Britse regering weigert nog steeds Brexit-akkoord uit te voeren

Wie dacht dit jaar eindelijk verlost te zijn van de continuing story van de Brexit moet ik helaas teleurstellen. De laatste losse eindjes van het handelsakkoord dat officieel per 1 januari is ingegaan blijven voorlopig hangen. In maart kwam er al een kink in de kabel toen Brandon Lewis, de Britse secretaris voor Noord-Ierland de maatregelen voor controle van het vrachtverkeer tussen Engeland en Noord-Ierland eenzijdig uitstelde tot 1 oktober. In juni werd een crisis over de import van vlees voor even afgewend. Dinsdag kondigde de Britse Brexit-minister David Frost aan dat volledige douaneaangiften en -controles nu pas op 1 januari 2022 zullen worden ingevoerd. De verplichting om veiligheidsverklaringen te overleggen gaat pas in op 1 juli volgend jaar. Het bedrijfsleven reageerde verontwaardigd op de late aankondiging van deze plannen. ‘Bedrijven hebben heel veel tijd en geld geïnvesteerd in de voorbereiding op het nieuwe importregime op 1 oktober 2021.’ Dat is dus voor niets geweest. De commentator van The Guardian vond het, met verwijzing naar de naam van de minister, tijd worden voor ‘dooi in plaats van vorst’ in de Britse diplomatie. ‘De regering moet stoppen oude gevechten met Brussel opnieuw op te voeren en zich in plaats daarvan concentreren op het opbouwen van nieuwe relaties.’

Frost verdedigde het uitstel met het argument dat de industrie zich zo eerst beter kon concentreren op het te boven komen van de gevolgen van de pandemie. Maar er speelt meer. Zijn aankondiging kwam na de confrontatie vorige week donderdag tussen de EU-commissaris Šefčovič, verantwoordelijk voor de Brexit, en Jeffrey Donaldson, leider van de DUP, de protestantse unionisten, die wil dat het handelsakkoord geheel van tafel gaat. Šefčovič toonde zich bereid praktische problemen bij de uitvoering van het akkoord te bespreken, maar verwierp de eis dat de basisovereenkomst over de handelsgrens in de Ierse Zee wordt vervangen. Donaldson dreigde zijn partij terug te trekken uit het parlement en nieuwe verkiezingen te forceren als niet aan zijn eis zou worden voldaan. De EU-commissaris riep op retoriek achterwege te laten. Een heronderhandeling van het protocol over de goederencontroles aan de grens zou volgens hem instabiliteit, onzekerheid en onvoorspelbaarheid in Noord-Ierland betekenen.

Proces op slot

De Europese Commissie heeft in juli besloten nog even af te wachten met het juridische procedures om de Britten te dwingen de akkoorden na te leven, maar toonde zich wel vastbesloten het Verenigd Koninkrijk aan de afspraken te houden. De Ierse vice-premier en minister van Handel, Leo Varadkar, zei na gesprekken met de Britse Michael Gove dat hij verwacht dat het VK de handelsbelemmeringen op EU-invoer naar Groot-Brittannië zal uitstellen als onderdeel van de verlenging van de respijtperiodes over het grensprotocol. Die suggestie werd snel afgewezen door het VK. Groot-Brittanië is voor Ierland een belangrijk exportland van landbouwproducten. Uitstel van een overeenkomst over de uitvoering van het protocol over de grens met Noord-Ierland schaadt de Ierse Republiek. Het proces zit dus alles overziende weer volledig op slot.

Johnson kijkt naar China

De voortdurend onzekerheid is pijnlijk voor alle partijen. Of een oplossing hoge prioriteit krijgt in Londen is echter de vraag. Premier Boris Johnson is met andere zaken bezig en heeft daarvoor deze week een nieuw kabinet samengesteld. De minister van Onderwijs Gavin Williamson is ontslagen vanwege kritiek op zijn optreden tijdens de pandemie en het chaotisch verloop van examens. Minister van Buitenlandse Zaken Dominic Raab krijgt een andere functie en wordt vervangen door Liz Truss, een groot voorstander van vrijhandel en een bekeerde ‘remainer’. Zij zal de komende tijd te maken krijgen met – ander belangrijk actueel onderwerp- de Brits-Amerikaans-Australische samenwerking in het Verre Oosten die de groeiende macht van China zou moeten intomen. Johnson sloot deze week daarover een akkoord met zijn Amerikaanse en Australische collega’s Biden en Morrison. De Britse premier zei zonder China expliciet te noemen dat de alliantie, onder het acroniem AUKUS, ‘hand in hand zou werken om de veiligheid en stabiliteit in de Indo-Pacific te behouden’. Hij moest de deal gisteren in het Lagerhuis verdedigen tegen een kritische Theresa May, zijn partijgenoot die vroeg of er geen kans is dat het Verenigd Koninkrijk zo een oorlog over Taiwan ‘ingerommeld’ wordt.

‘Veiligheid’ wordt door de drie regeringsleiders ingevuld met een nieuw programma om Australië te voorzien van kernonderzeeërs die voor hun energievoorziening met één of meerdere kernreactoren zijn uitgerust. Deze deal gaat ten koste van de Franse Naval Group die in 2016 een overeenkomst met Australië had gesloten die nu wordt ingewisseld voor Amerikaanse orders. De Fransen zijn woedend. ‘Deze brute, eenzijdige en onvoorspelbare beslissing doet me veel denken aan wat  Trump deed’, zei minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian. De Amerikanen en Britten moeten nu ook in Parijs een en ander gaan uitleggen.

Sancties over en weer

De relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en China liep deze week, tegelijk met het akkoord over de nieuwe wapendeal, ook nog een deuk op toen het Britse parlement weigerde de nieuwe Chinese ambassadeur Zheng Zeguang toe te laten tot een overleg met parlementsleden. Dit als antwoord op de sancties die China had uitgevaardigd tegen enkele Britse parlementariërs nadat het Verenigd Koninkrijk en de EU Chinese bestuurders begin dit jaar met sancties troffen vanwege de situatie van de Oeigoeren.

Ook hier dreigt dus een continuing story. Zowel voor het VK als voor de EU. Ook de samenwerking tussen China en een aantal Centraal- en Oost-Europese landen lijkt onder druk te staan sinds Trump heeft besloten dat China de nieuwe vijand van het westen is en Biden op dat punt niet van zijn politiek afwijkt. En daarmee vergeleken zal Johnson de problemen met handelsprotocollen over de Ierse Zee waarschijnlijk zien als peanuts.

[update 17-9]