Afschrijvingen | neemt afscheid

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022
Serie: ,

COLUMN - Afschrijvingen is voorlopig uitgeschreven. Na een klein jaar, en in totaal twee jaar aan wekelijkse stukken, moet ik helaas minderen in verband met een groter schrijfproject. Voor deze slotaflevering kan ik niet anders dan terugblikken op de belangrijkste les die ik tijdens het schrijven heb geleerd. Niet uit zelfbevlekking, maar uit hoop om de urgentie ervan levend te houden. Want de urgentie is, ook bij de boven ons gestelden, ver te zoeken.

De les is deze: ‘de economie’ is niet het bbp, maar het vermogen om het bbp te maken. Het bbp registreert slechts een stroom van goederen en diensten (waarvoor betaald is). De economie is het vermogen om deze stroom op gang te brengen, jaar in jaar uit, en niet het bbp zelf.

Dit vermogen heeft veel te maken met de balans van de BV Nederland, de ‘onderliggende’ bezittingen en schulden die we sinds de crisis gelukkig goed op ons netvlies hebben. Die balans staat er op zich goed voor, want ons spaargeld, pensioenvermogen en huizenbezit zijn veel meer waard dan onze schulden, ook als je de overheidsschuld meetelt. Hoe beter de balans, hoe hoger ons ‘eigen vermogen’, hoe meer toekomstig inkomen we daaruit mogen onttrekken.

Hoe belangrijk ook, dit is niet het enige vermogen dat telt. Het bbp put uit veel meer ‘kapitaalvormen’: menselijk kapitaal (kennis, vaardigheden, spierkracht), sociaal kapitaal (netwerken, vertrouwen), maar ook, en daar maak ik me het meeste zorgen om, ons natuurlijk kapitaal, van gasvoorraad tot bestuivende bijen.

Als het bbp stijgt ten koste van natuurlijk kapitaal, zouden we dat eigenlijk geen inkomen moeten noemen, net zoals je eigenlijk niet van economische groei kunt spreken als overheid geld leent om extra ambtenaren aan te stellen. (En als je natuurlijk kapitaal opmaakt dat niet van jou is, zou je eigenlijk moeten spreken van ecologische schuld.)

We zouden het bbp dus moeten aanvullen met een indicator die de duurzaamheid weergeeft van onze economie – dus het vermogen om hetzelfde bbp te kunnen blijven produceren. Een indicator die ál het natuurlijke kapitaal waardeert is ingewikkeld, maar je hebt indicatoren die makkelijk te begrijpen zijn, zoals de ecologische voetafdruk. En daaruit blijkt dat de wereldeconomie – ik bedoel: het nauw gedefinieerde bbp – niet lang meer gedragen kan worden door het ecosysteem.

Zelfs in het vooruitstrevende Nederland slagen we er niet in om onze economie los te koppelen van het ecosysteem zodat onze economie toekomstbestendig is. Nederland loopt achter op het gebied van vergroening en leunt te veel op sectoren die veel energie en grondstoffen gebruiken. ‘Nederlandse burgers zetten thema’s als milieu, klimaat en energie niet hoog op de agenda’, merkte het Planbureau voor de Leefomgeving maandag op.

Maar ook de politiek lijkt de burger niet aan de hand te willen nemen. Bij de afgelopen Algemene Beschouwingen was de urgentie alleen bij Marianne Thieme aanwezig:

Maar een kleine planeet met een groeiende wereldbevolking laat geen ongebreidelde groei toe. We lijken blind voor het feit dat we wonen op een planeet, met snel afnemende grond- en hulpstoffen. Dat onderwerp is nog nauwelijks aan bod gekomen, alsof onze kortetermijnproblemen belangrijker zijn dan de toekomst van komende generaties. Economische groei vormt niet de oplossing, maar is het probleem. Als je meer natuurlijke bronnen gebruikt dan de aarde je kan bieden, bouw je een ecologische schuld op. Dan leef je dus op de pof.

Een donderpreek waar je stil van zou moeten worden. Maar in plaats daarvan kakelden onze Kamerleden zo hard door Thieme heen dat Kamervoorzitter van Miltenburg  haar zelfs even moest onderbreken ‘om aan de zaal te vragen of ze ook even naar mevrouw Thieme willen luisteren.’

Duurzaamheid is geen thema meer, omdat we denken dat het geld kost en dat  ‘het milieu’ in crisistijd dus maar even moet wijken voor ‘de economie’. Als ik hier één punt heb willen maken, is dat dit onderscheid vals is en alleen maar valser zal worden.

Vanaf volgende week starten economen Joël van der Weele en Mark Dijkstra een wisselcolumn op woensdagmiddag. Paul Teule blijft verbonden aan Sargasso, maar op minder regelmatige basis.

Reacties (20)

#1 McLovin

Dank voor al je bijdragen en succes met het grotere schrijfproject.
En ja wellicht is het statement ” Economische groei vormt niet de oplossing, maar is het probleem.” ook een reden voor mij om PvdD te gaan stemmen.

