Kernbommen en atoomtests

In het kader van 25 jaar Tsjernobyl en het nieuwe Nederlandse verlangen naar een tweede kerncentrale brengt VUconnected een webspecial over kernenergie. Journalist Jeroen Kuiper gaat op zoek naar de verbanden en verhalen achter de actualiteit. Hij zag kerncentrales en opslagplaatsen van nucleair afval in Nederland, Finland en Tsjernobyl. Hij was in ondergrondse opslagplaatsen voor kernafval in Duitsland en bezocht uraniumafvalbergen in de VS. Van 5 tot 26 april schrijft hij elke dag een nieuwe bijdrage hier, een selectie van deze bijdragen verschijnt ook op Sargasso.

Dat waren nog eens tijden, de jaren vijftig, zestig, zeventig en tachtig. Toen kon je nog in een afgelegen kolonie een kernbom testen. Of een schip met milieu-activisten opblazen. Of kernwapens in Nederland stationeren, en dat ontkennen. Het lijkt allemaal lang geleden, maar het is nog behoorlijk dichtbij.

Testveteranen
Èèn van de eerste en heftigste atoomtests aller tijden vond plaats in 1958. De Britse soldaat Vincent Prust was erbij toen op 28 april dat jaar de grootste waterstofbomtest aller tijden werd uitgevoerd op Christmas Island in de Stille Oceaan. Prust en andere soldaten werden die ochtend na het ontbijt met vrachtwagens tot op tien mijl van burst point getransporteerd. Daar kregen ze witte overalls om aan te trekken, waarmee ze er als ´een stelletje Ku Klux Klan-aanhangers´ uitzagen. Kort voor de explosie kregen de soldaten het bevel te knielen en hun handen als vuisten voor hun ogen te houden. Volgens Prust bestond de explosie uit een reusachtige steekvlam. `We voelden de hitte als een golf over ons heen trekken.`Hij kon de botten in zijn vingers als op een röntgenfoto zien. Daarna mochten de soldaten opstaan en de atoompaddestoel bekijken. Sommigen droegen zonnebrillen, anderen niet. `Nog dagenlang dreven dode vissen langs het strand.` Zo`n 30 procent van de Britse soldaten die bij de explosie aanwezig waren, stierf jong. Een deel van de testveteranen, verenigd in de Britisch Nuclear Terst Veterans Association, vecht nog altijd voor erkenning en schadevergoeding.

Littekens
Niet alleen de Britten hielden atoomtests. Frankrijk testte haar kernbommen van 1960 tot 1966 in de Algerijnse Sahara. De Sovjet-Unie deed tests op Nova Zembla en in het Kazachse Semipalatinsk. De Amerikanen lieten bommen exploderen in Alaska, deden nucleaire tests in Nevada en New Mexico en op de pacifische atollen Bikini en Enewok. De Britten benutten de Australische woestijn en de Christmas Islands en de Chinezen deden hun ding in Lop Nur, ten zuidwesten van Mongolie. India hield tests in de woestijn van Rajastan in 1974. Wat dat betreft is de wereld bedekt met nucleaire littekens. Een goed overzicht daarvan is te vinden op www.atomicarchive.com.

Greenpeace
Èèn van de eerste organisaties die zich fanatiek tegen kernenergie en kernwapens keerde in de jaren tachtig was Greenpeace. Het protest van Greenpeace moest de Portugese fotograaf Fernando Pereira in 1985 met de dood bekopen, toen het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior in de haven van het Nieuw-Zeelandse Auckland door de Franse geheime dienst werd opgeblazen. Het schip had de weken daarvoor honderden bewoners van het radioactief vervuilde eiland Rongelap naar andere eilanden geevacueerd.

Het was dezelfde tijd, dat de Amerikanen op de militaire basis Volkel kernwapens stationeerden, zoals onlangs via Wikileaks bekend werd, hoewel de Nederlandse overheid dit nog nooit officieel heeft bevestigd. Nog geen jaar later explodeerde reactor vier in Tsjernobyl, nog eens 25 jaar later voltrok zich de atoomramp in Fukushima. Greenpeace zal nog wel een tijdje blijven bestaan.