COLUMN - Klokwerk sluit zijn columnreeks ‘Politiek Kwartier’ af, maar blijft schrijven.
Iets van twintig jaar geleden las ik toevallig als student ‘Plato en de strijd tegen het democratische beest‘, een boekje van de Plato-vertaler Gerard Koolschijn.
En ik was verkocht. Veel van Plato zijn fundamentele kritiek op verschillende politieke systemen bleek zonder meer van toepassing op onze hedendaagse samenleving. Koolschijn plakt Plato’s citaten zo aan elkaar, dat het lijkt alsof hij schrijft over de Nederlandse politiek van vandaag de dag. En de kritiek is fundamenteel en dodelijk herkenbaar.
Plato is echter niet zozeer bekend geworden door zijn kritiek. Na dit boek las ik Plato’s hoofdwerk Politeia, dat vaak vertaald wordt als ‘de Staat’. Plato bespreekt hier zijn ideale staat. Politeia heeft daarbij een veel bredere focus dan alleen politiek. Het draait in dat werk ook om psychologie, ethica en metafysica. Maar de insteek is wel duidelijk een politieke.
Plato stelt daarbij twee vragen:
- Hoe kunnen wij een samenleving inrichten die het meest eerlijk is?
- En is die samenleving dan ook de beste samenleving mogelijk?
In het boek moet het antwoord op vraag 1 dan het bewijs zijn dat het antwoord op vraag 2 een volmondig “ja” is. Eerlijk is het best. Maar… wat is eerlijk?
De beantwoording van die vraag blijkt helaas niet gemakkelijk. Plato zelf faalde naar mijn mening in ieder geval volkomen met zijn antwoord, want de samenleving die hij schetst leek mij allesbehalve ideaal.
Zijn poging vond ik echter grandioos. Plato bouwt zijn samenleving uit simpele begrijpbare concepten van de grond op. Hij laat zich niet afleiden door specifieke problemen en vermijdt specifieke wetten: hij zoekt naar de grote lijn van waar het in een samenleving mis kan gaan, en keert telkens terug naar zijn uitgangspunten van wat eerlijk volgens hem is.
Zo bouwt hij een samenleving die volgens hem eerlijk en rechtvaardig moet zijn, en daardoor efficiënt, en tegelijkertijd ook de mensen moet brengen naar het geluk. Ook opvallend: hij doet dit in dialoogvorm.
Een prachtige onderneming. Dit, leek mij, is wat politiek zou moeten zijn.
De alledaagse politieke realiteit is echter behoorlijk anders. Ons politieke debat draait niet om fundamenteel onderzoek naar onze uitgangspunten, maar vooral om partijpolitiek en ego’s. Politici staan vaker voor een belangengroep dan voor het algemeen belang, en reageren vooral op incidenten, grillen en wanen. Gevestigde belangen brengen starheid met zich mee, en veel beleid ontstijgt het niveau van gelegenheidswetgeving nauwelijks.
Ik neem dat politici overigens niet eens al te kwalijk. Ze reageren hiermee op hoe de kiezer naar politiek kijkt. Wat dat betreft had Plato in zijn kritiek op democratie wel een beetje gelijk.
Het maakt de politiek echter wél dankbaar om columns over te schrijven.
Terugkijkend op de serie Politiek Kwartier zie ik dat de meest gewaardeerde en rondgetwitterde columns de stukken waren waarin het plan van een of andere politicus afgefakkeld werd tot op het bot. Liefst met veel emotie en beeldende taal over de politicus zelf en/of zijn slachtoffers, zou ik mezelf aanraden als ik op die toer verder zou willen gaan.
Ook het aanvallen van een bepaalde ideologie blijkt vrij goed te scoren, vooral wanneer aan die ideologie een concrete partij wordt gekoppeld. Smijten met termen als communistisch en neoliberaal sorteert daarbij altijd effect, en zeker de islam zorgt altijd voor meer hits. Een groepering of bevolkingsgroep ter sprake brengen werkt ook altijd goed. Ik geef maar wat tips. Het is maar hoever je daarin wil gaan.
Makkelijk scoren dus. Maar dergelijke schrijfsels kunnen vermakelijk zijn, en soms hun functie hebben in het aankaarten van misstanden en bij maatschappelijk verzet, ze brengen ons helaas geen steek verder bij de beantwoording van de vraag hoe de beste en meest eerlijke samenleving moet worden ingericht.
En dat is toch uiteindelijk de vraag waar het mijns inziens in de politiek om zou moeten draaien.
Kiritisch zijn is makkelijk. Je krijgt snel de handen op elkaar. Iets bouwen dat mensen inspireert, dat is veel lastiger.
Ik ben geen Platonist. Volgens Plato is uiteindelijk de wereld van de abstracte ideeën meer reëel dan de wereld van de verschijnselen en de onmiddellijke ervaring, en ik denk met Nietzsche dat hij zich daarin vergiste.
In het verlengde daarvan ligt mijns inziens ook zijn politieke fout. Plato begint in dialoogvorm, maar eindigt in verstarring, terwijl de waarheid of wat daar voor doorgaat naar mijn idee niet boven de mensen zweeft, maar tussen hen in ligt.
