ACHTERGROND - Hoe sterk is de relatie tussen economische gelijkheid en geluk?
Onlangs publiceerde opiniepeiler Gallup (via) de resultaten van een wereldwijd onderzoek naar emotioneel welbevinden. Wat blijkt? Latijns-Amerikaanse landen behoren tot de meest positief ingestelde landen ter wereld – en dat terwijl we net hadden gehoord dat de inkomensongelijkheid nergens zo groot is als in Latijns-Amerika.
Nu valt er heus het nodige af te dingen op dit onderzoek. Het is gebaseerd op één enkele vraag en respondenten zijn deels ondervraagd via de telefoon. Daarnaast hebben opiniepeilers doorgaans de gewoonte om vaste lijnen af te bellen in plaats van mobiele nummers (die natuurlijk niet in een telefoongids zijn opgenomen) en is het ook nog eens zo dat in armere landen rijken zijn oververtegenwoordigd onder de bezitters van met name vaste telefoontoestellen. Wellicht nog overtuigender is dat ondanks hun grote mate van gemeten geluk, grote aantallen Latijns-Amerikanen ieder jaar op zoek gaan naar een beter leven in de rijkere, westerse wereld.
Aan de andere kant: net zoals er in Latijns-Amerika een regio is gevonden die er uitspringt wat betreft gelukkige landen, is er ook, zij het iets minder duidelijk, een regio waar de mensen meer dan gemiddeld ongelukkig zijn. Deze regio is – hoe kan het ook bijna anders? – de Balkan. Zo neemt Servië qua gemeten geluk op de ranglijst een plek in tussen Irak en Jemen. In Macedonië zijn ze ongeveer net zo gelukkig als in Afghanistan (maar daar zullen ze wel niet veel vrouwen hebben ondervraagd).
Kortom: uit deze opiniepeiling vallen aanwijzingen te destilleren dat geluk in belangrijkere mate wordt bepaald door cultuur en de daarbij behorende levenshouding dan door economische (on)gelijkheid – wat natuurlijk nog niet wil zeggen dat deze laatste factor helemaal geen rol speelt.
Waarom is dit interessant? In de reacties op dit stuk kwam de vraag ter sprake of en zo ja, onder welke omstandigheden, gewapend verzet tegen economische ongelijkheid te rechtvaardigen valt. Mijn insteek was dat gewapende revoluties maar zelden tot een betere uitkomst voor de bevolking hebben geleid. Mede vanwege deze onzekerheid met betrekking tot het eindresultaat van gewapende opstand valt geweldloos verzet in veruit de meeste gevallen te verkiezen boven een meer gewelddadige respons. Wie wil er nu een bus vol non-combattanten (of zelfs dienstplichtigen) opblazen alleen maar om de volgende dictatuur aan de macht te helpen?
Hieraan kan nu dus worden toegevoegd dat zelfs al zou de revolutie een eerlijker welvaartsverdeling bereiken, de effecten daarvan op het welbevinden van de bevolking waarschijnlijk niet reusachtig groot zullen zijn. In ieder geval niet groot genoeg, zo lijkt het, om de dood en het verderf die doorgaans met gewapende revoluties gepaard gaan te kunnen rechtvaardigen. Zelfs de arbeider in de socialistische heilstaat zal met zekere regelmaat een baaldag hebben.
Reacties (11)
Ligt er wel enorm hard aan hoe je “welbevinden” definieert. Doe je dat aan de hand van de Gallupvragen (een serie vragen die gaan over uitsluitend de dag voor antwoorden en met name of er gelachen en goed geslapen is), of doe je dat aan de hand van bijvoorbeeld levensverwachting en fysieke en mentale gezond (waarbij een héél ander plaatje ontstaat)?
Jeroen, hoe beoordeel jij de grafieken in mijn stuk van een tijdje terug?
https://sargasso.nl/factcheck-factcheck-inkomensongelijkheid/
En dan dit: Singapore is voor velen een economisch wonderkind, maar bungelt onderaan. Is dat ondanks of dankzij?
http://www.gallup.com/poll/159254/latin-americans-positive-world.aspx#1
@2:
Ik denk dat die grafieken een betere indicatie geven van wat ‘geslaagde maatschappijen’ zijn dan een opiniepeiling van Gallup. Dat staat buiten kijf. Er is daarom ook helemaal niets mis met het streven naar een verkleining van inkomensverschillen, het terugdringen van kindertsterfte en hoger onderwijs in principe voor iedereen bereikbaar maken.
Daar staat tegenover dat zelfs al wordt een maatschappij gecreëerd waar dit allemaal goed is geregeld, mensen niet automatisch gelukkig worden. Dat is natuurlijk irrationeel, maar zo zit de mens nu eenmaal in elkaar.
Wanneer je nu als potentiële vrijheidsstrijder c.q. supporter overweegt of gewapende opstand te rechtvaardigen valt, zou je dus – zo beweer ik – met deze menselijke irrationaliteit rekening behoren te houden in je kosten-batenanalyse.
Eric Hobsbawm deed dat bijvoorbeeld niet – en dat mag je hem best nadragen:
Mijns inziens is het grote probleem van bovenstaande uitspraak dat het hopeloos naïef is om überhaupt in zo’n ‘radiant tomorrow’ te geloven. Mede dankzij de irrationaliteit (of beter: individualiteit) van de mens komt die er toch nooit.
