REPORTAGE - De wereld een positief beeld geven van Ambon en moslims en christenen verbinden: dat is het doel van Maluku Photo Club. Een lastige opgave na de verschrikkelijke conflicten van 1999 tot 2004, maar succes heeft de fotoclub wel. De Facebookpagina wordt door duizenden mensen bekeken en beide geloofsgroepen zijn lid. ‘Ik heb hier veel christelijke vrienden. Ik houd echt van ze.’
Met zelfverzekerde passen dansen de jonge koppels in het rond. Ze klappen een paar keer in hun hand nadat ze met sierlijke beweging afstand nemen, om vervolgens samen verder te dansen. De vrolijke klanken van de Amboneze instrumenten verspreiden zich door de open, rechthoekige tent, terwijl honderden toeschouwers aandachtig kijken naar de traditionele Katreji-dans. Zij vieren de inwijding van het nieuwe dorpshoofd van Morella, een dorpje op Ambon.
Arie Tuanakotta (25) buigt geïnteresseerd naar voren. Hij zit op zijn hurken om een foto te maken van het schouwspel. Ook zijn vriend Buchari Musli (24) fotografeert de dansers die geconcentreerd voorbij zwieren in hun rood-witte kleding. Het is een bijzonder evenement voor beide jongens. ‘Ik vind de Ambonese cultuur erg mooi. Het is belangrijk om deze eeuwenoude tradities te fotograferen,’ vertelt Arie, die hoopt dat Ambon meer bekendheid krijgt als een toeristisch eiland.
Speren en zwaarden
Arie is niet de enige fotograaf met dat doel. Hij fotografeert bij de inhuldiging met acht andere fotografen van Maluku Photo Club (MPC). De fotoclub is opgericht om de cultuur van Ambon te promoten, maar ook om moslims en christenen te verbinden. Dat was hard nodig na de gruwelijke conflicten op het eiland. Tussen 1999 en 2004 stonden beide geloofsgroepen elkaar naar het leven, wat naar schatting aan 9.000 mensen het leven kostte.
De islamitische Buchari was dertien toen het conflict uitbrak en hij kan het zich nog goed herinneren. ‘We werden tijdens het Suikerfeest aangevallen met speren, zwaarden en geweren. Opeens was alles anders. Rinkelend glas, honderden mensen die schreeuwden van de pijn, of uit verdriet omdat hun familie was vermoord. Ik ben verdrietig dat het zo uit de hand is gelopen,’ vertelt Buchari, die zelf ook een familielid heeft verloren.
Als kind dacht Buchari dat de christenen het conflict waren begonnen, want de aanval tijdens het suikerfeest kwam voor hem onverwachts. Hij weet nu meer over de oorzaken. Ook de christelijke Arie heeft kennis van het conflict en hij benadrukt dat religie niet de oorzaak is. ‘Religie is nooit verkeerd, het zijn de mensen die een religie volgen. Er is geen geloof die hen vertelt om elkaar pijn te doen.’
Nederlandse kolonisators
Het leek op Ambon misschien een gevecht tussen moslims en christenen, toch waren religieuze verschillen niet de belangrijkste oorzaak. Conflictdeskundige Jeroen Adam schrijft in het artikel The Clash of Civilisations revisited dat de oorlog is ontstaan door de sociaaleconomische situatie. De Nederlandse kolonisatie speelde daarbij een rol. Nederlanders gaven christenen een bevoorrechte positie in de politiek en dat leidde tot spanningen na de dekolonisatie. De christenen waren bang om de machtspositie te verliezen.
Kort na de dekolonisatie hadden christenen nog steeds meer politieke invloed, maar dat veranderde in de jaren tachtig. De christelijke politici waren kritisch over het beleid van president Soeharto, die Indonesië met harde hand leidde. Soeharto zocht daarom steun bij de moslims, waardoor ze steeds meer politieke macht kregen. De spanningen tussen beide groepen liep op.
