Een achterhoedegevecht voor de eentaligheid

Het tij begint voorzichtig te keren. Waar het Nederlandse onderwijs de afgelopen decennia heeft gezucht onder een puur door de politiek afgedwongen eentaligheid – op school moest iedereen altijd en alleen maar Nederlands spreken, we waren toch potdorie in Nederland! – met rampzalige resultaten, begint men nu voorzichtig in te zien dat wat aandacht voor de realiteit – kinderen die thuis andere talen spreken hebben daarmee een enorm reservoir aan kennis dat we kunnen aanboren om hun Nederlands te verbeteren. Maar onmiddellijk staan er dan mensen op die het negentiende-eeuwse ideaal van één volk heeft één taal niet willen opgeven. Zoals de psycholoog Iris Breetvelt in een stuk op Vakdidactiek Nederlands. Alle middelen De mensheid is op het grootste deel van de wereld op een volkomen natuurlijke manier meertalig – in veel samenlevingen in bijvoorbeeld Afrika spreekt iederéén meerdere talen en wisselt die moeiteloos af. Maar het gebruik van meer talen, vooral op school werd in de Nederlandse politiek sinds ongeveer het begin van deze eeuw vooral als probleem gezien – iets wat maar zou leiden tot alles waar iederee bang voor is, zoals “taalachterstand”, “achterstandswijken”, “risicoleerlingen”. Dat is allemaal gebaseerd op een zeer diep in de Nederlandse, in de Europese geest, gewortelde ideologie: dat één volk één taal moet hebben, en dat je als individu slechter af bent als je niet al je talen in alle mogelijke domeinen – van de keukentafel tot het katheder – kunt gebruiken. Maar die ideologie is net zo diepgeworteld als weinig onderbouwd. Er is geen enkele aanleiding om te denken dat een samenleving in elkaar stort, of dat individuen het niet meer aankunnen, als er meer dan één taal gebruikt wordt. Nu komt er eindelijk wat serieuze aandacht voor de vraag hoe je die talige rijkdom kunt benutten. De Onderwijsraad publiceerde hierover onlangs een advies, instellingen als SLO denken mee, er zijn lectoraten, hoogleraren, handreikingen. Er wordt kortom allerwege serieus nagedacht hoe we op school alle middelen kunnen inzetten om leerlingen op een zo hoog mogelijk niveau Nederlands te laten leren. Waarbij die middelen óók kunnen zijn: de andere talen uit het omgeving van het kind. Thuistaal Maar dat alles is kennelijk tegen de zin van Iris Breetvelt, die meent dat de (alleen) “Nederlandstalige leerling” nu naar de marge zou worden geduwd. Het is een bekend bezwaar: door meer aandacht voor gemarginaliseerde groepen dreigen degenen die van huis uit alles al meekregen naar de marge geduwd! Feminisme is oneerlijk voor mannen, gratis lunches zijn zielig voor de kinderen die van huis uit altijd een goedgevulde lunchbox gewend zijn, de christen heeft te lijden onder het feit dat er allerlei andere godsdiensten blijken te zijn. En nu moeten de eentaligen dus leiden onder het feit dat de meerderheid van de mensheid in meerdere wereld leven. De gedachte is daarbij dat de eigen ideologie eigenlijk geen ideologie is. Het patriarchaat, het neoliberalisme, het christendom, die zijn gewoon de status quo. De uitdagers moeten eerst maar eens bewijzen dat ze echt zoveel beter zijn. In haar stuk laat Iris Breetvelt er weinig twijfel over bestaan wat voor haar het ideaal is: onderdompeling in het Standaardnederlands, de hele dag, door iedereen, wat hun achtergrond ook is. Meertaligheid noemt ze een “strategische herformulering” van anderstaligheid (want meertaligheid klinkt positiever dan anderstaligheid), dialecten worden “oneigenlijk” met andere talen op één lijn gezet, en de koppeling aan wereldburgerschap is verdacht. Meertalige didactiek is volgens haar zwaar, tijdrovend, methodologisch dubieus én mogelijk schadelijk voor de meerderheid van de leerlingen, van wie 76% immers Nederlands als thuistaal heeft. In haar stuk laat Iris Breetvelt er weinig twijfel over bestaan wat voor haar het ideaal is: onderdompeling in het Standaardnederlands, de hele dag, door iedereen, wat hun achtergrond ook is. Meertaligheid noemt ze een “strategische