Ondanks dat, en ondanks zijn falen een maatschappij te ontwerpen die mij kon bekoren, deel ik echter Plato´s overtuiging dat een samenleving die het meest eerlijk is ingericht ook het meest efficiënt moet zijn, het meest welvarend, en het meest gelukkig.
En daardoor is het extra bemoedigend te zoeken naar alternatieven voor de politieke realiteit van alledag. Er is teveel verspilling, zinloos gehannes en gedoe om daar slechts kritiek op te leveren en daar géén alternatieven voor te zoeken.
Helaas moet ik concluderen dat een column van maximaal 550 woorden voor het uitwerken van alternatieve ideeën niet het ideale medium is. Er is simpelweg niet genoeg ruimte om een politiek alternatief eerst goed in te leiden en vervolgens goed uit te werken.
Het schrijven van Politiek Kwartier was leerzaam en leuk, en door de discussies die vaak uitmondden in ware dialogen voor mij ook bijzonder nuttig. Helaas kost zo een column iedere week ook weer een hele hoop tijd. Tijd die voor mij schaars en ook maar één keer inzetbaar is. Vandaar dat het mij nu na ruim twee jaar tijd lijkt ermee te stoppen.
Hier op Sargasso zal ik niet verdwenen zijn, en wie mij daarnaast wil volgen wordt van harte uitgenodigd contact te leggen via de sociale media of af en toe te kijken op Klokwerk-tekst.
Maar vooral hoop ik dat mensen hier door blijven gaan met de fundamentele politieke discussie, het liefst wars van -ismes en partijpolitiek. Want een ‘hogere’ politieke ‘waarheid’ ontvouwt zich het beste in dialoog.
Reacties (37)
@ Klokwerk: bedankt.
Voor de beantwoording van de vragen verwijs ik gaarne naar Rawls.
http://nl.wikipedia.org/wiki/John_Rawls
Bedankt voor het schrijven van je stukjes! Ik zal ze beslist missen.
Simpele vraag, maar waarom heft men de woordenlimiet niet gewoon op, en schrijf je (evt eens in de maand, want elke week is vast vrij vaak) niet een langer stuk over alternatieven en de wegen ernaartoe? (Ik vermoed dat als ik weer een site in de gaten moet houden, dat er toch makkelijk tussendoor glipt, en ik denk dat het dan toch minder discussies oplevert, die voor mij toch vaak veel verduidelijken. Scheelt wellicht mafkezen, trollen en saboteurs, maar zelfs die zetten nog wel eens aan tot het beter definieren van mijn eigen gedachten en opvattingen.)
Overigens – ik besef me weer eens dat mijn klassieke scholing echt beschamend is. Ik heb nog steeds niets van Plato en vrijwel niets van Nietzsche gelezen, noch van een van de andere filosofen van naam. Ik overweeg om dit een aanleiding te laten zijn om het toch eens te proberen (maar ik beloof niks.)
thx!
Jammer, Klokwerk.
(eerst de plusjes al, en nu dit weer! … )
“Helaas moet ik concluderen dat een column van maximaal 550 woorden voor het uitwerken van alternatieve ideeën niet het ideale medium is. Er is simpelweg niet genoeg ruimte om een politiek alternatief eerst goed in te leiden en vervolgens goed uit te werken.”
Dus nu ga je een boek schrijven? *hoopt*
@4, zijn die plusjes eigenlijk principieel beeindigd of is het gewoon stuk?
Je hebt toch een indrukwekkende hoeveelheid alternatieve ideeën in die korte stukjes weten aan te dragen. Dank! (en heel jammer dat je ermee stopt, natuurlijk).
@6: ik heb begrepen dat er een technisch probleem is
Welke politicus (M/V, NL of daarbuiten) houdt zich nog met deze vraag bezig? Heb je een TK-lid ooit Rawls (@1) horen citeren?
Zouden blogs als deze niet vaker aan zulke politieke kernvragen raken dan onze twitterende volksvertegenwoordigers?
Goed om te horen dat je aan Sargasso wilt blijven bijdragen!
Wat ik nog weet van (Bertrand Russells behandeling van) Plato’s ideale staat is dat:
-er een erg rigide kastensysteem in plaats is;
-er strenge censuur heerst (zelfs Homerus is verboden);
-er actief propaganda (‘nobele leugens’) verspreid wordt om het kastensysteem te beschermen;
-toneelstukken er, voor zover ze überhaupt zijn toegestaan, alleen over mannelijke personages die volkomen foutloos zijn mogen gaan;
-alle muziek er wagneriaans is;
-gehandicapte kinderen er worden ‘weggedaan’;
-luid lachen er verboden is;
-filosofen er weliswaar regeren, maar dat veranderingen in de status quo niet zijn toegestaan (die is immers ingesteld door Plato, en dus reeds perfect … aldus Plato).
