COLUMN - Sinds maandag is Donald J. Trump voor de tweede maal president van de Verenigde Staten. Konden we in 2016 nog volhouden dat dit een rare misstap was, waarna men met de keuze voor Biden naar de normale gang van zaken zou zijn teruggekeerd, ditmaal valt dat lastiger vol te houden.
Het Amerikaanse volk volgt een trend die overal in de Westerse wereld langzaam maar zeker manifest wordt. Op allerlei plaatsen valt de keuze van steeds aanzienlijker delen van de bevolking op nationalistische populisten, die een autocratische politiek voorstaan en een terugkeer beloven naar zogenaamd betere tijden: toen blanke Europeanen nog het straatbeeld bepaalden.
Illiberale democratie
We bevinden ons daarmee in een overgang van een liberaal-democratische orde, naar wat politicologen een illiberale democratie noemen. Het soort democratie dat men in Rusland en Turkije heeft, waar de staat bijeengehouden wordt door een sterke man, die aan de top staat van een nepotistische piramide, waarin baantjes en lucratieve opdrachten worden uitgedeeld aan wie het meest loyaal is, of het meeste kickbacks biedt.
Techmiljardair Peter Thiel sprak onlangs al triomfantelijk over de teloorgang van het “Ancien Regime”, waarmee hij de liberaal-democratische orde vergeleek met de heerschappij van de Franse vorsten tot de Franse Revolutie. Een van Thiels favoriete buikspreekpoppen, computerprogrammeur Curtis Yarvin, mocht dit weekend in de New York Times uitleggen waarom democratie niet goed functioneert, en een dictator die miljardairs en corporaties bedient veel effectiever is.
Reactionaire bewegingen
Yarvin stond als blogger aan de voet van een intellectuele beweging die meer heil ziet in corpocratische dictaturen dan in liberale democratie, een beweging die The Dark Enlightenment is gaan heten, en mag zich verheugen in de interesse van hooggeplaatste figuren in de kring van Trump.
[W]hile Yarvin himself may still be obscure, his ideas are not. Vice President-elect JD Vance has alluded to Yarvin’s notions of forcibly ridding American institutions of so-called wokeism. The incoming State Department official Michael Anton has spoken with Yarvin about how an “American Caesar” might be installed into power. And Yarvin also has fans in the powerful, and increasingly political, ranks of Silicon Valley.
Waar Yarvin als eenling echter hooguit ideeën kan spuien, hebben denktanks als de Heritage Foundation en de Federalist Society hebben daarnaast ook het netwerk, de programma’s en de mensen om op sleutelposities te zetten om het overheidsapparaat van de V.S. naar hun hand te zetten. Voor zover Amerika nog geen speeltuin voor de rijken en machtigen was, waar de gewone man en vrouw vooral het recht hebben om te creperen, zal dat enkel toenemen.
Gestage achteruitgang
Wat bezielt een volk daarvoor te kiezen? Vooral dan toch het gevoel dat het niet zoveel uitmaakt, aangezien het neoliberale systeem niet langer voor gewone mensen werkt. Of je nou op Democraten of Republikeinen stemt, in beide gevallen zijn woningen onbetaalbaar en biedt een universitaire studie geen garantie meer op een middenklasse-bestaan.
Veel Amerikanen leven op de creditcard en stellen vast dat ze slechter af zijn dan hun ouders. En zelfs als je verzekerd bent, kan een ziekte als diabetes of kanker je huis kosten.
De maatschappijkritische taalfilosoof Noam Chomsky merkte het jaren geleden al op: eigenlijk wordt het politieke systeem van de VS bestierd door één partij, de partij die de belangen van het grote geld vertegenwoordigd. Die partij mag dan uit twee voorname facties bestaan, waarvan de één reactionair is en de ander progressief-liberaal, maar als puntje bij paaltje komt regeert niet het volk maar bepalen grote corporaties en geopolitieke belangen wat er gebeurt.
Eén partij, twee gezichten
De reden waarom ‘Obamacare’ realiteit werd is bijvoorbeeld omdat verzekeraars en farmaceutische giganten er profijt in zagen, aldus Chomsky. Daardoor werd het politiek mogelijk. Niet omdat het gewone volk het wilde.
