Wanneer de massa voor zich zelf handelt, doet zij dit slechts op één manier – want een andere heeft zij niet – door te lynchen. Het is niet geheel en al toevallig dat de lynchwet Amerikaans is, daar Amerika in zekere zin het paradijs van de massa’s is.
Het zal dus nog veel minder verbazing kunnen wekken dat nu, nu de massa’s triomferen, het geweld triomfeert en men daarvan de enige ratio, de enige leer maakt.
Reeds lang geleden heb ik de aandacht op gevestigd, dat het geweld als norm steeds meer veld won. Nu is het tot zijn grootste ontwikkeling gekomen, en dat is een goed teken, want dat beduidt dat het nu weer automatisch zal gaan afnemen. Het geweld is nu al de woordenpraal van de dag; de redenaars, de dwergen, bezigen die stijl.
Wanneer een menselijke werkelijkheid zijn tijd heeft vervuld, gekenterd is en is verzonken, komt ze terecht in de retoriek, waar zij, een dood ding, nog een langdurig bestaan heeft.
De retoriek is het graf der menselijke werkelijkheden; op zijn hoogst kan ze het hospitaal der invaliden zijn. De naam overleeft de werkelijkheid, en al is die naam nu ook slechts een woord, hij is tenslotte toch een woord en behoudt dus altijd iets van de magische kracht daarvan.
– José Ortega y Gasset, De Opstand der Horden, 1933, 116v.
Nu racistische onverlaten asielzoekerscentra belagen, auto’s van linkse politici in de fik gestoken worden en hooligans voorstanders van AZC’s in de naaste omgeving intimideren met spreekkoren tijdens gemeenteraadsvergaderingen, aangemoedigd door een rechtspopulistische politicus die oproept tot burgerverzet, lijkt bovenstaand citaat profetischer dan ooit.
Maar op een belangrijk punt slaat de Spaanse filosoof José Ortega y Gasset de plank mis: wat hij in 1930 nog niet voorzag is dat retorisch geweld niet de sublimatie, maar de voorbode is van reëel geweld. Wat begint met retorisch geweld en demonisering van etnische, culturele en religieuze minderheden blijft niet bij praatjes alleen. Die praatjes vertalen zich vroeger of later in echt geweld, lijfelijk uitgevoerd tegen echte mensen.
Die het leest, sla er acht op.
Reacties (4)
Retoriek is de propagandistische voorbode van de menselijke realiteit en na die realiteit is de retoriek de populistische voortzetting van de idee die ten grondslag lag aan die realiteit.
Simpelweg omdat de nuance die denken kenmerkt, de doelen van de aan de retoriek ten grondslag liggende ideeën, volledig teniet doet.
En ja, retoriek wordt gekenmerkt door het gegeven, dat het een [politiek] doel dient. Het is de versimpeling van de gedachtewereld van de onderliggende ideeën.
En vanwege die versimpeling dient retoriek altijd met achterdocht te worden beschouwd.
Dacht dit over Syrië en IS ging. Waar iedere minderheid wordt gelynched. Blijkt het over NL te gaan…
Ik mis de uitnodiging om retoriek te beantwoorden om de veronderstelde gevolgen te kunnen bestrijden.
De retoriek van vandaag zou beantwoord moeten worden met retorica.