(voor wie zich ooit afvroeg waarom onze heersende klassen toch zo dol zijn op een filosoof die, voor het overige, welbeschouwd alleen waanideeën propageerde … )
@8: Dank …
(voor de info, niet voor de technische problemen … )
Jammer hoor, was leerzaam, thx
@Emile: Geen dank ;). Rawls kende ik natuurlijk wel. Nooit wat van de man zelf gelezen maar wel over de man, en zijn basisprincipes lijken mij inderdaad meer werkbaar dan die van Plato. Maar er zijn natuurlijk wel meer belangrijke politieke denkers geweest. Persoonlijk vind ik Rousseau en Marx nog erg interessant. Beide maakten grote fouten, maar beide zijn reusachtig in de dingen die ze correct hebben gezien. Ach, zo heb ik met al die gasten een haat-liefdeverhouding ;).
@McLovin: Duimpje!
@Krekel: Ook dank. Voor zover ik weet was er een technisch probleem met de plusjes en de reacties. Die komen misschien dus wel terug. Inderdaad irritant, want ik kijk altijd wel naar die plusjes als graadmeter van hoe iets valt en hoeveel publiek het trekt. En ach, echt weg ga ik zeker niet.
@Kevin: Ja. In die zin: ik heb al één boek af, en ben nu bezig aan het leuren bij uitgevers (een boek publiceren heet moeilijker te zijn dan er één schrijven). Het gaat echter niet over politiek deze: het is een boek waarin ik in spreektaal de hele filosofie van de Oudheid doorloop en uitleg. Zeg ‘de wereld van Sofie’ voor volwassenen en dan beperkt tot de Grieken & Romeinen, maar dan uitgebreider en mét Chinezen, Boeddha en Zarathustra. Heb ik drie jaar in de avonduren op gestudeerd en aan geschreven. Ik heb ook nog meerdere politieke en politiek/filosofische dingen in de pen zitten, maar ja, publiceren is heel lastig, dus we wachten eerst maar eens af of het mij lukt die Grieken in de lucht te krijgen.
Ik blijf natuurlijk posten hier en daar.
@Inca: De woordenlimiet, daar hield ik me stiekem al een paar weken niet meer aan (Jeroen is minder streng dan Eva), en nu ‘doorbreek’ ik het ritme simpelweg. Ik ga nu een beetje experimenteren met stukken, langere zoals hier min of meer aangekondigd, maar wellicht hier en daar ook juist kortere. Ik wil van het moeten af. En daarbij wil ik ook meer voor andere platforms dan Sargasso gaan doen. Kortom: mijn handen vrij hebben.
Ik begrijp dat dit het moeilijker maakt even een overzicht van mijn schrijfsels te krijgen, maar via de sociale media of mijn eigen blog post ik vrijwel alles wat ergens verschijnt. Dus via die route valt het wel bij te houden, hoewel ik snap dat als Sargasso nu eenmaal je stek is, dat niet gaat werken. Hoe dan ook zie ik je connectie- of volgverzoek graag tegemoet!
En ach, die mafkezen en trollen heb je overal, en zoals je zegt, die hebben ook hun functie :).
Ik kan je het boekje van Koolschijn dat is in mijn stuk noem van harte aanbevelen. Echt een mooie eigenzinnige maar mijns inziens rake analyse van Plato. Hij schreef ook ‘Plato, schrijver’ een bloemlezing van zijn stukken. Samen geven die boeken een prachtig overzicht. Mocht je geïnteresseerd zijn in Plato’s dialogen zelf dan kan ik je vooral Symposion/Feest, Apologie en Gorgias aanraden. Constitutie/de Staat is erg langdradig en de het mijns inziens briljante lange inleiding wordt het feitelijk erg saai. Maar het is wel Plato compleet. :)
Verder vond ik van de klassieken met name Epicurus en Cicero erg leuk om te lezen. Overigens vind ik vaak over filosofen lezen nog wel meer verhelderend dan ze zelf te lezen. Misschien wacht je liever gewoon tot mijn boek in de winkel ligt :).
@Judy: Ach, er komen ook weer goede schrijvers bij :). Ja, ik heb mijn best gedaan, en nuttig waren ook vaak de discussies hierover onder de blogs, waardoor de plannen wat konden rijpen. Nu tijd om het meer uit te werken!
@Jos: Dank, ja, natuurlijk blijf ik hier actief. Was wel mijn plan althans. Loyaliteit etc.
@Bas: Dank, insgelijks.
@Krekel (II): Allemaal waar. (Alleen dat van die gehandicapte kinderen herken ik niet: volgens mij was dat niet zozeer iets Platoons maar meer de gewoonte in die tijd.) Ik schreef ook niet voor niets dat Plato zijn staat me niet zo kon bekoren ;). Maar laat ik het toch voor hem opnemen. Zijn staat klinkt als een hele rare dictatuur, maar is voor die tijd minder wereldvreemd dan het lijkt, gezien de Spartaanse cultuur in het echt min of meer zo was. Alleen was dat een samenleving waarin niet de filosofen maar militairen aan de macht waren, en die hadden het niet zo op het intellectuele, en meer op oorlog. Wat voor Plato zijn staat pleit is:
– Mannen en vrouwen zijn gelijk en hebben gelijke rechten en functies in het maatschappelijke leven
– Iedereen krijgt ongeacht zijn geboorte dezelfde kansen om hogerop te komen
– Een scheiding tussen macht en bezit om corruptie onmogelijk te maken
– Overproductie wordt tegengegaan, en er is zelfs sprake van milieubewustzijn bij Plato
– De staat van Plato is uitgesproken pacifistisch
– Plato wil ook daarom zo weinig mogelijk wederzijdse afhankelijkheid van een buitenland
Deze dingen waren toen toch wel zo waanzinnig revolutionair, de ideeën daarvan die ooit al echt doorgevoerd werden daarvan lieten meestal nog twee millennia op zich wachten, en veel lessen hebben we nog steeds niet geleerd.
