Afschrijvingen | neemt afscheid

COLUMN - Afschrijvingen is voorlopig uitgeschreven. Na een klein jaar, en in totaal twee jaar aan wekelijkse stukken, moet ik helaas minderen in verband met een groter schrijfproject. Voor deze slotaflevering kan ik niet anders dan terugblikken op de belangrijkste les die ik tijdens het schrijven heb geleerd. Niet uit zelfbevlekking, maar uit hoop om de urgentie ervan levend te houden. Want de urgentie is, ook bij de boven ons gestelden, ver te zoeken.

De les is deze: ‘de economie’ is niet het bbp, maar het vermogen om het bbp te maken. Het bbp registreert slechts een stroom van goederen en diensten (waarvoor betaald is). De economie is het vermogen om deze stroom op gang te brengen, jaar in jaar uit, en niet het bbp zelf.

Dit vermogen heeft veel te maken met de balans van de BV Nederland, de ‘onderliggende’ bezittingen en schulden die we sinds de crisis gelukkig goed op ons netvlies hebben. Die balans staat er op zich goed voor, want ons spaargeld, pensioenvermogen en huizenbezit zijn veel meer waard dan onze schulden, ook als je de overheidsschuld meetelt. Hoe beter de balans, hoe hoger ons ‘eigen vermogen’, hoe meer toekomstig inkomen we daaruit mogen onttrekken.

Hoe belangrijk ook, dit is niet het enige vermogen dat telt. Het bbp put uit veel meer ‘kapitaalvormen’: menselijk kapitaal (kennis, vaardigheden, spierkracht), sociaal kapitaal (netwerken, vertrouwen), maar ook, en daar maak ik me het meeste zorgen om, ons natuurlijk kapitaal, van gasvoorraad tot bestuivende bijen.

Als het bbp stijgt ten koste van natuurlijk kapitaal, zouden we dat eigenlijk geen inkomen moeten noemen, net zoals je eigenlijk niet van economische groei kunt spreken als overheid geld leent om extra ambtenaren aan te stellen. (En als je natuurlijk kapitaal opmaakt dat niet van jou is, zou je eigenlijk moeten spreken van ecologische schuld.)

We zouden het bbp dus moeten aanvullen met een indicator die de duurzaamheid weergeeft van onze economie – dus het vermogen om hetzelfde bbp te kunnen blijven produceren. Een indicator die ál het natuurlijke kapitaal waardeert is ingewikkeld, maar je hebt indicatoren die makkelijk te begrijpen zijn, zoals de ecologische voetafdruk. En daaruit blijkt dat de wereldeconomie – ik bedoel: het nauw gedefinieerde bbp – niet lang meer gedragen kan worden door het ecosysteem.

Zelfs in het vooruitstrevende Nederland slagen we er niet in om onze economie los te koppelen van het ecosysteem zodat onze economie toekomstbestendig is. Nederland loopt achter op het gebied van vergroening en leunt te veel op sectoren die veel energie en grondstoffen gebruiken. ‘Nederlandse burgers zetten thema’s als milieu, klimaat en energie niet hoog op de agenda’, merkte het Planbureau voor de Leefomgeving maandag op.

Maar ook de politiek lijkt de burger niet aan de hand te willen nemen. Bij de afgelopen Algemene Beschouwingen was de urgentie alleen bij Marianne Thieme aanwezig:

Maar een kleine planeet met een groeiende wereldbevolking laat geen ongebreidelde groei toe. We lijken blind voor het feit dat we wonen op een planeet, met snel afnemende grond- en hulpstoffen. Dat onderwerp is nog nauwelijks aan bod gekomen, alsof onze kortetermijnproblemen belangrijker zijn dan de toekomst van komende generaties. Economische groei vormt niet de oplossing, maar is het probleem. Als je meer natuurlijke bronnen gebruikt dan de aarde je kan bieden, bouw je een ecologische schuld op. Dan leef je dus op de pof.

Een donderpreek waar je stil van zou moeten worden. Maar in plaats daarvan kakelden onze Kamerleden zo hard door Thieme heen dat Kamervoorzitter van Miltenburg  haar zelfs even moest onderbreken ‘om aan de zaal te vragen of ze ook even naar mevrouw Thieme willen luisteren.’

Duurzaamheid is geen thema meer, omdat we denken dat het geld kost en dat  ‘het milieu’ in crisistijd dus maar even moet wijken voor ‘de economie’. Als ik hier één punt heb willen maken, is dat dit onderscheid vals is en alleen maar valser zal worden.

Vanaf volgende week starten economen Joël van der Weele en Mark Dijkstra een wisselcolumn op woensdagmiddag. Paul Teule blijft verbonden aan Sargasso, maar op minder regelmatige basis.