Recensie: Opera: Waiting for the Barbarians

De Nederlandse premiere van Philip Glass’ opera ‘Waiting for the Barbarians’ had niet op een actueler moment kunnen komen dan deze week.

Allereerst iets over de opera zelf, die was tamelijk geweldig. Ik was al fan van de roman van Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee uit 1999 en toen ik hoorde dat Philip Glass er een Opera van gecomponeerd had was het vijfderangskaartje dan ook snel gekocht (de zaal moet natuurlijk onbetaalbaar blijven, het moet niet te gek worden). Vanaf het tweede balkon keek ik naar een perfecte visualisatie van de indruk die het boek bij mij had achtergelaten: grote doeken met woestijnmotieven en suggesties van een voorstad in verval werden op- en neergelaten om de gevoelens van isolatie en ondergang weer te geven. Het orkest deed zijn best om de Glass’ muziek ook hoog bij ons hoorbaar te krijgen. De spelers waren ook bijzonder overtuigend en muzikaal alleen al was er tweeeneenhalf uur genoeg te genieten.

Maar het venijn zat hem toch in het verhaal: In een buitenpost van het anonieme ‘Rijk’ houdt de Magistraat al jaren lang de boel bijeen. Wel is er constant de aanwezigheid van ‘Barbaren’ die zich buiten de poort ophouden en af en toe contact hebben met de bewoners. Op een dag is het gedaan met deze rust en wordt de stad overgenomen door de uit de hoofdstad gezonden Kolonel Joll, die het probleem van de vijandige barbaren komt oplossen. Na een korte expeditie sterft een gevangengenomen oude man omdat hij ‘met zijn hoofd tegen de muur viel’. En na een tweede expeditie worden meer barbaren gevangen genomen, gemarteld en gedood. Allemaal om gegevens te verzamelen over de op handen zijnde invasie. De Magistraat keert zich tegen al dit geweld en doet boete door dagelijks een achtergebleven barbarenmeisje de voeten te wassen en te masseren. Uiteindelijk ondergaat hij een loodzware expeditie om haar terug te brengen naar haar volk. Eenmaal teruggekeerd wordt de Magistraat zelf beschuldigd van hoogverraad en in de cel gegooid. Maandenlang wordt de magistraat mishandeld en vernederd terwijl buiten meer en meer soldaten uit de hoofdstad arriveren. Uiteindelijk wordt de Magistraat zonder ooit een proces te hebben gehad in vrijheid gesteld. Hem wordt verteld dat de preventieve aanval tegen de barbaren op een dodelijk fiasco is uitgelopen en dat de troepen van het Rijk zich de komende tijd zullen terugtrekken in de Hoofdstad. De Magistraat roept de bewoners van de door de soldaten leeggeroofde bijeen en bereid ze voor op een lange, zware winter…

Terug naar de openingszin van deze log. Het boek is geschreven in 1999, voor de tweede Irak-oorlog en een interpretatie van het verhaal op een enkel conflict doet Coetzee’s roman en deze opera erg te kort. Toch maken de Amerikanen het ons wel heel moeilijk om het niet te relateren aan de Irak-oorlog. De makers van de opera hoefden er weinig aan te doen om hun werk actueel te maken, slechts de oranje outfits van de gevangenen lijken een (iets te) directe verwijzing naar de schandelijke behandeling van de gevangenen in Guantanamo Bay. De justificatie van de martelpraktijken klinken wel heel erg als de speech die Bush vorige twee weken terug gaf over het martelen van vermeende terroristen: ‘we martelen om levens te redden’. Over de barbaren uit Coetzee’s roman komen we eigenlijk niets te weten, het enige wat we te weten komen is onze paranoia en angst voor het onbekende, die mensen die onze democratische taal niet spreken.

Het beeld dat achterblijft is een beschaving in onontkoombaar verval die zich in haar grootheidswaanzin verlaagd tot immoraliteiten om zich tegen zijn eigen paranoia te weren en zichzelf daarmee alleen maar dieper de ellende instort.

De Amerikaanse Senaat besloot deze week dat marteling in principe ongewenst is maar dat de president het begrip marteling mag oprekken. Vandaag kunnen we lezen dat bijna de helft van de Amerikanen achter marteling van terrorismeverdachten staat.