herformulering” van anderstaligheid (want meertaligheid klinkt positiever dan anderstaligheid), dialecten worden “oneigenlijk” met andere talen op één lijn gezet, en de koppeling aan wereldburgerschap is verdacht. Meertalige didactiek is volgens haar zwaar, tijdrovend, methodologisch dubieus én mogelijk schadelijk voor de meerderheid van de leerlingen, van wie 76% immers Nederlands als thuistaal heeft. Traditie Wat Breetvelt níet doet, is een alternatief uitwerken dat verder gaat dan: meer van hetzelfde, maar dan harder. Meertalige (sorry, anderstalige) leerlingen scoren lager op Cito en PISA, dus moeten we vooral meer tijd besteden aan lezen, schrijven, spreken en luisteren in het Nederlands. Maar dat doen scholen nu al sinds het begin van deze eeuw, en zie eens waar het ons gebracht heeft. Al die jaren van eentalige onderdompeling hebben precies geleid tot de cijfers waar Breetvelt nu mee schermt. Waarom zou nóg meer eentaligheid dan plots wél de doorbraak opleveren? Tekenend is de asymmetrie in Breetvelts bewijsvoering. Voor meertalige interventies eist ze “sterk empirisch bewijs” en wijst ze op systematische reviews (van Huang & Chalmers; Veerman e.a.) waar de effecten niet eenduidig zijn. Dat is op zichzelf natuurlijk terecht: onderwijsvernieuwingen moeten stevig onderbouwd zijn. Maar dezelfde norm past Breetvelt niet toe op haar eentalige uitgangspunt. Er bestaat geen meta-analyse waaruit blijkt dat “monolinguaal Nederlands, zonder systematische inzet van thuistalen” de best mogelijke aanpak is voor een diverse klas. Het is traditie, geen evidence-based interventie. Verstandig De verklaring daarvoor is dat Breetvelt vermoedelijk denkt dat het volkomen vanzelf spreekt dat eentaligheid zo niet de realiteit dan toch het ideaal is. Geen enkele twijfel heeft ze daarover: dat het Nederland van veertig, vijftig jaar geleden waarin zij (en ik trouwens ook) opgroeiden, wereldwijd en in de historie een anomalie is. De mens is een meertalig wezen. Ook de manier waarop ze onderzoek inzet in haar stuk, is naar mijn smaak selectief. Ze haalt bijvoorbeeld Schepens, Van der Slik & Van Hout (2016) aan over taalafstand: hoe verder L1 van het Nederlands afstaat, hoe moeilijker het leren van Nederlands als derde taal. Dat klopt – maar het zegt niets over de vraag of je die verre L1 dan beter kunt negeren. Jim Cummins en veel andere onderzoekers laten juist zien dat goed opgebouwde moedertaalvaardigheid kan doorwerken in nieuwe talen, en dat taalbewustzijn en vergelijking (Cenoz, Duarte, García) krachtige hulpmiddelen kunnen zijn. Breetvelt hekelt “meertaligheidsdidactiek”, maar de wetenschappelijke discussie gaat al lang niet meer over de simpele vraag “Nederlands of thuistaal?”, maar over hóe je het repertoire van leerlingen verstandig inzet. Nostalgisch taalideaal Maar het allertreurigst is Breetvelts beeld van de “Nederlandstalige leerling”. Die zou 20% van de lestijd verveeld en gedemotiveerd raken door meertalige werkvormen, en zo “stilzwijgend naar de marge” worden verplaatst. Empirisch onderbouwt de schrijver die anders zo staat op empirie dat niet. Bovendien is de “eentalige Nederlander” in 2025 vooral een didactische fictie: kinderen groeien op met dialect, straattaal, Engels uit games en sociale media. Al die variëteiten horen óók bij hun repertoire. Taalbewust onderwijs sluit hen niet uit, maar erkent juist wat ze al kunnen. Het is op zijn minst ironisch dat een voorzichtig pleidooi om meertaligheid niet langer uitsluitend als probleem te framen, direct wordt teruggefloten vanuit een heel oude ideologie: die van de vanzelfsprekende eentalige natiestaat. Over de precieze vorm van meertalige didactiek kun je – en móét je – stevig discussiëren. Maar wie die discussie begint met de eis dat iedere poging tot verbetering eerst tot op de komma bewezen moet zijn, terwijl de oude, eentalige praktijk vrijgesteld blijft van dezelfde toetsing, verdedigt geen wetenschap, maar een nostalgisch taalideaal.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Asif Rahman on Unsplash

