere richtingen in het beleid.

Foto: Partij van de Arbeid (cc)

Tragische PvdA

, door

ACHTERGROND - Partijvoorzitter Spekman trekt ten strijde. Er is weer een PvdA-rapport verschenen (Hamming) en het nieuwe recept is ‘een kwart van de tijd onder de bevolking’. Dat had misschien beter geheim kunnen blijven, want het is potsierlijk en neerbuigend. En het begrip ‘aktiepartij’ is door wijlen Bart Tromp voldoende gefileerd.

Maar aanleidingen voor navelstaren te over. Martin van Rijn had beter niet bij Pauw kunnen aanschuiven, want niemand had verwacht dat hij zijn vader de mond zou snoeren. Maar toen hij toch sprak, toonde hij geen woede over het lot van zijn ouders, maar bleef het bij bestuurderstekst.

Vervolgens Plasterk: briljant geleerde, maar als politicus vooral een vraagteken. Hij zoekt talenten voor zijn partij, zo meldde hij ook bij Jeroen Pauw. Die sarde dat de PvdA toch twee heel originele fractieleden was kwijtgeraakt. Plasterk erkende dat wel, maar vond dat het lastig is een balans te vinden tussen origineel denken en de behoefte aan partijiscipline. (Een paar dagen later weer twee, van Turkse komaf.)

Ik dreigde net weg te dommelen, maar wreef toch even ogen en oren uit. Moeten we niet altijd een combinatie van originaliteit en een matige dwarsheid zoeken? Is aan het begin van de vorige eeuw niet juist tussen sociaaldemocraten en Leninvolgelingen een scheuring ontstaan, omdat de sociaaldemocraten een mildere vorm van partijdiscipline wensten? Is die leninistische partijdiscipline inmiddels niet weggevaagd uit de geschiedenis?

Foto: Roel Wijnants (cc)

Gelijkheid en wonen

, door

ANALYSE - Nederland heeft een redelijke gelijkheid als het over inkomens gaat, maar de vermogensongelijkheid is vergelijkbaar met die in de VS. Dat is typisch. Ik denk dat de hypotheekrente-aftrek en de sociale huur daarmee te maken hebben.

Het beleid ten aanzien van wonen is beleid in het sociaal domein. Het is belangrijk voor de positie die mensen ervaren op de ladder van sociale waardering en betekenisgeving. En daarmee voor de uitgangspositie die in de samenleving bepaalt of je meewind of tegenwind hebt. En inkomens en vermogensvorming hebben er alles mee te maken.

Volgens Edward de Bono kun je veranderen door een bestaande kuil uit te diepen, maar je kunt ook besluiten een nieuwe kuil te graven. Dat viel me in na lezing van Wonen 6.0, van een groep hooggeleerde Delftenaren, die ik hoog acht. Maar het rapport is toch vooral het graven in een al bestaande kuil.

Het stuk Wonen 6.0 verwijst naar Wonen 4.0, dat een compromis was van Aedes, NMB, de huurders en de Vereniging Eigen Huis. Wonen 4.0 had als een toekomstbeeld een geleidelijk einde aan de bemoeizucht van de overheid met het wonen, te bereiken in drie decennia. Dat was een nieuwe kuil.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Verkwikkend rebels

, door

RECENSIE - Itai Agur is econoom. Hij werkte bij het IMF, de Nederlandse Bank en de Europese Centrale Bank. met enige nadruk stelt hij dat zijn boekje “Voorbij de heilige huisjes van de Nederlandse economie” alleen zijn eigen inzichten bevat.

Dat is te snappen. Buitenhof had afgelopen zondag weer een gebruikelijke deskundige in Sweder van Wijnbergen. Wat hij zei had ik net gelezen bij Agur. Zijn toon is studentikoos: “Ik ben daarom zo langzamerhand bezorgd dat ik na het uitgeven van dit boek gelyncht ga worden door makelaars. Vandaar nu even een alinea ter zelfbescherming.” (p.101)
Natuurlijk, het is allemaal al zo vaak beweerd: onze belachelijke subsidie op schulden voor eigen woningen, onze merkwaardige mengvormen van egalitaire en ongelijkheidvergrotende mechanismen. Maar laten we ons laten bijlichten door karaktervolle jonge honden als Itai Agur en de gebruikelijke deskundigen in alle rust met pensioen sturen. De gangbare journalistiek wordt geeuwverwekkend saai.

Agur schrijft over de crisis in de eurozone, toezicht op banken en huizen, belastingen, pensioenen, onderwijs, gezondheidszorg, de haalbaarheid van zijn voorstellen en visies. Agur wil de wereld veranderen door “fundamentele hervormingen”. Onze regering meent dat te doen, maar Agur en ik vinden het minder dan klein bier. Een open denkwijze voltrekt zich per definitie buiten het politieke speelveld, zegt Agur. Dat lijkt me een strategische mistaxatie. Foutloos is het boekje ook niet, maar dat geeft niets, want zijn tekst is overtuigend en scherp, verkwikkend rebels. En de keuze van onderwerpen is zeer trefzeker. Ik geef een paar voorbeelden.