Dit proces werd versterkt doordat er veel moslims uit Sulawesi naar Ambon immigreerden. Ze waren arm en hoopten op een betere toekomst op Ambon. Christenen waren voor het eerst in de minderheid en de immigratie leidde tot economische problemen. In Ambon-stad was er weinig werk voor de jongeren. Vanaf 1997, het jaar van de economische crisis in Azië, werd dit alleen maar erger.
Ruzie in bus
Het conflict begon na een ruzie tussen een christelijke buschauffeur en een moslimpassagier uit Sulawesi. Het ogenschijnlijke kleine incident verspreidde zich door de hele stad toen jongeren met elkaar slaags raakte. Een jaar later kregen moslims hulp van de islamitische militaire vereniging Laskar Jihad. De politie en het leger, die voor vrede moesten zorgen, kozen de kant van de moslims of christenen, waardoor het conflict steeds meer religieuze invloeden kreeg.
Arie woonde dichtbij de plek waar de conflicten zich afspeelden. Het was te onveilig, en daarom vluchtte hij met zijn familie naar een vluchtelingenkamp. ‘Ik maakte me zoveel zorgen. Elke dag, van ’s morgens tot ’s avonds, hoorde ik het geluid van geweervuur en bomexplosies. De sfeer was erg gespannen. We vluchtten naar het kamp en daar heb ik mijn tijd biddend doorgebracht.’
Buchari probeerde zo gewoon mogelijk te leven. “Mijn vrienden en ik gingen nog naar school. We wilden onze dromen nastreven, en we negeerden het conflict.” Na de basisschool, verhuisde hij naar Jakarta en daar zag hij een andere wereld. “Ik raakte bevriend met mensen met andere religies. Het voelde zo goed. We studeerden samen en hadden veel lol. Ik dacht ‘Zou dit ooit op Ambon kunnen?’”
Dorpshoofd
Arie en Buchari willen met hun foto’s van de inauguratie hun blijdschap over de huidige situatie tonen. Beide fotografen snellen naar de kleine trap als het nieuwe dorpshoofd naar beneden loopt. De man is gekleed in een lange, blauwe blouse. Achter hem lopen zijn bewakers. Een moment dat ook de andere fotografen en cameramensen willen vastleggen, ze staan in een groepje bij elkaar om beelden te schieten.
Een paar vrouwen van Morella kijken lachend toe onder de overkapping van een kleurrijk gebouw. Een dunne, rimpelige vrouw leunt relaxt over het hek. Ze kijkt tevreden in de camera met haar zwarte hoofddoek met goudkleurige versiering. Links van haar staat een kleine jongen die nieuwsgierig meekijkt naar de feestende mensen. Zijn hoofdje komt amper boven het hek uit.
‘Het is zo uniek om hier te fotograferen. Ik ben blij dat de oude banden tussen Morella en Soya weer zijn herstelt,’ lacht Buchari. Hij doelt op de Gandong die het islamitische dorp Morella heeft met de christelijke buren uit Soya. Het is een traditionele verbintenis tussen beide leefgemeenschappen. Ze geloven dat hun voorouders allemaal van één plaats komen. Of beter gezegd van één baarmoeder; de letterlijke vertaling van het woord.
Cassave en pindasaus
Het is de eerste keer sinds de conflicten dat de inauguratie van een nieuw dorpshoofd wordt gevierd met de christelijke buren. Normaal is het elke zes jaar, al sinds 1646, maar de conflicten maakten daar een eind aan. Als je nu kijkt naar de lachende mensen zie je niets terug van de spanningen, al helemaal niet door de opbeurende muziek die onafgebroken door de tent galmt.
‘Willen jullie wat eten?’ vraagt een vrouw al wenkend. Ze staat achter een rijk bedekte houten tafel waar lange slierten kokosnootbladeren aan hangen als versiering. Arie loopt naar de tafel met traditionele gerechten als vis, geroosterde maïs en zoete aardappel met cassave en pindasaus. Hij maakt een keuze en gaat bij de andere fotografen zitten op de rood-wit versierde stoelen.