En inderdaad ben ik het zoals gezegd volmondig met de kritiek van Nietzsche op Plato eens, maar door hem daarmee volledig af te serveren doe je hem toch waanzinnig tekort. Naast alleen al zijn vaak messcherpe kritiek op andere staatsvormen als de dictatuur, oligarchie en de democratie die nog steeds gelden, is hij uiteindelijk toch de uitvinder van de utopische politieke filosofie, en feitelijk ook van de dieptepsychologie. Eigenlijk begint de hele westerse filosofie pas echt met hem.
En daarbij was hij een briljant schrijver :).
Je merkt, ik ben zeker niet met Plato klaar ;).
@klokwerk Al eerder aangegeven: jammer! Maar heel begrijpelijk. Je probeerde vaak een olifant in een luciferdoosje te stoppen (complexe materie in een kort stukkie) en nee, dat gaat nu eenmaal niet. Je denken verdient inderdaad meer ruimte. Dank voor je mooie stukjes, maar wellicht nog meer voor de constructieve en respectvolle manier waarin je over het algemeen in de discussie zat.
@Noortje: Haha, ja, het werd vaak zelfs nog een leuk trucje, te proberen die olifant er nog in te krijgen :). Maar inderdaad zat ik aan het eind van met een stukje dat uiteindelijk maar de inleiding bleek van wat ik eigenlijk wilde zeggen. Uit frustratie schreef ik dan een volgende keer maar het tweede deel, maar dat werkt dan natuurlijk slecht, want dan krijg je zo een reactie als ‘leuk hoor, zo een basisinkomen, maar wat was nu ook alweer het probleem dat je ermee op wilde lossen?’.
De discussie werd gemaakt door de mensen die de boventoon voerden :).
Overigens voor de geïnteresseerden een link naar mijn persoonlijke worstelingen met Plato. Dit projectje lag nog even stil maar wordt wel weer een keer opgepakt.
@12: Bedankt voor de uitgebreide en leerzame aanvulling, kennelijk onthoud ik alleen het positieve.
”(Alleen dat van die gehandicapte kinderen herken ik niet: volgens mij was dat niet zozeer iets Platoons maar meer de gewoonte in die tijd.)”
Zou voor zover ik weet heel goed kunnen, Russell schreef er niet bij of en hoe uniek Plato’s gedachten daarover waren. Ik heb nog even opgezocht wat hij precies wel zei:
(hoofdstuk 14, Plato’s Utopia)
Alles is al gezegd. Een ieder gaat – uiteindelijk – zijns weegs; dat is maar al te natuurlijk en dat moet je dus niet willen tegenhouden. Maar dit was wel één van de betere vaste rubrieken hier op Sargasso. Blijf vooral terugkomen.
En welke domoor legt er nu een limiet op van 550 woorden? Onbegrijpelijk. Dat is toch helemaal niets voor een beetje kwalitatief stukje. Het is ook al niet zo dat er ruimte voor moet worden gemaakt op een pagina, dat soort restricties bestaat alleen in dodebomenmedia.
Zelf ben ik vaak ook een vluchtige lezer, dat geef ik toe. Maar daar hoeven auteurs van stukjes op het web helemaal geen rekening mee te houden. Als het onderwerp me interesseert en/of het stuk is goed geschreven en de eerste alinea’s pakken me, dan lees ik heus wel tot het einde.
Kort & krachtig is ook prima. Als het met weinig woorden kan, dan doen. Maar als meer woorden nodig zijn: ook doen.
@Krekel: Haha, dat stuk had ik kennelijk overheen gelezen, of het was domweg anders vertaald, wat ook goed mogelijk is.
Maar ik ken die passage wel. Onduidelijk is of Plato hier spreekt over alle kinderen of slechts de kinderen van de bestuurlijke elite (de suggestie is met name het laatste). Ja, hier is hij ongelooflijk extreem, zeker door moderne ogen gelezen. Het grenst aan nazisme (het kweken van een superieur soort mens door selectie) en communisme (alles voor de gemeenschap, niets voor het individu). Het idee is het tegengaan van valse loyaliteit binnen de bestuurlijke elite. Wat voor hem pleit is dat iedereen in principe in staat is tot de bestuurlijke elite toe te treden (door het tonen van de juiste capaciteiten), of eruit gestoten te worden (door het missen van die capaciteiten).
Het moge duidelijk zijn dat ik Plato hier praktish gezien echter niet in volg ;).
@Olav: Dank. En die woordenlimiet, die snapte ik wel, en vond ik ook prima hoor.
