Een opmerkelijke migratiedeal

Bij gebrek aan een gemeenschappelijk en effectief Europees migratiebeleid zoeken landen elk voor zich naar passende, aangescherpte maatregelen. De Duitse regering bereikte begin deze week een volgens Bondskanselier Olaf Scholz ‘historisch’ akkoord. In Frankrijk diende president Emmanuel Macron een ‘strenge immigratiewet met een sociaal randje‘  in die op voorhand nog geen meerderheid in het parlement lijkt te halen. De Italiaanse premier Giorgia Meloni heeft met haar overbuurman, de Albanese premier Edi Rama, een deal gesloten over de opvang van bootvluchtelingen. Over de deal die Meloni samen met Mark Rutte gesloten heeft in Tunesië is al enige tijd niets meer vernomen.

De belangrijkste maatregel van de Duitse regering betreft de financiering van de opvang van migranten. Tot nu toe stelde de federale regering daarvoor een vast bedrag ter beschikking. Vanaf volgend jaar betaalt de bondsregering jaarlijks een bedrag van 7500 euro per asielzoeker aan de deelstaten. Dat zou deelstaten en gemeenten volgend jaar een besparing van ongeveer 3,5 miljard euro opleveren. Andere maatregelen betreffen verlenging van de periode waarin asielzoekers moeten wachten op toegang tot basisvoorzieningen. Dat was 18 maanden en gaat naar 36 maanden. In de tussentijd krijgen ze geen baar geld meer maar een pasje om in levensonderhoud te voorzien. Maatregelen om de instroom te beperken zijn nog niet concreet gemaakt. Maar ook de Duitse regering denkt na over afhandeling van asielprocedures buiten het eigen land. De coalitie van SPD, Groenen en FDP staat onder druk van het groeiend ongenoegen in Duitsland over het opnieuw stijgend aantal immigranten. Bij de deelstaatverkiezingen in Hessen en Beieren in september behaalden extreemrechtse partijen een grote winst. De recente massale demonstraties van voornamelijk islamitische immigranten die hun solidariteit toonden met de Palestijnen hebben nu ook bij de Groenen tot ergernis geleid. Velen zien in de leuzen tegen Israël onacceptabele tekenen van anti-semitisme. Vicekanselier Robert Habeck, die net als de meeste van zijn mede-Groenen al jarenlang voorvechter is van asielrechten, dreigde de haatzaaiers zonder verblijfsvergunning onmiddellijk te deporteren.

Macron stuit opnieuw op een meerderheid tegen zijn wet

Ook in Frankrijk speelt de actualiteit een rol bij de aanscherping van het migratiebeleid. Een hervorming van de Franse immigratiewetgeving staat al maanden op de agenda. Na de moord op een docent in Arras door een geradicaliseerde oud-leerling met Tsjetsjeense roots wil Macron nu haast maken met de wet die het makkelijker maakt migranten zonder  verblijfsvergunning Frankrijk uit te zetten als ze een bedreiging vormen voor de openbare orde. Het ‘sociale randje’ in de wet is de uitzondering voor degenen die minstens drie jaar in Frankrijk verblijven en kunnen  aantonen dat ze tenminste acht maanden gewerkt hebben in een beroep of een regio met tekort aan arbeidskrachten. De regering wil daarmee tegemoetkomen aan werkgevers. Ook in Frankrijk is er een tekort aan arbeidskrachten in bepaalde sectoren. Tegelijkertijd zou er zo meer bescherming geboden worden aan werkende migranten zonder papieren. Die uitzondering is zeer omstreden en zou wel eens de nekslag kunnen betekenen voor de wet in het parlement waar Macron geen meerderheid heeft. De enige uitweg voor de president is dan een stemming over de wet te omzeilen via het beruchte artikel 49.3 waarin bepaald wordt dat de regering bij een patstelling in het parlement zelf een beslissing kan nemen. Het artikel is inmiddels al zeventien keer gebruikt, onder andere om de omstreden pensioenwet er door te krijgen. De rechtse partij Les Républicains heeft gedreigd de regering nu echt te laten vallen als ze opnieuw naar dit middel grijpt.

Vakantie-ideetje

Zowel in Rome als in Tirana is deze week verrast gereageerd op de aankondiging van de Italiaanse premier Meloni en haar Albanese collega Rama dat Italië asielzoekers aan de overkant van de Adratische Zee wil gaan opvangen. Meloni wil langs de Albanese kust twee centra laten bouwen waar migranten die door de Italiaanse kustwacht gered worden kunnen worden opgevangen. Ze zou op het idee gekomen zijn toen ze deze zomer op vakantie in Albanië was. Premier Rama zou zonder veel overleg in eigen huis akkoord zijn gegaan. Hij heeft eerder op verzoek van de Amerikanen voor opvang gezorgd van Iraanse dissidenten en Afghaanse vluchtelingen. Wat mee zou kunnen spelen is dat Rama graag een wit voetje wil halen bij de EU die dezer dagen spreekt over uitbreiding. Meloni wil misschien wel een goed woordje voor hem doen om de toetreding te versnellen. De Albanese opiniemaker Lufti Dervishi, directeur van Transparancy International Albania dringt er bij de oppositie op aan meer duidelijkheid te krijgen hoe deze overeenkomst tot stand is gekomen. De premier verwart volgens hem persoonlijke relaties met staatsbelangen. En wat is het belang van Albanië bij de deal? Is het een compensatie voor de opvang van Albanese vluchtelingen in Italië na de val van het communisme, dertig jaar geleden? En met verwijzing naar die eerdere deals van Rama met de Amerikanen vraagt hij zich af: ‘Waarom deze haast om een ​​last op zich te nemen die onze knieën misschien niet kan dragen?’

Voor Meloni is de Albanië-deal een compensatie voor de tot nu toe mislukte Tunesië-deal. Met de opvang van asielzoekers buiten Italië kan ze haar verkiezingsbelofte om de immigratiecijfers terug te dringen wellicht alsnog waar maken. Maar de deal heeft juridisch gezien nogal wat haken en ogen. Welke status krijgen die opvangcentra in Albanië? Hoe past dat in de Europese asielprocedures? En wat gebeurt er met uitgeprocedeerde asielzoekers, zullen landen op de Balkan, Oostenrijk en Duitsland zich afvragen. De Europese Commissie wil het voorstel van Italië eerst nader bestuderen alvorens een oordeel te vellen. Volgens Meloni hebben ze in Brussel haar plannen gezien en geen kritiek laten horen. Zij wil dat de centra in Albanië vanaf komende lente operationeel zijn.