Kijk ook naar cultureel-historische context Rusland

OPINIE - De protesten tegen de Winterspelen in Rusland vanwege de mensenrechtenschendingen aldaar, zijn mogelijk voorbarig. We verdiepen ons te weinig in andere landen, alvorens te oordelen, vindt Jeroen van Gerven.

Twee weken voor het begin van de Olympische Winterspelen in Sotsji zond de VARA het programma Leve Sotsji! uit. Daarin werd onder leiding van Arthur Japin aandacht besteed aan de bezwaren tegen het Rusland van Poetin als organisator van de Spelen. Dat deden de schrijver en zijn gasten adequaat, maar ruimte voor een Ruslanddeskundige of enige andere vorm van uitleg over het land ontbrak volledig. Dat is exemplarisch voor de wijze waarop de discussie rondom de Nederlandse regeringsafvaardiging naar Sotsji en de perikelen tijdens het vriendschapsjaar van Nederland en Rusland, vorig jaar, is gevoerd: heel veel (ver)oordelen, maar weinig verdieping en achtergrond.

Dit is geen toeval. De Nederlandse internationale oriëntatie kenmerkt zich in het algemeen door een hoge mate van zelfingenomenheid en een gevoel van welhaast vanzelfsprekende superioriteit ten opzichte van vreemde culturen. We staan snel klaar om stempels als ‘corrupt’, ‘achterlijk’ of ‘homofoob’ uit te delen. Het zou op zijn minst goed zijn om alvorens een land aan te spreken op zijn onvolkomenheden, eerst interesse te tonen in de culturele en historische achtergronden ervan. 

Vanuit ons perspectief zijn de pijnpunten ten aanzien van Rusland helder: de antihomowet, de repressie van Poetin en de corruptie die aan Rusland in het algemeen en Sotsji in het bijzonder kleeft. Dit zijn reële bezwaren, die aandacht verdienen en niet omwille van een vlekkeloos verlopend Olympisch feest naar de achtergrond moeten worden gedrongen. Maar we moeten ons ook realiseren dat het feit wij in Nederland rondjes dansen om de totempalen van gelijkheid, vrije seksuele moraal, rechtstaat, mensenrechten en integriteit is gebaseerd op onze cultuur en historie. Andere landen, zeker buiten Europa, hebben meestal een heel andere achtergrond. Om te beginnen is de rol van religie steevast groter dan hier.

Dat geldt ook voor Rusland. Zonder veel van dit land en zijn cultureel-religieuze historie te weten, kun je vermoeden dat een halve eeuw communistisch, totalitair bewind niet bevorderlijk is geweest voor de sensitiviteit op het gebied van rechtstaat, mensenrechten en integriteit. Homoseksualiteit en andere immateriële vrijheden waren individualistische frivoliteiten die de gestaalde kaders niet toestonden. Evenmin als de Russisch-orthodoxe kerk dat deed, die bovendien een andere levenswijze uitdraagt dan het bij ons dominante calvinisme.

Als we de cultureel-historische context meewegen kun je zelfs de hier zo omstreden antihomowet iets genuanceerder benaderen. Poetin zou zo’n wet niet nodig vinden als er in Rusland, zoals voorheen, niet of nauwelijks homoseksuele propaganda voorkwam. Dat is nu blijkbaar wel het geval, waaraan je voorzichtig de conclusie kunt verbinden dat homoseksualiteit uit de taboesfeer is en dat een brute wet nodig is om de geest terug in de fles te krijgen. In de Russische context gezien is dat een stapje vooruit. Daarmee blijft het voor ons een abjecte wet en is discriminatie niet gerechtvaardigd, maar we moeten ons op zijn minst afvragen of een frontaal, principieel protest, waarin Rusland als geheel als een homofobe natie wordt weggezet, op dit moment de gewenste acceptatie van homoseksualiteit dichterbij brengt.

En hoe pakt de wet uit in de praktijk? Een wet kan in de nationale context een genuanceerdere praktijk kennen, dan buitenlanders vermoeden. Zo leidt de Nederlandse euthanasiewetgeving in den vreemde ook regelmatig tot ideeën die wij te dol voor woorden vinden. Omgekeerd zal dat niet anders zijn.

