Originele analyses over onze economie komen vaak van ‘buiten’. Afgelopen zaterdag betuigde microbiologe Rosanne Hertzberger in NRC haar steun aan Mark Rutte die opriep om te stoppen met somberen en te gaan consumeren. Hertzberger begreep Rutte opeens toen ze vastzat in een file: ‘Al die auto’s staan daar alleen maar stil omdat de persoon vóór hem stil staat, en die staat weer stil omdat die persoon voor hem weer stil staat. En zo staan er tien kilometer aan auto’s te wachten. Doodzonde. Als iedereen gewoon tegelijkertijd in hetzelfde tempo optrekt, kunnen we verder met ons leven,’ aldus Hertzberger. Zo moeten we Rutte’s oproep dus zien: we trappen allemaal tegelijkertijd op het consumptiepedaal en zetten zo de hele economie weer in beweging. Een mooie vergelijking. En hij werkt.
Als we er even van uitgaan dat het inderdaad beter zou zijn als we met z’n allen tegelijkertijd meer gaan consumeren – we doen even net alsof duurzaamheid niet belangrijk is – dan zijn er wel twee typen individuen die een probleem vormen. De ene groep vertrouwt er niet op dat anderen gaan bewegen en willen het risico niet nemen dat ze als enige gaan rijden en brokken maken – een prisoners dilemma ‘from hell’. En dan is er nog een andere groep die simpelweg niet in de positie is om meer uit te geven, ook niet als het hen beter zou vergaan. Als je echt in de schulden zit, is het fijn dat je je baan niet verliest doordat anderen gaan consumeren, maar is het niet verstandig omdaar zelf ook aan mee te doen.
Dus, echt allemaal samen gaan bewegen zit er niet in. Maar dat hoeft ook niet. Hertzberger zegt het goed: bij een file moet je ook echt met zijn allen precies tegelijkertijd gaan rijden, maar bij het aanzwengelen van de economie volstaat ‘een flinke groep huishoudens’ ook. Maar de vraag blijft staan: hoe breng je, zeg, 1 miljoen consumenten op gang? Een suggestie: je laat mensen op de website van Mark Rutte een intentieverklaring tekenen dat ze een wasmachine of auto gaan kopen als 1 miljoen andere consumenten dat ook doen, en je laat ze meteen ook het aankoopbedrag storten dat bij succes linea recta naar de wasmachinefabrikant kan en dat, als de 1 miljoen niet wordt gehaald, gewoon wordt teruggestort. Er zal behoorlijk wat administratieve en juridische rompslomp mee gemoeid zijn, en als ik Rutte was zou ik goed kijken naar crowdfunding-initiatieven en websites zoals stickk.com, want daar kun je leren hoe je toezeggingen coördineert. Maar het kan.
Wat betreft de woningmarkt – volgens Coen Teulings hét probleem van onze economie – werkt Hertzberger’s oplossing ook. Mensen zitten vast in hun huis omdat ze wachten op elkaar. De starter koopt het appartement niet van het jonge gezin, die niet kan verhuizen naar het rijtjeshuis van het grotere gezin dat dus niet naar het grotere vrijstaande huis kan, waardoor ook het oudere echtpaar dat daarvan af wil geen kant op kan, enzovoorts. De oplossing is ook hier om tegelijk te gaan bewegen. Makelaars schijnen te experimenteren met ‘treintjes’ waarbij ze een keten van kopers en verkopers vormen die tegelijk elkaars huizen kopen, waarbij het kan helpen om met een heffing op de deelnemende huizen de starter financieel te steunen en het treintje in gang te laten zetten. Gecoördineerd kopen kan ook hier wel eens gaan werken.
Hulde dus aan Hertzberger. Laat het grote simultaanspenderen maar beginnen!
Reacties (17)
Zo’n beetje het enige gevolg van het beleid van Rutte is dat hypotheken thans massaal worden afgelost. En wat gebeurt er vervolgens met dat geld? (investeren in schaliegas)…
Rutte’s banenvernietiger draait gewoon door, dus u ook. Zoiets?