Die woordenlimiet geldt trouwens alleen voor de vaste columns. De rest van de schrijvers kennen geen vaste beperkingen. Maar het idee was ooit een columnreeks op te zetten op Sargasso, met stukken van een herkenbaar format. Ik vond dat een leuk experiment, en wel een uitdaging om mij daaraan te conformeren. De woordenlimiet heeft mij ook erg veel geleerd, veel meer dan ik van tevoren (in mijn arrogantie) dacht. Had je een stuk van heel veel woorden, was het daarna verplicht indikken, darlings wegkeilen, korter formuleren, schaven… serieus, ik heb er enorm van geleerd en het heeft me echt verder gevormd als schrijver (ik ben verder compleet autodidact, dus een beetje discipline is af en toe dan wel een goede aanvulling). Maar nu ben ik er wel klaar mee.
En de stukken blijven wel komen hoor ;).
Klokwerk bedankt! Ik noemde je eerst een keer per ongeluk klokhuis en daarna een keer gekscherend. Ik stak in op het moment dat jij over het basisinkomen en sociale zekerheid schreef. De manier waarop je de discussie volgde kon/kan ik erg waarderen. Je deed dat menselijk, relativerend, met humor en respect. Je deed het ook op een persoonlijke manier, erg prettig.
Ik hoop dat je nog eens gaat inzien dat er geen enkele toekomst zit in partijen en personen die al een lange traditie in Den Haag hebben. Ze hebben gewoon hun tijd gehad, hun kansen verspeeld.
Het nieuwe zal van elders komen, misschien van nieuwe kleine alternatieve partijen, misschien van volksinitiatieven, van wat dan ook……Daarover verschillen we van mening, maar ik heb geen enkele twijfel over de idealen die je voor ogen staan. Die gaan over rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid, vrijheid en duurzaamheid. Systemen, programma’s, wetten en regels; ze zijn allemaal slechts middelen om ergens te komen en dus nooit doel op zichzelf.
Succes met het publiceren van je boek!
Spijtig dat je hiermee stopt, Klokwerk.
Zeer informatief met leuke en ludieke invalshoeken. En toch ook wel leerzaam. Ben benieuwd waar je nu mee gaat komen, los van je boek(en).
@19, schrijven is schrappen, goed punt. (“Perfection is achieved, not when there is nothing more to add, but when there is nothing left to take away.”)
Maar tegen de tijd dat het format beperkend wordt op de inhoud, is het inderdaad tijd voor een nieuwe richting.
@12: Marx en Rousseau zie ik zeker ook als waardevolle bijdragers aan het denkproces bij de door Plato en jou opgeworpen vragen. Beiden vind ik echter uiteindelijk te weinig rationeel en teveel romanticus. De klassenloze maatschappij komt er niet en een volont’e general is niet te bereiken zonder disrespect voor minderheden. De inmiddels niet meer te stuiten individualisering – die in belangrijke mate het gevolg is van hun ideeën – heeft hen inmiddels ingehaald. Op hun ideeën is wel door velen op boeiende en constructieve wijze voortgeborduurd. Ik kan hen echter alleen waarderen wanneer ik ze in hun tijd plaats. Dat geldt minder voor Plato als die de maatschappij bespreekt. Zijn idee over de liefde acht ik wel verouderd. Ik zal je verdere stukken zeker met interesse blijven volgen.
@klokwerk, ik dacht, ik reageer even uitgebreider in een mailtje, maar ik krijg ze onbestelbaar retour!
klokwerk @ klokwerk-design.nl ?
@Herry: Geen probleem met grappen hoor, ik maak ze graag en kan er meestal wel om lachen. En dank voor je reacties! Zoals gezegd, kritisch meedenken kan ik erg waarderen. Daar hoort bij dat je het niet altijd eens bent. Zou verdomd saai en ongezond zijn (voor mij) als ik alleen maar klapvee onder mijn columns zag.
Over het voeren van discussies: Sommige mensen die mij nu kennen geloven het niet echt, maar mensen die mij van jongs af aan kennen des te meer: van nature ben ik nogal een heethoofd. Maar ik word ook ouder en wijzer en uiteindelijk hadden die Chinezen toch wel gelijk met hun verwijzingen naar de kracht van wuivend riet en het water: die kunnen wijken, in plaats van de bomen en de stenen die zo standvastig zijn, maar sneller breken. Aardig zijn in een discussie is dus ook gewoon een tactiek.
Maar los daarvan vind ik het ook echt het erg leuk om de mensen persoonlijk te kennen in een discussie. Ook als mensen door het lint gaan, tegen anderen en tegen mij, dan ben ik er in ieder geval in tweede instantie vaak ook gewoon benieuwd naar waarom dat gebeurde. Iemand voor je te winnen, of dat nu je tegenstanders zijn of meelezers, dat is gewoon een erg leuke beloning.
En je groeit er uiteindelijk ook door.