Afgezien van de vraag of het wel zo fair is om een heel land te verketteren om een wet waarvan we de achtergronden niet goed kennen, is dat ook weinig effectief. Vooropgesteld dat mensen die een principieel en compromisloos ‘nee’ willen laten horen, daar alle recht en reden toe hebben, zal de wereld er niet beter van worden. Ons gelijk en onze vermeende culturele superioriteit staan buiten de landsgrens minder vast dan daarbinnen. Een zelfingenomen, superieure houding roept irritatie op en doet de aangesprokene al snel de hakken in het zand zetten. President Poetin heeft nog geen enkel signaal gegeven de antihomowet te willen heroverwegen. Wel diende hij minister-president Rutte vorig jaar in Amsterdam venijnig van repliek door erop te wijzen dat Nederland in tegenstelling tot Rusland een politieke partij toestaat die vrouwen niet wil toelaten in politieke functies.

Een effectievere benadering is om te beginnen met interesse in en studie van het land waar we misstanden zien. Vervolgens kunnen we dan kiezen voor een radicale confrontatie of voor een benadering vanuit het inzicht dat enig begrip en een genuanceerd oordeel uiteindelijk toch sneller tot het gewenste resultaat zal leiden. Het eerste is zeker ook denkbaar. Bij genocide past vanzelfsprekend geen begrip en nuance. Maar wie diepere kennis heeft van andere landen en culturen weet ten eerste dat de meeste landen en culturen, Nederland incluis, sterke en zwakke punten en mooie en donkere kanten kennen. Superioteitsgevoelens zijn per saldo dan ook zelden terecht; hoogstens op onderdelen. En vaker dan we denken kan de conclusie dan zijn dat een betere wereld vooral wordt bereikt met inlevingsvermogen, geduld en geleidelijke stappen.

Wellicht hebben we Rusland ook te snel weggezet als een corrupt, repressief en homofoob land. Welbeschouwd is het een democratie in ontwikkeling met een ingewikkelde geschiedenis en zal een dialoog in de ware zin des woord – dus met inbegrip van onze standpunten – meer recht doen en meer opleveren dan Poetin de les te lezen en een eisenpakket bij hem in te dienen.

 

Jeroen van Gerven

Latijns-Amerikaexpert en publicist

Reacties (24)

#1 gbh

Olympische spelen van meer dan 50 miljard waarvan ¾ corruptie en dan te snel weggezet?

Kijk-tip voor de schrijver:

http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1396975

http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1396491

Goede ducu’s

  • Volgende discussie
#2 Olav

Van Gerven:

Wellicht hebben we Rusland ook te snel weggezet als een corrupt, repressief en homofoob land. Welbeschouwd is het een democratie in ontwikkeling met een ingewikkelde geschiedenis

Natuurlijk heeft het een ingewikkelde geschiedenis en komt alles niet uit de lucht vallen. Maar de ontwikkeling van de democratie in Rusland is door meneer Poetin helaas wel bijna volledig stilgegelegd.

en zal een dialoog in de ware zin des woord – dus met inbegrip van onze standpunten – meer recht doen en meer opleveren dan Poetin de les te lezen en een eisenpakket bij hem in te dienen.

Nee. Voor een dialoog is het op zijn minst nodig dat beide partijen te goeder trouw zijn, zelfs als ze het verder niet met elkaar eens zijn. Poetin is echter een mafiose schoft en een moordenaar waar gewoon niet mee te praten valt. Ik geloof trouwens ook geen moment dat hij zelf vreselijk wakker ligt van het gevaar van “homopropaganda” in Rusland, hij is daar veel te intelligent voor, dat soort kwesties wordt alleen gebruikt om angst bij het minder ontwikkelde deel van de bevolking aan te wakkeren zodat ze hem blijven steunen.

Ik zie wel in dat het niet altijd vermeden kan worden dat de Nederlandse regering contact heeft met de Russische. Wat mij betreft beperkt men die contacten tot het strikt noodzakelijke, en laat men de Poetin-functionarissen steeds weer weten dat we ze eigenlijk een stelletje boeven vinden.