Bangladesh en de klimaatadaptatie

Een rechtbank in Bangladesh heeft de voormalige premier Hasina bij verstek ter dood veroordeeld. Zij wordt schuldig geacht aan het neerschieten van honderden demonstranten tijdens antiregerings protesten in juli-augustus 2024. Ze zou de opdracht aan veiligheidstroepen hebben gegeven om “dodelijke wapens” te gebruiken tegen demonstranten. Het maandenlange protest, aanvankelijk geleid door universiteitsstudenten uit protest tegen quota voor overheidsbanen, begon in juni van dat jaar en eindigde nadat Hasina op 5 augustus aftrad en het land verliet. Hasina zit sindsdien in India . Ze noemt haar vonnis “bevooroordeeld en politiek gemotiveerd.” Het is onwaarschijnlijk dat ze door India zal worden uitgeleverd. De doodstraf voor een regeringsleider buiten oorlogstijd is wel een unicum in de moderne geschiedenis. 

De situatie in Bangladesh is nog verre van stabiel. De nieuwe interim-regering onder leiding van de econoom en Nobelprijswinnaar Mohamed Yunus heeft de partij van Hasina, de Awami League, uitgesloten van de verkiezingen, volgend jaar februari. Een rechtbank heeft deze week wel bepaald dat een onafhankelijke verkiezingsprocedure moet worden hersteld, maar dat geldt nog niet voor de eerstvolgende verkiezingen. Honderden leiders en medewerkers van de Awami League en bondgenoten zijn het afgelopen jaar gearresteerd en worden berecht door een speciaal tribunaal. Verschillende medewerkers en leiders van de Awami League zijn door menigten aangevallen en vermoord, partijkantoren zijn in brand gestoken. Officieel is de partij van de politieke kaart geveegd. Maar berichten uit Bangladesh zelf onthullen een andere realiteit. Partijmedewerkers, van wie velen voormalige vrijheidsstrijders of kinderen van degenen die in 1971 vochten, blijven in het geheim opereren, onderhouden communicatienetwerken en bieden steun aan families van gevangen leiders. De Awami League is de oudste partij van Bangladesh en speelde een belangrijke rol in de strijd voor de onafhankelijkheid van het land. 

Foto: Jurriaan on Unsplash

Leert Rotterdam het dan nooit?

Rotterdam heeft nieuwe maatregelen aangekondigd tegen daklozen en bedelaars. De maatregelen zijn specifiek bedoeld om het bedelen tegen te gaan op grote kruispunten. Het is een mix van hulp en handhaving, met de nadruk op dat laatste. De stad zet straatteams in, opent extra opvangplekken en richt zelfs een aparte gebruiksruimte in. Maar tegelijk komen er gebiedsverboden, worden inkomsten van bedelaars afgepakt en blijft de boete het favoriete bestuurlijke wapen. Het geheel voelt als een herhaling van een oud script. Rotterdam presenteert zich graag als stoer, maar is vooral een stad die niet aarzelt om haar eigen kwetsbare inwoners onder de bus te gooien.

In de aankondiging gebruikt de wethouder een bekende retorische truc: hij waarschuwt dat de situatie doet denken aan de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. De stad zou op weg zijn naar verloedering., en dat moeten we niet willen met zijn allen. Maar dat frame dient vooral een politiek doel: daklozen zijn geen mensen met problemen, maar dragers van verval. Wie zo denkt, hoeft zich ook niet af te vragen waarom iemand dakloos is geworden of waarom verslaving en schulden zo hardnekkig zijn. De zichtbare persoon op straat wordt het probleem, niet de omstandigheden die hem daar hebben gebracht.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Closing Time | Disney princess Rap Battle

Assepoester versus Belle (van het Beest) in een rap battle… waar de hel zit ik naar te kijken?? (En jullie nu ook, trouwens – graag gedaan!) Nou ja, algoritme bedankt ofzo. Ach, dat Sarah Michelle Geller (in de rol van Assepoester) aardig kon zingen, zij het met tegenzin, wisten we al langer.

Foto: "UN Security Council Chamber" by Sean_Marshall is licensed under CC BY-NC 2.0

V-Raad zet het internationaal recht aan de kant en keurt Trumps Gaza plannen goed

De VN-Veiligheidsraad heeft zijn goedkeuring gegeven aan de plannen van Donald Trump voor vrede  in in Gaza, de instelling van een Internationale Stabilisatiemacht en eventuele stappen naar een Palestijnse staat. De stemming was 13 landen vóór terwijl twee landen, Rusland en China, zich onthielden van stemming. De Amerikaanse ambassadeur Mike Waltz zei dat de resolutie ”een nieuwe weg aangaf voor de Israëli’s en Palestijnen en uiteindelijk voor alle volken in de regio”. Echter het feit dat de resolutie – anders dan de oorspronkelijke versie – een vage vermelding bevatte dat mogelijk uiteindelijk gesprekken over een Palestijnse staat zouden kunnen worden gehouden – was de prijs die de VS had moeten betalen om de Arabische en islamitische staten die gevraagd waren troepen voor de ‘stabilisatiemacht’ te leveren tevreden te stellen.