Over je geloof in nieuwe bewegingen: dat heb ik inderdaad minder. Maar ik snap je cynisme naar de gevestigde orde wel hoor. Het is echter gewoon, verandering is overal erg moeilijk. Gevestigde partijen komen vaak op voor gevestigde belangen, maar kleine partijen, dat is ook vaak gelukzoekers, sukkelaars en beuzelarij, vaak houden ze zichzelf ook klein. De kans dat een gevestigde politieke partij het licht ziet, zie ik als ongeveer even groot als dat een niet-gevestigde politieke partij zomaar pats boem groot wordt en het debat bepaalt. Maar omdat het politieke debat zich nu eenmaal grotendeels via gevestigde partijen afspeelt, reageer ik vaak daarop, en spreek ik die partijen dan ook het liefst aan. Het is een verschil van insteek ja, maar ik denk niet dat het een verschil van inzicht is al met al. Ik hou me ten goede voor een nieuwe beweging die plots opkomt. Het is gedaan, en als het een keer geen Wilders of Fortuijn is, maar een beweging waar ik het mee eens kan zijn, dan sta ik uiteraard te juichen, en geef ik mijn ongelijk graag toe. Maar in wezen maakt het natuurlijk niet uit vanuit welke hoe het ‘verstand’ groeit.
En dank: ik zal het nodig hebben ;).
@Mario: Dank, ik ook! :)
@Inca: Nogmaals dank voor je mail :)
@Emile: Uiteindelijk is er geen denker die voor mij de wijsheid in pacht heeft, ik pak het goede van wat ze meebrengen. Rousseau is inderdaad hopeloos naïef, Marx vind ik vooral verkeerd begrepen en misbruikt. De Verelendungstheorie van de laatste zie ik als een psychologische misvatting (het blijkt dat als mensen écht down the drain gaan qua armoede ze helemaal niet meer bereid zijn tot collectieve actie, maar juist egoïstischer en kortzichtiger worden), zijn analyse van het kapitalisme staat mijns inziens nog als een huis en is nu hyperactueel. Jammer dat Marx altijd verward wordt met het communisme.
Plato’s idee van de liefde? Dat is uiteindelijk toch gewoon slechts de liefde voor de abstracte ideeën en de filosofie? Ik denk dat dat meer een bepaalde opvatting is van liefde die echt bij Plato hoort dan dat het ‘verouderd’ zou zijn. Hier een grappig valentijnsdagblogje over de verschillende soorten liefde die de Grieken erkenden. Als iemand het tegen mij over liefde heeft, denk ik zelf meestal aan de eerste vier soorten, waarin ik 1 en 3 plaats tegenover 2 en 4 (beide combinaties vind ik waardevol). Voor Plato is nummer vijf duidelijk superieur. Ik snap dat wel, maar ik noem dat geen liefde. 6 is belangrijk voor mensen die niet compleet zijn. Ik heb over het algemeen een leuke jeugd gehad met goede bakens, dus voor mij speelt dat minder :).
@26: Het is ongeveer veertig jaar geleden dat ik de Symposion las op school. Misschien heb je gelijk. Ik ga weer eens kijken hoewel lezen in het Grieks me niet meer zal lukken.
Plato bouwde steeds vanaf een fundament. Zo heel anders dan de huidige politiek, dat meer een abstract, voortwankelend construct is, waar we volledig ingerommeld zijn. Werden er maar -weer- fundamentele vragen gesteld, waarin de werkelijke behoeften van de mens in kaart gebracht worden, om als basis voor al het overige te dienen. Daar is durf voor nodig, terwijl de ‘grote geesten’ van het heden laffe schijtbekken zijn die hun ziel aan Mammon verkocht hebben en alleen hun eigen belangen dienen.
Klokwerk was een prikkelende column, die gemist zal worden.
Toch vraag ik me af of het uberhaupt mogelijk is om een structuur zoals die nu bestaat in de top van partijen te doorbreken. Er zijn teveel mensen die teveel belang hebben dat tegen te houden.
Als je kijkt naar ontwikkelingen buiten de politiek zijn het bijna altijd de nieuwkomers die bestaand beleid aan de kant zetten en iets nieuws opbouwen. Rob Wijnberg kon NRC Next niet vernieuwen en dus werd het een nieuw project. Zorgverleners beginnen een eigen praktijk omdat ze het binnen de bestaande structuren niet veranderd krijgen. Radicalere onderwijsvernieuwers beginnen toch meestal met een nieuwe school. In de IT komen de meeste grote vernieuwingen af van startups die pas daarna hun weg vinden naar de grote bedrijven.
… in het algemeen zou ik dus zeggen dat je nieuwe partijen nodig hebt die redelijk klein beginnen en dan momentum opbouwen, en die momentum leidt dan of tot het zelfstandig groter worden, het overnemen van bepaalde punten door de gevestigde partijen, of (uiteindelijk) een fusie met andere vergelijkbare kleine bewegingen.
(Misschien dat men daarom wel zo loopt te hameren op kiesdrempels. Het zijn de kleine, nieuwe partijen die de meeste bedreiging kunnen vormen. Het probleem met coalitievorming dat vaak als reden genoemd wordt is overduidelijk een leugen – dat is een probleem dat aantoonbaar niet wordt opgelost met een kiesdrempel.)
Waarbij het wat mij betreft prima is om tegen bestaande partijen aan te duwen en ze aan te zetten tot verandering, maar ik denk dat we de innovatie van nieuwkomers hard nodig hebben om de cultuur die ontstaan is te doorbreken. Ik denk niet dat men dat zelf kan.