Tenzij het ons werkelijk helemaal niets kan schelen, dat kan natuurlijk ook. Maar dan hoeven we dus ook helemaal geen “dialoog” te beginnen. Dan gaan we gewoon gezellig dealtjes sluiten met die boeven en doen we verder niet hypocriet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Daan van der Keur

Ik neem aan dat deze Latijns-Amerikaexpert exact hetzelfde zou schrijven over het zeer corrupte en zeer gewelddadige Latijns Amerika….. ??? Lachwekkend artikel met aannames en conclusies die prima passen bij een PR manager van een dictator als Poetin. Ik zou zeggen solliciteer aub. misschien is die functie nog vacant.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 nome

Zo lang in Nederland de -zwijgende- meerderheid homofoob is, bij gebrek aan de notie dat individuele vrijheid (van bijvoorbeeld seksuele geaardheid) een fundamenteel en onvervreemdbaar recht is, in plaats van de heersende, door kerkleiders, politici, de vermogende elite en (andere) opportunisten bedachte structuur ten bate van hun primair hun eigenbelang, valt er binnenslands nog voldoende humane beschaving tot ontwikkeling te brengen.

Vrije homo’s, of wie dan ook, zijn pas werkelijk vrij als de samenleving de vrijheid van het individu boven de belangen van enkelen stelt, zoals nu gebruikelijk en soms zelfs regel is. Je zou bijna denken dat Nederland af is, kijkend naar de ‘morele elite’ en hun kritiek op Rusland, terwijl de politiek economische elite, de werkelijke morele elite, uiteindelijk gewoon laat zien waar ze (voor) staat.

Zo is het niet voor niets dat de kroon op alle onvrijheid in Nederland, zich in Sotsji zo ongegeneerd en ongestoord kon laten gaan op die tribune, wetende dat zijn gastheer elk mogelijk tegengeluid in de kiem gesmoord had. De tucht in Rusland zal hem erg aanspreken, zo vermoed ik. Hup Poetin, hup!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Boer

Rusland is en was zwaar corrupt , repressief en homofoob, daar hoef je geen Ruslandexpert voor te zijn om dat vast te stellen.
Nuancering is a bitch.
Boer
Twente-Salland expert en publicist.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 HPax

Niet heel lang vóór haar verscheiden noemde Pamela Hemelrijk NL een ´stinkend corrupt land´. Toen vond ik dat ze overdreef, nu niet meer. Dat NL-ers op punten als repressie en corruptie gunstig bij Rusland vinden afsteken, berust op optisch bedrog. Veel van wat objectief hier net zo bedorven is als in Poetins Rusland of waar elders ook, is hier Wettelijk verankerd en wordt ons ´te prijzen wat de Heren wijzen´ geleerd als attributen van de Rechtsstaat te bejubelen. Met natuurlijk correctie naar schaal. Rusland is zeer groot, wij zeer klein, maar onze miezerige misdaden daarom niet minder gemeen en smerig. Of dat door hun geniepigheid juist des te meer! Ze missen de allure die aan de Russische nog kleven.

JvG´s:
´Maar we moeten ons ook realiseren dat het feit wij in Nederland rondjes dansen om de totempalen van gelijkheid, vrije seksuele moraal, rechtstaat, mensenrechten en integriteit is gebaseerd op onze cultuur en historie.´

is een buitengewoon geestige formulering van een ook al scherpzinnige observatie. Tevens houdt zij een waarschuwing in. Wij zijn van Rusland afhankelijk, en mogen en moeten trots zijn op onze (Czar Peter) historische banden met dit laatste multinationale Rijk. Een Christelijk Imperium. Komt niet meer voor. Dus die relatie niet verpesten zoals we verleden jaar als verwende, bedorven kinderen deden. Beetje achterlijke kinderen ook.

Kortom respect voor Rusland dus, met een ´dank u wel´ aan Mijnheer Poetin voor 1. die weergaloze Spelen die Nederland zoveel successen bezorgt, en aanzien, 2. zijn Syria beleid die het Westen een idiote suïcidale interventie heeft bespaard, en verder excuses voor ons 2013 wangedrag.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Andy Cap

@6: Nou moet je niet overdrijven met je respect en die historische banden uit de tijd van Csar Peter HPax, maar

je hebt wel een beetje gelijk: je kunt bijvoorbeeld duidelijk merken dat die motor van Daantje geen amfibisch voertuig was.