Hoe past het binnen Rutte’s idealen dat hij zich bemoeit met de individuele keuzes die mensen maken hoe zij hun geld willen besteden of sparen? Rutte moet voor zekerheid zorgen, met name op het gebied van arbeid, zodat mensen minder reserves nodig hebben. Dat moet eerst op orde zijn. Daarna heeft hij recht van spreken, maar dan zal het niet nodig zijn.
@1: Dat geld verdwijnt in hetzelfde niets vanwaaruit het geschapen is. Dat betekent deflatiegevaar, er moeten dus als de sodemieter nieuwe leningen worden uitgezet. Maar aan wie of wat? dat bepalen de banken. Zij doen het werk van god.
Zout maar op met je uitzichtloze consumptiecirkel, ik doe er zo min mogelijk aan mee. Je reinste samsara.
Ik vraag me eigenlijk af in hoeverre onze consumptie zo verminderd is dat die vermindering bijdraagt aan de crisis. De Telegraaf schrijft: “Zo’n drie miljoen Nederlanders gaan er even tussenuit tijdens de meivakantie. Daarvan kiezen 1,4 miljoen landgenoten voor een vakantie in eigen land.” Dat is toch aardig wat?
Ik wil niet geloven dat we puur met meer particuliere bestedingen de Nederlandse economie vooruithelpen. Bijna al onze producten komen uit het buitenland. Het zou meer helpen zijn als de Nedelrandse ondernemers, die de goedkope spullen uit Oost-Azie verkopen alsof het in Duitsland wordt gemaakt, de prijzen zouden verlagen.
Het CPB schreef in 2011: “Vooralsnog drukt de grote onzekerheid echter op de Europese economieën. Daardoor krimpt de voor Nederland relevante wereldhandel in 2012, net zoals het bbp in het eurogebied.[…]Het bbp-niveau in 2012 is ½ percent lager dan in 2011. Deze geraamde economische krimp volgt uit de verwachte teruggang van de wereldhandel. Bovendien houden consumenten en investeerders als gevolg van de economische onzekerheid hun vinger op de knip. De groei wordt ook gedrukt door het restrictieve begrotingsbeleid.”
Hier zie je dat het consumptiepatroon van burger maar een klein deel van het probleem uitmaakt.
Recent schreef het CPB: “De krimp van de Nederlandse economie in 2013 wordt vooral veroorzaakt door het achterblijven van de binnenlandse bestedingen. De voorzichtige groei in 2014 komt bijna volledig uit de aantrekkende wereldhandel.[…] In 2014 groeit de economie weer, en wel met 1 procent. […] In 2014 neemt de consumptie weer enigszins toe (1/4 procent) door een lichte verbetering van het besteedbaar inkomen.” Dus een stijging van de consumptie draagt minimaal bij aan economische groei, als dat de beëindiging van de crisis betekent.
Verder eens met Kevin @3. Het gaat de overheid niks aan of en waaraan ik mijn geld uitgeef. Zeker niet zolang die overheid BTW of accijns verhoogt op de zaken waaraan ik wat uitgeef.
Leuk bedacht hoor, maar als je net je baan kwijt bent, banken liever op hun centen blijven zitten dan krediet verstrekken, de overheid zoveel aan zekerheden zit te morrelen dat je wel meer reserves *moet* opbouwen, dan heb je een probleem.
Als één schakeltje niet meedoet blijft de hele keten hangen en dat is nu net de situatie die we hier hebben. Ik vind het typisch een enthousiaste oplossing van iemand die van de ene goedbetaalde baan automatisch in de volgende beter betaalde baan rolt. Maar als je nu in de thuiszorg werkt kijk je wel mooi uit om een hypotheek af te sluiten.
De banken en de overheid hebben er een zootje van gemaakt en de burgers mogen het nu oplossen. En vooral niet somberen, want dat is nergens voor nodig!