@29 Inca, je zegt het beter dan ik het zeggen kon in een andere reactie op de vorige column van klokwerk.
Mijn suggestie om eens te kijken bij alternatieve kleine partijen werd met cynisme en vooroordeel ontvangen. Kennelijk is het publiek van Sargasso nog niet toe aan echt vernieuwend en traditie doorbrekend denken en vormt men zich een mening op basis van de veelal meewarige en oppervlakkige commentaren op deze partijen in de grote media. Ze worden gewoon belachelijk gemaakt. Maar ook hier moet je het kaf van het koren scheiden.
Dat vereist enige studie en onbevooroordeelde aandacht.
Helaas is het andersom ook zo dat ik hier nog geen leden of pleitbezorgers van die nieuwe politiek aangetroffen heb.
@30, Matthijs Pontier (piratenpartij) schrijft af en toe wat. En die had ik zeker een plek in het EP gegund.
@Emile: Schaam je niet, ik heb geen klassieke scholing gehad en lees dus geen woord Grieks of Latijn. Maar er zijn ook in het Nederlands uitstekende vertalingen beschikbaar van veel werk en anders is het in het Engels of het Duits wel te verkrijgen.
Symposion blijft één van mijn favorieten, en een raadselachtig boek waarover het laatste woord nog lang niet gesproken is :).
Nome: Dank! Het probleem is denk ik eerder, het veldwerk is geen goede kweekgrond voor mensen die fundamenteel denken. Om daar in de politiek iets te bereiken moet je lang op een detail vast blijven houden. Dat is een nadeel van ons democratisch systeem, wat mijns inziens nog eens versterkt wordt doordat kiezers niet op ideeën, maar op partijen en personen stemmen. Partijen en personen worden op deze manier belangrijker gemaakt dan ideeën zelf. Het is in die politieke werkelijkheid voor politici lonend om ook goede ideeën van andere partijen tegen te werken.
@Inca & Herry: Ik maak er bezwaar tegen om iedere partij met een zetel in de kamer af te doen als ‘gevestigde politiek’. Er is nogal wat verschil.
Om te beginnen zijn er de traditionele machtspartijen, CDA en PvdA en in mindere mate de VVD.
Dan zijn er de partijen die al wat ouder zijn maar nooit in het centrum van de macht hebben gestaan: D66, SGP, CU, Groenlinks. Dat is echt andere koek, zeker omdat die partijen voor zover ze al en keer gegroeid waren ook allemaal wel een keer bijna weg waren in de kamer en de peilingen, waarna de oude elite voor een groot deel het veld ruimde en ze weer opnieuw konden beginnen.
De SP kwam pas in de kamer toen ik studeerde. Daarna kwamen Fortuijn, de PVV en de Partij voor de Dieren op. Allemaal nieuw dus.
Verder kennen al die partijen zeker niet allemaal dezelfde structuur en cultuur. Daarbij zijn er ook binnen de partijen verschillende mensen, bewegingen en stromingen. De partijen maken zelf dan ook sterke ontwikkelingen door, door invloeden van buitenaf en binnenuit.
Mijn oordeel over de huidige kleine partijen die je in de vorige discussie noemde berust niet op vooroordelen, en al helemaal niet op vooroordelen op basis van wat de grote media schreven want die had ik er nauwelijks over gehoord. Ik baseer mijn oordeel op wat ik op hun eigen sites heb gelezen. Daarnaast vul ik altijd voor verkiezingen alle stemwijzers die beschikbaar zijn in (en dat zijn er nogal wat) vergelijk ik de verschillen in de antwoorden die partijen geven. Daarop baseer ik mijn oordeel. En ik vond de partijen die je noemde echt niet het alternatief waar ik op zat te wachten, sorry.
@klokwerk, ik zou zeker niet elke partij met 1 zetel afdoen als gevestigde politiek.
Maar:
Dat vind ik moeilijk te beoordelen. Als je het geheel beziet (en als je bv ‘je hebt het niet van mij’ leest) dan zijn D’66, Groenlinks en CU wel degelijk gevestigde politiek – ze zijn welliswaar niet de grootste, maar wel op dezelfde manier verweven in de voorlichting-media-politiekverwevenheid, en ook de ex-politici komen op dezelfde manier terug in dezelfde baantjes (Rouvoet bij Zorgverzekeraars Nederland, Thom de Graaf als burgemeester Nijmegen bv etc.) De SGP is (altijd) een verhaal apart.
Het is niet een omgeving die uitnodigt tot radicaal vernieuwingsdenken want er is toch wel degelijk een behoorlijke stroming van gevestigde belangen waardoor een werkelijk hernieuwde visie en breuk met het verleden moeilijk is.
In dat opzicht is de SP bv veel minder gevestigde politiek omdat die zich daar buiten houden – maar ze schuiven wel vrij snel op nu (zie Amsterdam.)