Jammer dat de auteur geen oog heeft voor de economische context. Je kunt namelijk moeilijk om de gedachte heen dat Putin het logisch gevolg is van de zogenaamde “shock therapy” in de jaren ’90. Om een lang verhaal kort te maken:
http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Russia_%281992%E2%80%93present%29

Het neo-liberalisme heeft meer kapot gemaakt dan je lief is.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Hanni Bal

“We staan snel klaar om stempels als ‘corrupt’, ‘achterlijk’ of ‘homofoob’ uit te delen. Het zou op zijn minst goed zijn om alvorens een land aan te spreken op zijn onvolkomenheden, eerst interesse te tonen in de culturele en historische achtergronden ervan.”
En dan constateren we alsnóg dat ze ‘corrupt’, ‘achterlijk’ of ‘homofoob’ zijn, want dat is wat ze echt zijn, en het zijn écht zeer kwalijke zaken. Hooguit gebruiken we andere bewoordingen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Andy Cap

@8: Is dat bedoeld als instemming met het commentaar van Daan of de Boer?

@3: “Ik neem aan dat deze Latijns-Amerikaexpert exact hetzelfde zou schrijven over het zeer corrupte en zeer gewelddadige Latijns Amerika….. ???”

“de meeste (van de 12) Zuid-Amerikaanse landen (hebben) zich sinds de jaren ’80 ontpopt tot relatief stabiele democratieën. Landen als Chili, Uruguay en Argentinië kunnen zelfs tot de meest vrije en democratische landen ter wereld worden gerekend.”
http://nl.wikipedia.org/wiki/Zuid-Amerika

Daar mag je wat mij betreft gerust Brazilie, Bolivie en Equador aan toevoegen. Chili en Urugay scoren op de corruptieindex aanmerkelijk beter dan het overgrootte deel van de landen van de Europese gemeenschap en Brazilie ligt bijna op hetzelfde nivo als Italie en scoort beter dan de voormalige Oostbloklanden die deel uitmaken van de Europese gemeenschap en Griekenland.

Het is natuurlijk off-topic, maar ik wilde slechts laten zien dat sommige uitspraken van mensen die zichzelf presenteren als globetrotters, toch wel zeer generaliserend en zelfs grotendeels onjuist zijn.

Erger: in Brazilie bijvoorbeeld staat corruptie helemaal bovenaan de agenda en gaat de bevolking de straat op, terwijl in Europa iedereen zichzelf in slaap sust met de gedachte dat het “ons” toch eigenlijk best wel goed gaat. En dat voornamelijk omdat je in Europa oom agent geen tientje kunt toestoppen: gefeliciteerd!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Andy Cap

@9: Ik had de link graag toegevoegd, maar om onbekende redenen kan ik niets meer corrigeren:
http://www.transparency.org/cpi2013/results

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 hansje ter horst

Ik wil best naar de culturele achtergrond van Rusland kijken hoor.

In het kort zie ik dan een totalitair Tsarendom, een totalitair Leninisme en Stalinisme, een totalitair Communisme en een idem Poetinisme.
Een Poetinisme waarin mensen zonder enige redelijke vergoeding van hun land en uit hun huizen worden geflikkerd, waar mensen uit het verdere Oosten worden “ingehuurd”om daar slavenwerk te doen die dan vervolgens zonder betaling weer terug de grens over geschopt worden, een Poetinisme waarin geen vrije meningsgaring bestaat, geen persvrijheid en elke vorm van kritiek genadeloos wordt afgestraft…. en dat alles ter meerdere glorie van ene Poetin.

En tot mijn schaamte en onze schande zie ik diezelfde man gezellig keuvelend en bier drinkend met ons staatshoofd……

De term waarvan de afkorting o.s.m. is komt in mijn hoofd op….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Gezellig

Lees meteen even de twee uitgebreide artikelen over de Russische context in de Groene van deze week. Daar leren we wat van.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Joop

“Zo leidt de Nederlandse euthanasiewetgeving in den vreemde ook regelmatig tot ideeën die wij te dol voor woorden vinden. Omgekeerd zal dat niet anders zijn.”