De Israëlische premier Netanyahu had echter kort voor de stemming nogmaals gezegd dat hij zich blijvend tegen de vestiging van een Palestijnse staat zal blijven verzetten, waarmee het twijfelachtig blijft wat de betekenis van de toevoeging zal zijn.

Voorstanders van de resolutie zeiden dat het besluit zal leiden tot een onmiddellijke opheffing van hinderpalen voor het leveren van hulp, de oprichting van een internationaal stabilisatiemacht van 20.000 man die het vacuüm gaat opvullen dat de terugtrekking van Israël creëert en gaat werken aan wederopbouw en een mogelijke weg naar Palestijnse zelfbeschikking en een staat. Welke landen troepen gaan leveren is voorlopig nog onduidelijk. De resolutie geeft de uiteindelijke supervisie aan een “Bestuur voor de vrede” onder leiding van Trump met een nog onduidelijke samenstelling. Daarnaast wordt verwezen naar een technocratisch comité van Palestijnen die de zaken van dag tot dag zal moeten aan regelen in Gaza. Ook wie daaraan gaat deelnemen is nog in duister gehuld.

Foto: Plenaire zaal Tweede Kamer, foto Dassenman, CC BY 4.0 via Wikimedia Commons.

Nieuwe Tweede Kamer als vanouds van start

Gisteren, op de derde dag in de huidige samenstelling, kwam de Tweede Kamer soepel en probleemloos tot de verkiezing van een nieuwe voorzitter. Jammer voor Bosma (PVV) en Van der Lee (GL-PvdA), het werd Van Campen (VVD).

Daar valt veel over te zeggen, maar de media leggen de nadruk vooral op dat Van Campen de jongste voorzitter ooit is.

Er waren drie rondes nodig om tot de definitieve keuze te komen. In de eerste ronde nam Bosma de leiding. Hij kreeg 66 van de 148 stemmen. Van Campen werd derde (39 stemmen) en Van der Lee haalde met 43 stemmen de tweede plaats.

Er was een meerderheid van minimaal 76 stemmen nodig, dus in deze ronde viel de beslissing nog niet. Dan maar een tweede poging. Bosma kreeg er 1 stem bij (67), Van Campen steeg naar 49 stemmen en Van der Lee zakte naar 32 stemmen. Nog steeds geen meerderheid te bekennen.

Om er geen gebed zonder end van te maken wordt in dit soort gevallen nog een keer gestemd maar dan alleen met de twee kandidaten die in ronde 2 de meeste stemmen haalden. Dat gaf eindelijk resultaat: Van Campen won met 79 stemmen tegen 69 voor Bosma.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Zwarte lijst van bedrijven die profiteren van de genocide en bezetting van Palestina

The Rights Forum publiceert een zwarte lijst van organisaties die Israël ondanks alles blijven steunen. 

Ondanks het oordeel van het Internationaal Gerechtshof dat er een “plausibel risico op genocide” bestaat in Gaza, blijven internationale bedrijven en financiële instellingen betrokken bij de Israëlische bezetting van Palestina.

The Rights Forum publiceert daarom vandaag een overzicht van bedrijven en organisaties die direct of indirect bijdragen aan oorlogsmisdaden, apartheid en bezetting, én die een band met Nederland hebben. De lijst is onderdeel van de campagne Stop de Bezetting, en is te vinden op stopdebezetting.org/zwartelijst. Aanleiding voor het opstellen van de lijst is de dringende vraag van Nederlandse burgers om beter inzicht te krijgen in welke bedrijven bij de bezetting betrokken zijn.

Closing Time | Rema ☆ Ginger Me

Afrobeats is moderne Nigeriaanse en Ghanese popmuziek die gebruik maakt van lokale stijlen zoals highlife of fuji, enkele kenmerkende polyritmische drumpatronen en vaak ook andere zwarte muziekstijlen zoals hiphop, R&B en dancehall.

Het genre heeft de afgelopen jaren dansvloeren, afspeellijsten, radio, muziekfestivals en arena’s over de hele wereld een boost gegeven en Rema is er een synoniem voor geworden.

© Divulgação

Divine Ikubor (geboren op 1 mei 2000), professioneel bekend als Rema , is een Nigeriaanse singer-songwriter en rapper, en begon op 19 jarige leeftijd met zijn carrière en was al snel op iedere Lagos dansvloer te horen, dé culturele stad in Nigeria.

Closing Time | Maayan Licht & Brezza Ensemble

Maayan Licht is een Nederlandse mannelijke sopraan en een van de jonge beloften van de operawereld.

Licht studeerde cum laude af aan het Conservatorium van Amsterdam, werkte mee aan grote internationale producties en won al meerdere operaprijzen.

Volgende