Dat klopt wel, maar dat zit hem niet zozeer in de gevestigde partijen, maar in het systeem zelf. Wij hebben een politiek systeem dat bij uitstek draait om mannetjes (en vrouwtjes) en partijen. Als je iedereen die een machtspositie bekleedt afdoet als ‘gevestigde orde’ dan is het de facto onmogelijk om als vernieuwingsbeweging te winnen, want dan ben je zodra je iets bereikt alweer deel van de ‘gevestigde orde’. Dan kan je kiezen voor getuigenispolitiek, maar dat vind ik toch met name kiezersbedrog. Eigenlijk weer terug naar het stuk: kritiek leveren is vaak heel makkelijk, en het is makkelijk om mensen in hun verontwaardiging te verenigen en achter je te krijgen. Een alternatief bouwen, dát is de grote uitdaging. En dat gaat niet zonder vuile handen te maken.
Over de SP: zo hard schuiven ze niet op hoor, het is gewoon dat ze in Amsterdam nu geconfronteerd worden met de politieke werkelijkheid. Qua sociale huurwoningen hebben ze altijd een grote mond gehad over andere colleges, nu verkopen ze meer dan ooit, juist omdat ze zich gedwongen voelen door het woonakkoord en het kabinetsbeleid. De corporaties én de gemeenten hebben gewoon geen geld meer en dus moeten ze kiezen tussen óf verkopen, óf stoppen met bouwen, óf de huren verhogen. En qua sociale dienst: Vliegenthart valt hier in precies dezelfde valkuil als van Es, maar dat komt omdat ook de SP conservatief links is of zoals ik het zou noemen ‘betuttellinks’. Het idee dat de overheid er is voor de bestwil van arme mensen zit er daar nog diep in. En de reactie van Ulenbelt op het basisinkomen, dat vind ik typisch een gevestigde-ordereactie. Uiteindelijk vind ik de alternatieven van de SP vaak overigens helemaal niet zo overtuigend. Over de EU hebben ze een grote mond maar willen ze uiteindelijk niet zoveel veranderen, in de sociale zekerheid willen ze terug naar de jaren 70, en verder zijn ze zo wars tegen privatiseren dat ze de neiging hebben te denken dat je alle problemen oplost van collectiviseren, wat naar mijn bescheiden mening ook niet klopt. Uiteindelijk is de SP gewoon een belangenvereniging voor arme mensen. Daar heb ik wel meer mee dan een belangenvereniging voor grootgraaiers, maar ik vind het wel beperkt. Ondanks dat hoop ik echter wel dat de SP na de volgende verkiezingen de PvdA definitief van haar positie heeft verdrongen.
@35, over het systeem zijn we het denk ik niet zo heel oneens. En over de gewenste toekomst wellicht ook niet heel erg: PvdA gedecimeerd, SP toonaangevender zonder al te ver op te schuiven, en een of twee nieuwe partij die zich richten op waar GroenLinks en D’66 hadden moeten zijn (respectievelijk een vrij revolutionaire partij die echt zoekt naar een nieuwe opbouw vanaf de basis – hoe willen we onze plek op aarde inrichten, sociaaleconomisch, bestuursrechtelijk/democratisch en qua energiegebruik / vervuiling etc) en een wat pragmatischere partij die meer zoekt naar richtingen om op diezelfde terreinen zaken te verbeteren op de kortere termijn zonder de hele boel ondersteboven te halen.)
Tsja, over GroenLinks, afgelopen vrijdag was ik op uitnodiging bij een bijeenkomst met Bram van Ojik, waarin hij een verhaal houdt over een ontspannen bijstand met veel minder controles en verplichtingen en de mogelijkheid tot bijverdienen dat al een heel eind de richting op gaat die ik hier een paar weken neergeschreven had, om zijn speech te eindigen met de mededeling dat dit wat hem betreft de eerste stap kan zijn richting een basisinkomen. En het programma voor de EU van GroenLinks heb ik ook nooit moeite mee gehad dus ik weet weer wat ik ga stemmen de komende tijd. Ik ben na het leenstelsel een tijdje heel kwaad geweest op GL maar dit vind ik toch wel een grote stap voorwaarts.
Over D66: die partij is gewoon een marktwerkingspartij geworden die de crisis wil oplossen door snijden in de overheid en lastenverlichting. Rechts-liberaal dus, maar het grote verschil met de VVD is dat de VVD breekt met dat rechts-liberale beleid op het moment dat er weer wat geld moet naar de vliegtuigindustrie, naar de huizenbezitters, naar de bouwbedrijven, naar drugscriminelen, naar de top van de banken en weet ik veel wat. D66 heeft kortom de integriteit die de VVD zo mist. Bovendien is D66 wel een echt groene en vrijzinnige partij. Als er dan toch liberalen moeten zijn in het spectrum, dan graag echte liberalen, daar valt mee te dealen.
Net zoals dus de SP en de PvdA. Het betuttelsocialisme van gisteren met een flinke dosis nationalisme is gewoon niet mijn ding, maar als ik moet kiezen, doe mij dan maar the real thing, daar valt tenminste een gesprek mee te voeren.
Daarbij zijn de SP en D66 tenminste nog wel te porren voor democratisering.
Mijn ideale kabinet van de toekomst bestaat uit SP, D66 en GL. Er zal nog heel wat moeten gebeuren voordat dat werkelijkheid zal worden, en dan nog is het de vraag of ze het beste of het slechtste in elkaar naar boven halen. Maar het zijn wat mij betreft op dit moment de beste kaarten om op te gokken.