COLUMN - De uitslag van het Brexit referendum is een klap voor het idee dat mensen stemmen voor hun economisch belang. Naast de eindoverwinning oogstte het Leave kamp ook meer stemmen in gebieden die economisch sterker van de EU afhankelijk zijn. Het waren vooral de ouderen en mensen buiten de grote steden die daarvoor verantwoordelijk waren. In een mooie analyse op zijn blog marginal revolution, verklaart econoom Tyler Cowen deze patronen met behulp van het zogenaamde endowment effect.
Het endowment effect is de neiging om te willen houden wat je bezit, en is één van de paradepaardjes van de gedragseconomie. In een serie experimenten in de jaren ‘80 gaven onderzoekers een deel van de proefpersonen een object (een koffiemok was populair) en vroeg wat ze bereid waren te betalen om het te behouden. Een andere groep werd gevraagd wat ze bereid waren te betalen om dezelfde mok te kopen.
Het bleek dat de betalingsbereidheid van de bezitters ongeveer twee keer zo hoog was als die van de kopers, ook al was hun bezit volledig toevallig toegekend. Als gevolg vonden er op experimentele markten voor koffiemokken veel minder transacties plaats dan je zou verwachten als beide groepen een gelijke waardering voor de mok hadden. Dit effect is voor vele verschillende objecten gerepliceerd.
Cowen’s (impliciete) suggestie is dat het endowment effect ook geldt voor Engelse tradities als thee met melk, fish and chips, koolzuurloos bier en tv-programma’s over tuinieren. Volgens Cowen hebben veel Britten “Leave” geïnterpreteerd als een stem voor het behoud van die tradities, en “Remain” als de verdere ondergraving daarvan.
Het endowment effect verklaart dan de bereidheid van de “bezitters” van de traditie, ouderen en mensen die buiten de grote steden wonen, om zelfs tegen hoge kosten voor behoud te stemmen. Het effect strookt ook met het lage enthousiasme van de “kopers”, de jongeren en stedelingen, die zulke tradities nooit (zo sterk) hebben ervaren.
Deze analyse plakt niet slechts een gedrags-economisch etiket op nostalgische gevoelens; het wijst ook op mogelijke beperkingen van referenda over ingewikkelde, eenmalige beslissingen. Een interessant onderzoeksresultaat is bijvoorbeeld dat handelservaring het endowment effect kan elimineren. In een experiment waar mensen in een proefronde gedwongen werden hun goed te verhandelen, bleken de bezitters daarna meer bereid om afstand te doen van hun object. Ervaring leerde de proefpersonen dat dat laatste niet zo pijnlijk en riskant was als ze hadden gedacht.
Een ander aanknopingspunt is een experiment waarin proefpersonen hun beslissing konden delegeren. Proefpersonen kregen een lotterijlootje en konden geld verdienen door dat met iemand anders te ruilen. Aangezien alle lootjes dezelfde winstkans hadden was ruilen een goed idee. Toch hield een ruime minderheid vast aan hun eigen lot, gevoed door spijtgevoelens als hun originele lot zou winnen. De mogelijkheid om een “gedelegeerde” in te huren om hun lootje te verhandelen bleek zulke gevoelens tegen te gaan, en verhoogde het handelsvolume.
Het is natuurlijk een grote stap om zulke bevindingen uit het laboratorium te extrapoleren naar een complexe wereld waar eeuwenoude tradities op het spel staan. Maar als we dat uit interesse toch doen, dan lijkt een exit van Nederland uit de EU een stuk minder waarschijnlijk wanneer we de beslissing niet aan de kiezer in een referendum overlaten, maar aan professionele politici met ervaring in de relevante afwegingen. Persoonlijk heb ik, als “bezitter” van cosmopolitische waarden en een netwerk met Europese contacten, met die stap weinig moeite.
Reacties (8)
Een hele ingewikkelde uitleg, ik denk dat het veel simpeler is:
Ten eerste is de EU subsidie aan de regio’s moeilijk zichtbaar voor de gemiddelde stemmer. Een weg aanleggen of paar boeren steunen, ziet die stemmer niet direct terug op zijn bankrekening. Bij zaken als uitkeringen en belastingheffingen is het economisch belang voor veel meer kiezers wel direct zichtbaar en zal dit veel duidelijker in de verkiezingsuitslag naar voren komen.