Als dat het enige zou zijn …

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 hansje ter horst

@13:
Waarbij als extra kan worden aangetekend dat euthanasie in dit land niet VERPLICHT is, maar een kwestie van vrije keuze.
De opgelegde wetten van Poetin daarentegen dienen te worden nageleefd op straffe van Goelag.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Joop

@14.

Poetin is een sluwe politicus, zelfs met gevangenen, zoals met de amnestie enige tijd geleden.

De amnestie-verklaringen die begin december door het parlement werden aangenomen lijken erop te wijzen dat het regime de druk die het gevolg is van de algemene angst en het wantrouwen van de meerderheid van de bevolking jegens de staat en in het bijzonder jegens de ordediensten wil doen afnemen. In de komende weken zullen zo’n 25.000 gevangenen – zo’n drie procent van het totaal – vrij komen. Het gaat hier om mensen die veroordeeld zijn wegens diefstal, fraude (het komt regelmatig voor dat zakenmensen dankzij de corruptie van de rechtbanken deze aanklacht kunnen gebruiken om concurrenten achter de tralies te doen verdwijnen) en bijna iedereen die tot minder dan vijf jaar veroordeeld is. Volgens peilingen steunt zo’n 40 procent van de bevolking de amnestieregeling. In een keer kan deze actie bij Russische burgers veel goodwill voor de staat creëren.

bron: http://www.grenzeloos.org/content/solidariteit-met-russische-politieke-gevangenen-nog-steeds-nodig

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 hansje ter horst

@12

Heb je een link?
Ik wil die artikelen graag lezen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Bismarck

Het meeste is al gezegd, maar één zinsnede verdient wat mij betreft nog wel wat aandacht:
“Welbeschouwd is het een democratie in ontwikkeling”

Het Rusland van Poetin houdt zelfs nauwelijks de schijn van een democratie op. Zie bijvoorbeeld het rapport van de OVSE van de laatste verkiezingen (PDF).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Gezellig
  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 hansje ter horst

@18:
Sterker nog, een goede reden om een abonnement te nemen!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 De echte Rob

nvrmnd

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Basszje

Sluit me aan bij het algehele sentiment hier. Was Rusland maar een democratie in ontwikkeling – was er nog een excuus. Maar Poetin en zijn maffiabende hebben juist alles wat een beetje democratisch was in Rusland in hoog tempo afgebroken.

Historische context prima, maar dat is geen excuus voor een dictator.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Toko Senang

Ik ben benieuwd wat er straks over Qatar wordt gezegd, daar zijn doden gevallen bij de bouw van de stadions, hebben ze een aantal Sjiieten gedood /vastgezet omdat ze anders gelovend zijn, worden vrouwen opgepakt nadat ze zijn verkracht, Is er geen persvrijheid, hebben alle niet-Qatari minder rechten dan Qatari. En de corruptie is daar gewoon. Ik ben benieuwd naar de reportages die dit aan de kaak stellen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 Johan A.N.

@22:
ER zullen dan ook vrij weinig mensen zijn die staan te juichen bij de keuze voor Qatar.
De omstandigheden waaronder daar aan dat zogenaamd
verbroederende sportgebeuren wordt gewerkt zijn al even weerzinwekkend.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 hansje ter horst

@22: Ja, daar heb je gelijk in, maar daar ging het even niet over, de omstandigheden waaronder in Quatar wordt gebouwd doen behoorlijk denken aan de manier waarop Poetin heeft laten bouwen in Sotschi.

Merkwaardigerwijze ging men daar pas over zeuren toen bleek dat daar ook nog eens weerzinwekkende wetgeving omtrent LHBT’s etc. aan vooraf ging.

Heeft iemand zich, je hebt inderdaad gelijk, zich druk gemaakt over het feit dat in diverse Arabische landen nog steeds veel ergere wetgeving bestaat omtrent vrouwenrechten en homorechten?
Nee, toch?

  • Vorige discussie