COLUMN - Elke dood van een intimus is een ramp voor de nabestaanden. Ongeluk, ziekte, euthanasie, zelfmoord – het maakt uiteindelijk bar weinig uit. Altijd is er het gapende gemis, het verlies, de schrik, de rouw. Bij euthanasie kun je jezelf enigszins trachten te troosten dat je vriend, je moeder, je kind verder lijden gelukkig is bespaard, maar de aanvankelijke onthutsing over de dodelijke ziekte die ze trof, wordt er niets minder om.
Ik blijk totaal niet bestand te zijn tegen de dood van degenen van wie ik houd, de ontwrichting van mijn leven na de dood van mijn hartsvriendin getuigt daarvan. We praten als samenleving niet vaak over rouw, maar ik denk dat iedereen er terdege van doordrongen is hoe ontzagwekkend de impact van de dood van een goede vriend, een geliefd familielid is.
Ook mensen die zelf dood willen weten dat. In de jaren dat ik dagelijks meelas in zelfmoordfora ontdekte ik dat de laatste lijm die mensen aan het leven kleeft, hun angst is voor het effect van hun zelfmoord op hun intimi. Hun liefde voor vrienden en familie was het laatste restje lijm dat hen aan het leven kleefde. Zelfmoord pleeg je bijna altijd pas, zo leerde ik daar, wanneer je je eigen leed niet meer kan wegstrepen tegen het leed dat je anderen met je dood berokkent.
De afgelopen jaren ben ik de zelfmoord vaak nabij geweest. De spullen had ik allang al in huis, als onderdeel van een beschermingsmaatregel: ik heb altijd gedacht dat mijn point of no return ver voor de grenzen van de euthanasiewet zouden vallen.
Waarom ik het tot nu toe niet heb gedaan? Bottom line: uit liefde voor anderen. Kommernis over de kat, bezorgdheid dat mijn vrienden zich ten onrechte schuldig zullen voelen, maar vooral: omdat ik het mijn ouders niet wil aandoen. Ik houd mijn leven vol teneinde het hunne niet te schaden.
Intussen wil mijn moeder zélf dood, nu ja, soms dan. In het dagelijks leven redden zij en mijn vader het vrij goed, ondanks haar voortschrijdende dementie. Maar zodra de omstandigheden haar forceren na te denken over hoe het er momenteel met haar voorstaat, kan ze alleen maar diep ellendig snikken dat ze dood wil.
Mijn vader wijdt zijn leven tegenwoordig volledig aan het hare. Mocht mijn moeder er op enig moment niet meer zijn, dan heeft hij werkelijk niets meer over om voor te leven. Zij is zijn ziel en zaligheid.
En toch: als ze écht dood zou willen, dan zou hij haar laten gaan, ongeacht wat dat voor hem betekent. En als hij na haar dood wil gaan, zou ik hem dat van harte gunnen, al zou het mijn eigen hart breken en weet ik dan werkelijk niet meer wat mij nog overeind moet houden.
Je gebruikt je eigen verdriet toch immers niet als chantagemiddel?
We hangen aan elkaar, we houden elkaar overeind. Maar liefde en leven is een broos weefwerk, en we kunnen nooit van iemand eisen dat hij of zij doorleeft om ons eigen leven in het gareel te houden.
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (13)
Naar mijn mening wordt er erg krampachtig gedaan over de dood.
Onze eindigheid ligt al besloten in de geboorte. Van je ouders weet je dat je hen normaliter zal overleven. En dan verrast zijn als zij op zekere dag dood zijn?
Het heeft te maken met verwachtingen. We durven ons niet over te geven aan de verwachting dat onze geliefden eerder dood gaan dan wijzelf. Terwijl dat in het geval van je ouders voor bijna 100% zeker is.
Of je hebt een man c.q. vrouw met een dodelijke ziekte. Leef het moment als hij/zij nog leeft en verwacht niet dat hij/zij de avond nog haalt.
Schrap de verwachtingen uit je leven en je zal merken dat de dood er opeens heel anders uit ziet. Ik zei tegen mijn oude vader vaak: “ik zoek je wel op nu je nog leef, op zo’ n kerkhof zal je wel niet erg spraakzaam zijn”. En daar was hij het mee eens. We dronken nog een biertje en babbelden wat. Eigenlijk waren we zo close dat de dood geen probleem was. Hij ligt inmiddels op dat kerkhof, maar hij is nog altijd bij me. Op dat kerkhof denk ik de enkele keer dat ik er kom: “wat doe ik hier eigenlijk?”.
@1: “Van je ouders weet je dat je hen normaliter zal overleven.”
Sterker nog, als kind voel je haast de plicht om dat te doen. Want je kunt ouders niet aandoen dat ze hun kind moeten begraven.
” Zelfmoord pleeg je bijna altijd pas, zo leerde ik daar, wanneer je je eigen leed niet meer kan wegstrepen tegen het leed dat je anderen met je dood berokkent.”