Het eten is bereid in een gebouw dat al meer dan 300 jaar als keuken wordt gebruikt tijdens de ceremonie. Voor fotograaf Agus Lopuhaa is het een bijzonder moment. De vrouwen uit Morella koken op open vuur, in grote pannen die tot hun middel reiken. Door het open gedeelte in het dak valt het felle zonlicht dat zich vermengt met de warme rook die opstijgt uit de pannen. Agus kijkt onderzoekend rond en maakt meerdere foto’s van de kokende vrouwen.
Hechte vriendschap
De 36-jarige Agus is ook activiteitenmanager van fotoclub MPC. Hij heeft de trip naar Morella geregeld, nadat ze door het dorp waren uitgenodigd. ‘De mensen hier zien ons als professionele fotografen. Ze willen graag dat we komen, zodat ze kunnen laten zien dat ze in vrede leven,’ licht hij toe. Naast de inauguratie in Morella organiseert Agus ook andere activiteiten, zoals cursussen en fototrips.
MPC heeft zestien actieve leden, maar ze bereiken veel meer mensen. Toen MPC een basiscursus fotografie organiseerde, kwamen er 250 mensen uit verschillende dorpen, terwijl er maar 75 uitnodigingen waren verstuurd. Daarnaast bereikt MPC 15 duizend mensen via de Facebookpagina en hebben ze sinds kort ook een online magazine.
Buchari gaat vaak naar de tweewekelijkse activiteiten. Hij is blij met de contacten bij MPC. ‘Ik heb hier veel christelijke vrienden. Ik houd echt van ze. We zijn close met elkaar.’ Andere fotografen vertellen hetzelfde verhaal. De leden zijn er voor elkaar bij problemen en ze houden ervan om samen lol te maken.
Trauma’s verwerken
Het lijkt vanzelfsprekend voor een vereniging, maar de vriendschappen zijn nog niet zo gewoon. Moslims en christenen sinds de conflicten in aparte wijken, en ook scholen zijn gescheiden. Sommige mensen hebben trauma’s en zijn bang om naar een andere wijk te gaan. Volgens de oprichters van MPC helpt de fotoclub bij het verwerken van zulke trauma’s. De fotografen komen op plaatsen waar ze nare herinneringen hebben, waardoor ze het een plek kunnen geven. En door de foto’s zien Ambonezen dat het er weer veilig is.
De leden proberen zelf ook positieve verhalen te verspreiden. Agus is dominee en vertelt in de kerk over zijn ervaringen. ‘Door mijn realistische voorbeelden, krijgen mensen een beter beeld. Ik merk dat ze steeds positiever zijn,’ vertelt hij bedachtzaam. Hij heeft zijn moslimvriend aangemoedigd om hetzelfde te doen. ‘Mijn vriend was negatief over christenen, ondanks onze vriendschap. Maar hij is nu veranderd. Hij is leraar en hij vertelt zijn studenten positieve verhalen.’
Voor altijd
De fotografen worden overweldigd door een uitbundige dansende menigte. Ze swingen van de linker- naar de rechterkant van de tent begeleid door een klein orkest dat het Gandonglied speelt. Hoog in de lucht lift een man op de handen van de dansende mensen. Kinderen kijken spelend toe of dansen mee tussen de benen van de volwassenen. Een jongetje met witte batik blouse wordt op de schouders genomen, hij zingt luidkeels mee.
Arie wordt voortgeduwd door de stroom dansende mensen. Hij zou het niet snel vergeten. ‘De sensatie die ik voel is onbeschrijfelijk. Mensen met verschillende religies en achtergronden omhelzen elkaar. Ik zie broederschap en geluk,’ vertelt hij overtuigd. Buchari is het met hem eens. ‘Ik hoop dat toeristen naar Ambon komen als ze de foto’s zien. We leven hier in vrede en mensen zijn met elkaar verbonden, voor áltijd.’