  • Volgende discussie
#2 Tom van Doormaal

Jammer Paul, dat je de route kiest die ik ook heb afgelegd. Misschien is het zelfs voor schrijfdieren zoals wij toch meer belasting dan we willen erkennen, zo’n actuele kolom die iets voorstelt.
Hoe dan ook, ik heb je vrijwel altijd met genoegen gelezen en je richtingaanwijzers vaak gevolgd. Je boodschap of je les deel ik: het BBP is niet de economie. En inderdaad: waar is nog de onversneden bekommernis om de ecologische footprint en de zorg over de groei als probleem?
Ik heb als oudere nog partijen meegemaakt die een dergelijke opvatting al lang geleden ventileerden, zoals de PPR. Ik kan nu wat lichtzinniger kijken naar afbrekende gletsjers, want ik hoef me alleen nog maar zorgen te maken over mijn kleinkinderen. Hopelijk kunnen je opvolgers deze zorgen blijven voeden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Klokwerk

Hulde Paul – het is altijd meer werk dan je denkt en je krijgt hoewel veel waardering ook veel stank voor dank; maar je hebt het toch een jaar volgehouden. En mooie columns geschreven met een hoop waarheid erin. Blijf posten!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 HansR

OK. Dank voor de columns.

En dank, meer specifiek in de context van de afsluitende column, voor de recensie van Wildgroei.

Als je op Google zoekt op wildgroei rob hengeveld, dan staat ie – bij mij – nog steeds op de derde plek.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Lord Flash

@0

“net zoals je eigenlijk niet van economische groei kunt spreken als overheid geld leent om extra ambtenaren aan te stellen.”

En dat is, excusez le mot, flauwekul in de huidige constellaties. Iets met multipliers en zo. Als je dit beweert, heb je echt de serieuze economische discussie van de afgelopen jaren gemist.
Jammer, want voor de rest zeg je een boel zinnige dingen.

Niet getreurd, Sinterklaas nadert en de General Theory van Keynes is uiterst leesbaar en is prima voor op je verlanglijst.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 qwerty

@5: multipliers en ambtenaren… whawhawhawhawha…..

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 frankw

Dag Paul, ook mijn dank voor de heldere columns over hele belangrijke zaken die vaak moeilijk te volgen zijn. Ik hoop dat je geregeld zult blijven posten.

Nog wel een vraagje (als je dit leest): onlangs kwam in het nieuws dat Nederland inmiddels forse garantstellingen op haar bord heeft (ik acht 160 miljard). Hoe verhouden die zich tot het vermogen van bv Nederland (na aftrek van schulden)?

Nogmaals mijn dank en waardering voor je columns.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Andy Cap

@0: Eveneens de complimenten,

al ben ik bang dat je de wereld wat te rooskleurig ziet, want het mag dan zo zijn dat ons spaargeld, pensioenvermogen en huizenbezit op papier veel meer waard dan onze schulden,

maar het is mijn ervaring dat als je dan naar de bank gaat om wat geld op te nemen, dat het dan (na aftrek van kosten) altijd een stuk minder blijkt te zijn als je had aangenomen +

wat frank zegt.

Tegenwoordig heten het “bubbels”, vroeger heette het windhandel, en dat vond ik een stuk duidelijker.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Jona Lendering

Bedankt Paul.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Karin

Bedankt en ga zo door!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Lethe

Ook mijn dank, zeker voor deze waardevolle afsluiter.
Maar hoop nog meer van je te kunnen lezen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Gert-Jan

‘Afschrijvingen’ behoren tot een van de leukste stukjes van de site. Jammer van de stop. Succes met het nieuwe project!

Mbt. meten van de economie; ik kan me vinden in de stelling. Maar naar mijn idee is de definitie van economie ‘de mate waarin je behoeftes kunnen worden vervuld’. Ik zie graag een methode om dit te meten.

De huidige methode waar we het bbp gebruiken zegt niks over het individu. Het leuke van dit nieuwe uitgangspunt is dat ‘economie’ niet alleen op landelijk niveau maar ook op individueel (of kleine groepen) gemeten kan worden. Dan kan je vaststellen of de economie over de hele linie verbeterd of dat alleen ondernemers profiteren en mijn oma niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Paul Teule

@2: Dank Tom, voor je aardige woorden. Ooit zal ik weer iets wekelijks gaan doen, want het ligt me wel: iets actueels zoeken waar iets meer mee aan de hand is dan het feit zelf.

Ik wacht overigens nog steeds op jouw memoires! :)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Paul Teule

@Klokwerk, dank! Ik heb niet heel veel ‘stank’ opgemerkt, eerder soms iets tussen dank en stank in, of onverschilligheid (Maar ik heb dan ook niet gepost over de pvv of over moslims)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Paul Teule

@Lord Flash Ik ben natuurlijk bekend met het werk van Lord Keynes, multipliers incluis, dus koop maar iets anders voor me. De General Theory zou ik overigens aan niemand kado doen want die is onleesbaar.

Ik wilde dit zeggen: als je met geleend geld ambtenaren aanstelt gaat het in dat jaar bbp omhoog en dat enkele feit is raar. Natuurlijk gaan die ambtenaren ook iets doen, en hun salaris uitgeven, maar dat is wel in t+1 zeg maar.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Paul Teule

@FrankW Hele goede vraag!
Kijk hier eens, dit is de balans (vorderingen en schulden) van de overheid, en daar staat die garantstellingen niet bij. Dus mijn best guess is dat het niet als schuld/verplichting wordt aangemerkt

http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=81193NED

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Paul Teule

@8 t/m 12 Dank!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Oud Zeikwijf

Ow djeez wat ga ik deze rubriek missen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 mark3000

Ik heb je artikelen altijd met veel plezier gelezen! Wat zijn je toekomstplannen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Paul Teule

@19: boek afschrijven en dan nog eens promoveren, deo volente!

  • Vorige discussie