Als nabestaande zou je misschien eens wat meer aandacht mogen hebben voor de marteling die je die persoon hebt aangedaan in de periode dat die tegen zijn zin in leven is gebleven om jou een plezier te doen en je realiseren welk een verlossing de dood moet hebben gebracht (en misschien dankbaar/gelukkig zijn dat die er eindelijk is).
Wat een prachtige column. Dank je wel Karin Spaink.
Het is een beschrijving van diepgaande liefde en de broosheid van het leven.
@2
Dat is een egocentrisch standpunt. Ik zou het omdraaien: ouders kunnen het hun kind niet aandoen om voor hen te leven.
Feitelijk zeg je dat in het tweede deel van je reactie ook.
Het fenomeen suïcide is voor niet-suicidalen eigenlijk niet te begrijpen. Karin Spaink begrijpt het ook niet zie ik. (en dat is maar goed ook) Suicide pleeg je als ‘er zijn’ erger is dan ‘er niet zijn’.
@3: Dat zijn inderdaad de woorden. Ik was er ook door geroerd.
ik zie alleen de tag ‘zelfmoord’ liever vervangen door ‘zelfdoding’.
@3 Ja, jij kunt dat beoordelen natuurlijk met je superieure levensinzichten. Die stellen je namelijk in staat om je op grond van een column geheel en al in de ander te verplaatsen en twintig jaar in zijn/haar schoenen te lopen, toch?
Iemand stelt zich kwetsbaar op, deelt een aantal ervaringen en overwegingen. In plaats daar meteen een oordeel over te vellen en daar je eigen opinies naast/tegenover te stellen, alsof het een discursief betoog betreft, zou je er natuurlijk ook voor kunnen kiezen om erbij te verwijlen, en gewoon even op je in te laten werken wat iemand bezielt en beweegt.
Ook dat hoort bij onthechten.
Een hele broze column. Dank je wel Karin.
Ik houd mijn leven vol teneinde het hunne niet te schaden.
Ik zou je toch zo wensen dat je het leven ook volhoudt omdat er heel veel wel de moeite waard is, om te beginnen jouw eigen persoon. Jouw columns (deze, degene over rouw, depressie) geven een zeldzame en een zeldzaam eerlijke blik in jouw leven en ik vind ze paradoxaal genoeg inspirerend. Inspirerend om heel veel mensen om me heen met vergelijkbare problemen te kunnen volgen en hopelijk beter te begrijpen. Nogmaals mijn dank.
@6
Wat weet jij nou van onthechten? Ik heb je daar nog nooit op kunnen betrappen. Verder: wat weet jij nou van mij? Je oordeelt maar en je oordeelt maar in je politiek correcte frame. Ik verklaar mijzelf voor gek dat ik jou zelfs maar repliek geef.
@8 Dat klopt joh, want ik ben een discursief denker, die graag argumenteert, en die redeneert vanuit zijn heilige overtuiging en het kritisch oordeel. Ik zit dus helemaal verstrikt in de identificatie met de hersenspinselen die mijn brein opwerpt.
Maar ik kijk wel eens youtubeclippies van Eckhart Tolle, boeddhistische leraren en mindfulnesspopularisatoren, dus ik herken het taaltje en de frames.
Punt is wel: als je op die toer wilt, is het natuurlijk een knoepert van een contradictie om voortdurend het hoogste woord te voeren, in discussie te gaan over hoe het echt zit en je oordelen aan te meten over wat anderen wel of niet begrijpen, zoals jij net zo goed steeds doet.
Kijk ík ben een betweter die zich identificeert met zijn overtuigingen en argumenten en zich voortdurend een oordeel aanmeet; maar ik pretendeer dan ook niet daar boven te staan.
Jij daarentegen…
Practice what you preach, that’s all I’m asking.
Goh, wat fijn dat je als Lutine het altijd beter weet dan een ander, ook als het gaat om zeer persoonlijke ervaringen. Geweldig dat we zo’n uitzonderlijk genie mogen aanschouwen op een simpel blogje als deze.
Ja, daar heb je een punt. Dit blogje is niet geschikt voor moeilijke zaken. Dan halen ze er iemand bij als Tolle die ik nog nooit gelezen heb. Dat geeft het niveau hier wel een beetje aan.
“De afgelopen jaren ben ik de zelfmoord vaak nabij geweest.”
Ja, maar, Karin, *als* dat zo is, *en* je vindt je eigen omgang met de dood van anderen problematisch – is het dan niet tijd voor een paar sessies op dat zwarte, lederen bankje? Ik vraag het maar.
@10: Lutine’s brein vertelt hem dat de strijd tussen Trump en Clinton, die tussen ‘kwaad’ en ‘goed’ is. Maar dat hoe Wikileaks daarin past, maar verwarrend is.
Zo’n genie is het met andere woorden niet.