Het is holistische politiek: als het niet goed gaat ligt het aan de negatieve energie van de burger. Allemaal lekker besteden, dan komt alles goed!
Economische groei krijg je niet als 1 miljoen mensen voor een keertje een wasmachine bestellen.
Om de Mammon van de groei te blijven voeden moeten dit jaar 1 miljoen mensen een wasmachine kopen, een half jaar later weer een, drie maanden later weer een, na anderhalve maand weer een, enzovoorts Anders stopt de groei.
Om de file analogie te volgen: We rijden nu al met z’n allen 160 en om vooral te blijven geloven dat het goed met ons gaat moeten we met z’n allen steeds harder gaan rijden.
Als Rutte vooraan de file het goede voorbeeld geeft met het opruimen van zijn wegblokkades door de BTW naar 15% te verlagen en de BPM te halveren beloof ik zijn goede voorbeeld te volgen en zsm een mooie nieuwe auto aan te schaffen.
@7: touche!
@5: Wel een beetje selectief gewinkeld in het CEP 2013 blz 20:
“De helft van de achterstand van de Nederlandse consumptie ten opzichte van het bbp sinds 2008 kan worden verklaard uit de daling van de huizenprijzen.”
In principe klopt wat 8 zegt ook. Ruimte scheppen vooraan zodat de eersten gaan rijden, krijgt de tweede rij ruimte etc. Alleen werkt belastingverlaging niet zo heel goed. Beter is gewoon de bezuinigingen twee jaar uit te stellen (ook die van Kunduz). Dan loopt de staatsschuld nominaal wel op, maar er ontstaat ook weer groei, dus de schuld/GDP ratio stijgt waarschijnlijk nauwelijks. Is eenvoudiger te realiseren dan dit soort ingewikkelde coordinatiemechanismen.
@10: Klopt, maar ik had geen zin om de hele tekst over te nemen daarom linkte ik ook naar de bronnen. Blijft een feit dat consumptie niet zomaar op gang komt, want de huizenprijzen worden alleen maar lager.
Om bij de metafoor te blijven: de file – de crisis – wordt niet veroorzaakt doordat mensen op elkaar wachten, maar doordat er een wegonderhoud is: de overheid heeft weer eens een paar rijstroken afgekruist voor onderhoud. De staat is zelf bezig met aflossen van schulden.
Dat mensen niet consumeren komt niet omdat ze niet willen om omdat ze minder geld hebben (baanverlies, loonmatiging, pensioenkorting, BTW, eigenrisico, etc) en omdat ze aan het aflossen zijn (onder water). De huizenmarkt zit vast door het leeglopen van een bubbel (die naar blijkt bewust veroorzaakt is).
De staat is de enige die niet hoeft af te lossen. In plaats daarvan zou ze … bijvoorbeeld meer echt onderhoud aan de wegen kunnen doen. Maar wat doet de staat? Infrastructurele bestedingen worden vooruitgeschoven en bestedingen worden beperkt met als gevolg verdere economische krimp.
Nee echt de logica is zoek. Spreadsheet fout?
Denk dat reactie 6 & 7 de spijkers op de koppen zijn. En Rosanne Hertzberger moet je vooral niet te serieus nemen, eigenlijk helemaal niet lezen, nog beter NRC moet haar columns schrappen.
Ach Rutte doet ook wel dingen die goed zijn:
Een heleboel kinderen “krijgen” wat extra geld van hun ouders, omdat ze het anders tijdens hun laatste dagen bij ministers Schippers moet inleveren.
Jammer dat het meeste in een oude sok (safeloket) terecht komt en niet wordt besteed ;-)
Haha… Met z’n allen tegelijkertijd optrekken in de file. Dat levert een mooie stapel auto’s op aan het begin ervan.
@16: Ja, daar zit ik nou ook al de ganse tijd over te piekeren: klopt dat nou wel? Volgens mij moet je net een beetje later gaan rijden dan je voorganger. (Zou Rosanne H. wel eens in de file hebben gereden?) Een file is geen trein en de “voorste auto” geen locomotief.