Euro en EU

Foto: copyright ok. Gecheckt 25-08-2022

Zou Poetin politiek denken?

, door

ACHTERGROND - Poetin is de meester van de verdraaiing, van de strategische relativering, van het imperialisme in vermomming. Het laatste heeft hem de herovering van de Krim opgeleverd en een uitermate onstabiele grens met de EU.

Is er voor het beleid van Rusland een politieke of ideologische rechtvaardiging die een beetje te volgen valt? Dat zou kunnen helpen, want het beleid van de EU munt ook niet uit door consistentie en overzicht. Politieke theorievorming wordt gevoed door de tijdgeest. Het boek dat ik besprak in mijn laatste post, Poetin democraat, was dus voor die vraag interessant. Wat houdt Russen bezig, na het instorten van het communisme? Is er een behoefte die door Poetin wordt bediend?

Mijn beeld is dat er een gat zit in de Russische ideeëngeschiedenis, die door de val van het communisme nu duidelijker wordt. Bestaat er, door dat gat, überhaupt politiek denken van enig niveau in Rusland? Of wordt teruggegrepen op (soms obscuur) traditionalistisch denken en vervulbare nostalgie naar een groot Russisch verleden?

Geschiedenis

De Russen hebben na het ‘einde van de rode mens’ een zekere heimwee naar wat ooit was. Naar de literatuur in plaats van de platte vergaring van rijkdom, naar de grootheid van Rusland en niet naar de gebruikelijke vernedering op het wereldtoneel. Poetin en de zijnen doen hun best. Met het Syrische gifgas bijvoorbeeld, waren ze Obama te slim af.

Foto: nein09 (cc)

‘Poetin democraat’

, door

…is de kortste grap, die in Rusland circuleert. Rusland lijkt zoekende op een pad dat naar een nieuwe Koude Oorlog voert. Maar misschien voeden wij die angst van de Russen wel.

De vraag van betekenis is: wat denkt de Rus? En wat denkt Poetin?

Hoewel we niet weten wat Poetin denkt, is het dankzij het nieuwe boek van Svetlana Alexijewitsj, Het einde van de rode mens. Leven op de puinhopen van de Sovjet Unie nu een stuk duidelijker wat ‘de’ Rus denkt.

Het einde van de rode mens’ is fantastisch, want het is een meeslepend geschreven verhaal, oral history van het type dat je bij Bibeb of Gerard van Westerloo vindt. Het boek is kloek, meer dan vierhonderd pagina’s, maar er kan maar weinig uit worden weggelaten.

Het gaat over de politieke geschiedenis van de Sovjet-Unie en Rusland, maar ook over dat ongrijpbare, de Russische cultuur, de melancholie, de fixatie op strijd en lijden.

Politieke geschiedenis

Voor de sfeer in Rusland is de recente politieke geschiedenis van betekenis, maar ook de minder recente telt mee. In 1989 viel de muur in Berlijn en zakten de regimes in Oost-Europa als kaartenhuizen in elkaar. De oude mannen in het Kremlin stierven (Breznjev, Andropov) en Gorbatschov leek een nieuwe tijd in te luiden. Maar in 1992 was hij zo weinig populair in de USSR, dat een staatsgreep tegen hem plaats vond. Niks glasnost en perestroika, meende een deerniswekkende junta.

Foto: Robert Reukema (cc)

Human resource management

, door

ACHTERGROND - Competentie, eigenwijsheid, goede collegialiteit binnen en respect buiten de organisatie zijn nog geen garantie op een prettige loopbaan in de ambtelijke organisatie. Zonder een zekere behaagzucht van je meerderen, in de ambtelijke hiërarchie, is het misschien zelfs andersom en een groot risico.

In januari van dit jaar maakte Arthur Gotlieb, senior beleidsmedewerker bij de NZa, een einde aan zijn leven. Hij liet een bezwaarschrift tegen zijn beoordelingen na, van ongeveer duizend pagina’s lengte. Die beoordelingen vond hij onterecht en ongefundeerd. En hij documenteert en bewijst.

Joep Dohmen en Jeroen Wester schreven er een boek over: Operatie ‘werk Arthur de deur uit’, dagboek van een ongewenste werknemer. (ook als e-book verkrijgbaar) Of liever: zij redigeerden het relaas, want schrijven kon Arthur Gotlieb zelf wel.

Zijn zelfmoord veroorzaakte een schok, die door de NRC goed is gevolgd en beschreven. Het parlement buigt zich over onderzoeken van Anderson, Elfers en Felix en van de Commissie Borstlap, ingesteld door de minister van VWS, Edith Schippers. Na enige snuffelen in die rapporten heb ik wel een beeld: Arthur Gotlieb had heel veel gelijk. Misschien dat over zijn oordelen nog wat ’tuttut en ja, maar’ valt te roepen. Dat zullen belanghebbenden en politici met verve doen; je moet tenslotte verder, nietwaar? Alleen, de hoofdpersoon van dit verhaal kon niet verder.

Vorige Volgende