Ten tweede is Groot-Brittannië een netto betaler aan de EU, veel Brexit stemmers hebben geredeneerd dat de Engelse overheid die EU subsidies wel zou overnemen en dat er daarna dus nog geld overbleef ook.
@1: Als de weigering van de Tories om de gereedstaande EU-hulp voor de ondergelopen gebieden aan te vragen exemplarisch is, blijf je als land inderdaad een netto betaler.
Vreemde analyse. U zou ook kunnen stellen dat het Bremain kamp graag alles bij het oude wil laten omdat ze bang zijn voor veranderingen. Ze zijn bereid hogere lasten te dragen omdat ze bang zijn voor het nieuwe. Past natuurlijk niet in het beeld van oud en onopgeleid is conservatief maar ook jonge en hoogopgeleide mensen laten zich door dit effect leiden lijkt mij.
@3: Precies. @0 moet ook niet proberen dit soort simpele bevindingen niet te generaliseren naar ook maar lichtelijk complexere situaties, want dat gaat gegarandeerd mis, zeker wanneer er zulke simpele modellen als de homo economicus (de mens neemt rationele beslissingen die eigen winst maximaliseren) aan ten grondslag liggen.
Mensen laten zich aanpraten dat het allemaal helemaal mis gaat met hun land. En het licht allemaal aan de buitenlanders/socialisten/Brussel/neo-liberalen/Hoge Heren/multinationals/… De mens laat zich helaas van nature makelijk een vijandsbeeld aanpraten.
Nu gaat het natuurlijk nooit met iedereen goed en is er ook wel degelijk veel onrecht en een flinke economische dip, maar per saldo hebben we het nergens in West-Europa echt heel slecht natuurlijk. Zeker niet als je het objectief vergelijkt met het verleden.
En als je er al van overtuigd bent dat het allemaal niet nog slechter kan, dan stem je dus gewoon voor destructie (van de buitenlanders, je land, de EU, het politieke systeem, …). Het lost misschien niets op, maar de profiteurs die het nog wel goed hebben krijgen het dan tenminste zelf ook eindelijk eens slechter.
Als je zelf de voordelen van een EU niet voelt, kan je hem net zo goed afschaffen. Dan hebben anderen er tenminste ook geen voordeel van. Een voordeel waar jij aan moet meebetalen nog wel.
Leer te denken als een populist en je begrijpt waarom men voor Leave heeft gestemd. Ook in gebieden die economisch sterker van de EU afhankelijk zijn.
De populist is een egoïst. De overheid noemt hij roverheid omdat de overheid belasting bij hem int. In het wereldbeeld van de populist is de belastinginner dus een boef.
En omdat de populist een egoïst is meent hij dat de overheid ook een soort van flappentap is die zijn bestaan mogelijk maakt. Wegen of zaken van algemeen nut interesseren hem niet.
Het is voor hem vanzelfsprekend dat de overheid die regelt. Of die overheid Londen is of Brussel, dat interesseert hem niet.
De populist heeft dus een tweeledige verhouding met de overheid.
Dat komt omdat hij slechts aan zijn eigen belang denkt.
Als hij leest dat de EU miljarden spendeert aan landen met een lager ontwikkelingsniveau dan denk hij: Daar gaan me centuh!
Als hij in de rol van ontvanger zit, ziet hij buitenlanders als concurrent.
Enerzijds wil hij eigenlijk geen pond afstaan aan de overheid.
Anderzijds wil hij anderen wegellebogen als het op ontvangen aan komt.
@5
Correct. Simpele mensen geven altijd de schuld aan anderen. Extreemrechts geeft de schuld aan buitenlanders, extreemlinks geeft de schuld aan de neoliberalen, Brussel, het systeem of whatever.
Feitelijk puberniveau. En als het dan wat minder gaat maken ze liever alles stuk zodat niemand meer wat heeft.
Zaken als collectief is ze vreemd.
Where’s the parchment written in blood? Demand the parchment written in blood!