Waarom gaat het nu precies? Wil je de relatie tussen ongelijkheid en geluk bepalen? Of zoek je een rechtvaardiging voor revolutionaire strijd?
Het geloof dat er een strakke route naar de heilsstaat is, die moet worden afgelegd, heeft ons meen ik verlaten.
Resteert de vraag hoeveel ongelijkheid acceptabel is voor de ordening die mensen instinctief in hun hoofd laten gebeuren.
Dat Gallup daarin anders scoort dan Wilkinson en Pickett lijkt mij aannemelijk. Zie ook de verkenningen van Paul.
@5:
Het punt was dat de relatie tussen ongelijkheid en geluk niet eenduidig genoeg is (zelfs als er veel ongelijkheid is) om gemakkelijk te kunnen zeggen: ‘We grijpen naar de wapens om een rechtvaardiger samenleving te realiseren.’
Weet je dat zeker? Twee recente uitzonderingen:
Tanja Nijmeijer in Colombia.
G.W. Bush in Irak (alwaar de heilstaat neoliberaal moest worden in plaats van egalitair).
Als je een slecht behandelde kantoorklerk bent die siddert voor zijn baas dan zorgt deze ongelijkheid ervoor dat mensen ongelukkig worden. Dit is ook de reden dat rijke Aziatische landden met hun asociale cultuur zo slecht scoren in de geluksindex.
In landden als Nederland en Panama waar de cultuur persoonlijker en minder autoritair is zorgt inkomensongelijkheid voor veel minder problemen.
Als ik de rijtjes zo even snel bekijk, valt mij, dat mensen in dictaturen ongelukkiger zijn. Hoe dictatorialer het land hoe ongelukkiger de mensen zijn. De LA landen zijn dan misschien gelukkiger dan de rest, omdat zij nog maar vrij recent van hun dictators verlost zijn, al dan niet met geweld.
Inkomensongelijkheid is een bijkomende factor, en als we die willen onderzoeken, zullen we een controlegroep moeten maken van landen, waar inkomensongelijkheid en rijkdom aan elkaar gelijk zijn. De mensen in die landen moeten dan allemaal even gelukkig zijn (gelijke inkomensongelijkheid leidt dan tot gelijk geluk). Dat lijkt me erg moeilijk te realiseren, en het zou me verbazen, als de uitslag zou bewijzen, dat inkomensongelijkheid geen rol speelt.
Geluk is de afwezigheid van ongeluk. Ook weten dat we dat 1. geluk door ongeluk wordt gedefinieerd en vv, en 2. andermans geluk ons ongelukkig maakt. Sociaal!
De voorlopige conclusie die ik trek, is dat ons geluk het ongeluk van anderen is. Maar dit in te zien, kan ons ongelukkig maken, en zo komen geluk en ongeluk weer bij elkaar.
Uit dit syllogisme laten zich belangrijke, praktische (economische) conclusies trekken. Maar daarover later. Misschien.
Ik zou gelukkig(er) zijn als ik wist dat er op 1-5 km van mij af, in het N, O, W en Z, vier grote dichtbegroeide natuurgebieden (zeker 3 bij 3 km) lagen (mag ook anders ingedeeld zijn), waar geen mens mocht komen, waar de natuur zijn gang kon gaan, zonder vervuiling en inmenging van de mens. Ik hoef er niet te komen, niemand hoeft er te komen, ik hoef alleen maar te weten dat dáár zoiets ligt. En dan mogen de mensen in een stad of dorp elkaar het leven zuur maken met hun bemoeizucht, rechtlijnigheid en regeltjes, enz …, enz…. En laat het plebs* niet verhongeren, want dan waaieren ze uit. En geef ze wat te doen, anders vervelen ze zich en misdragen ze zich. *Ik vertel, zoals de Romeinen al wisten , niets nieuws.
(ik denigreer nu; want nu weten wij meer dan de Romeinen toen, pas dat meerweten toe!)
Aan de buitenwijken, in het zuiden van Nairobi ligt de Serengeti, beheerd door de Massai (de regerende instantie helpt mee), een soort herenjagers (zoals er ook herenboeren zijn). en beschermd tegen indringers uit steden en dorpen. 2 – 3 jaar terug het bericht: “Massaidorpen worden massaal platgebrand”, het land wordt bevolkt door boeren. (de regerende instantie werkt dus niet meer mee).
Chaves brengt mensen uit de stad naar het platteland waar de veeboeren een stuk land moeten afstaan. Maar deze mensen kunnen niet landbouwen en wachten op hulp en voedsel uit de stad.
Wie de natuur niet eert is de cultuur niet weert
Over de Franse Revolutie leerde ik op school dat de Franse adel bij zijn jachtpartijen de graanakkers van de boeren vertrad. En zo ontstond die omwenteling.
Nu denk ik dat – toen – die Franse boeren de bossen van de adel omhakten en die 18e eeuwse Revolutie gevolg was van een groeiende bevolking. De fout van de adel dan dat zij daar niets tegen ondernamen.
De wijze van vernietiging van de Serengeti (c 10) lijkt in grote trekken op bovenstaande schets.
Verder deel ik in elk opzicht de zienswijze uit c 10