Die situatie maakt mensen cynisch. Het maakt dat men zoekt naar een zondebok, naar nostalgische geborgenheid in een rap tempo veranderende wereld, en een sterke man met een brede rug, waarachter men kan schuilen.
Trumpisme is geen aberratie. Het is het nieuwe normaal.
Reacties (8)
Tja, het eeuwen oude oorzaak en gevolg, de meeste westerse politici leven in hun eigen wereldvreemde bubbel en hebben elk gevoel met de bevolking verloren, en dan krijg je dus dit.
dit lijkt me nu juist het omgekeerde van wat er aan de hand is. de bevolking kiest immers nog steeds de leiders in de Westerse democratische landen. zij die vroeger minder geïnteresseerd waren in politiek laten juist meer van zich horen. Trump doet nu met al zijn nieuwe decreten wat het grootste deel van de (Amerikaanse) bevolking graag wil.
Of het grootste deel van de bevolking dat wil is nog maar de vraag. Zo’n beetje de helft is niet eens gaan stemmen. Een groot deel van die kiezers zal niks moeten hebben van Trump, maar vinden dat de Democraten niet veel beter zijn.
Eeuwenoud? Nog niet zo lang geleden konden politici niet terechtkomen in zo’n bubbel. Daar zorgde de partij wel voor. Dat kon, doordat er genoeg gewone burgers lid waren voor die partijen, en zich actief inzetten in het politieke debat. Of ze deden dat door lid te worden van een vakbond, of een andere maatschappelijke organisatie.
Tegenwoordig neemt nagenoeg niemand nog de moeite om zich een beetje in te zetten voor de democratie. Lekker achteroverleunen en anderen de schuld geven is natuurlijk ook veel comfortabeler. ‘Politici in een wereldvreemde bubbel’, bijvoorbeeld. Waarna politici daarop in gaan spelen en steeds meer succes krijgen met alleen maar zondebokken aanwijzen, in plaats van serieus bezig te zijn met de echte problemen van deze tijd. En dan krijg je dus dit.
Dit is niet waar. Amerikanen zijn rijker dan ooit. Zelfs de ongelijkheid is de afgelopen jaren gedaald. Dus dat kan de verklaring niet zijn.
De verklaring zit eerder in het feit dat mensen dit niet meer zien en dat beeldvorming belangrijker is geworden dan ooit. Wat blijft er hangen in de enorme zee van informatie die ons dagelijks bestookt? Dat zijn helaas meestal niet de feitelijke, genuanceerde geluiden.
En ik pleit er dan maar gelijk voor om het goede voorbeeld te geven: het zinnetje wat ik aanhaal mag dan een breed gedeeld gevoel zijn, het klopt niet. Dat moet je altijd duidelijk maken vind ik.
“Dit is niet waar. Amerikanen zijn rijker dan ooit.”
Als we gaan vergelijken wat de verhouding tussen het Amerikaanse inkomen en de prijzen van huizen, auto’s, benzine, voedsel was in 1970 en vandaag, kun je niet anders dan concluderen dat de bevolking van de VS er op achteruit is gegaan.
Ik wil nog best geloven dat de meeste Amerikanen erop vooruit zijn gegaan in de afgelopen decennia, als je puur naar de cijfertjes kijkt. Maar is hun leven daar ook echt beter op geworden? De hogere levensstandaard gaat samen met hogere uitgaven waar amper aan te ontkomen is voor de gemiddelde middle class Amerikaan. Smartphones, die erop zijn gebouwd om maar een paar jaar mee te gaan. Laptops voor schoolgaande kinderen. Zulke dingen zie je niet terug als je alleen naar inkomenscijfers kijkt. Terwijl ze wel van belang zijn voor de bestaanszekerheid, om dat woord maar eens te gebruiken.
De grootste groei in ongelijkheid zit overigens in vermogens en niet in inkomens, meen ik.
De vraag is sowieso naar welke cijfertjes je kijkt. Maar als we bijvoorbeeld kijken naar de vaste lasten, zoals de woning- en huurprijzen in verhouding tot salarissen, dan wordt onmiddellijk duidelijk dat Amerikanen er de afgelopen decennia flink op achteruit zijn gegaan.