Rutte II heeft flinterdunne digitale agenda

ANALYSE - Sargasso evalueert het regeerakkoord van VVD en PvdA op verschillende deelterreinen. Als eerst: wat zijn de plannen voor de digitale samenleving?

Bevat het regeerakkoord ook nog afspraken die iets te maken hebben met het internet, ICT, digitale rechten en/of privacy? Ik was benieuwd,  na het voorwoord waarin gesproken wordt over “grote hervormingen en noodzakelijke doorbraken” en “het stimuleren van  innovatie en duurzame technologie.” Maar de prioriteiten liggen kennelijk niet in het digitale domein.

Eerst maar een positief punt, al is het niet geheel onverwacht:  het CBP (College Bescherming Persoonsgegevens) krijgt meer bevoegdheden, “waaronder de bevoegdheid meer boetes uit te delen.” Over meer personeel wordt helaas niet gesproken. Aardig is wel het privacy-by-design principe. “Bij de bouw van systemen en het aanleggen van databestanden is bescherming van persoonsgegevens uitgangspunt. Daar hoort een zogenaamd privacy impact assessment (PIA) standaard bij.” En ook om te onthouden is deze:  “Inbreuken door de overheid zijn voorzien van een horizonbepaling en worden geëvalueerd.” Een les uit het verleden, toen de beperking van de privacy vanwege terrorismedreiging gehandhaafd bleef ook toen de dreiging sterk verminderde.

Een zin die ik graag in de fractiekamers van PvdA en VVD wil ophangen is deze: “Bij nieuwe wetgeving wordt netneutraliteit strikt gehandhaafd.” Dat Nederland als een van de eerste landen dit principe vastlegde in de telecomwet was een aangename verrassing.  Het overeind houden van dit principe in Europa was tot voor kort echter bepaald niet vanzelfsprekend. Maar Eurocommissaris Kroes antwoordde vorige week op vragen van Europarlementslid Sargentini (GroenLinks) dat ze het Nederlandse standpunt steunt. Eerder had ze daarover twijfel laten bestaan in haar reactie 0p het voorstel van Europese telecomaanbieders om op het internet een tolweg aan te leggen waar zowel aan de voorkant (aanbieders) als aan de achterkant (afnemers) betaald zou moeten worden. De druk van de bedrijven die op internet actief zijn is erg groot. Waakzaamheid blijft dus geboden. Daarom is dat ene zinnetje in het regeerakkoord niet van belang ontbloot.

Maar hiermee heb ik wel alle positieve punten voor het digitale domein uit de 81 pagina’s van Samsom en Rutte gehad.

Vaagheid

Dan komen we nu aan de afspraken die door hun algemene strekking en vaagheid nauwelijks afspraken genoemd kunnen worden. Wat te denken van: “Het civiele proces wordt vergaand vereenvoudigd en gedigitaliseerd?” Of van: “Er is sprake van toenemende bedreigingen en kwetsbaarheden op het terrein van cybersecurity. Die willen we het hoofd bieden door krachten te bundelen met alle belanghebbenden, de opsporingscapaciteit te versterken en het juridisch instrumentarium aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden.” Een zin die in elk regeerakkoord had kunnen staan en in feite al voor de verkiezingen geschreven had kunnen worden.

Erger nog vind ik dat dit ook gezegd kan worden van de passage over het auteursrecht: “Het auteursrecht wordt zo gemoderniseerd dat recht wordt gedaan aan de bescherming van creatieve prestaties zonder dat de gebruiksmogelijkheden voor consumenten in het gedrang komen.” Hier tonen Rutte en Samsom hun machteloosheid op een onderwerp dat nu al jaren urgent is en in de culturele sector grote onzekerheid veroorzaakt, naast de bezuinigingen die voor zover we dat nu kunnen nagaan voorlopig ook niet zullen worden teruggedraaid. Als er nu over auteursrechthervorming niet meer gezegd kan worden dan deze vage, algemene formule, kunnen we op dit punt waarschijnlijk geen “noodzakelijke doorbraak” verwachten.

Het regeerakkoord bevat ten slotte ook nog een paragraaf over hervorming van het bestuur.  We zien een poging tot verdere afslanking van de overheid voor, in financiële zin, een duidelijke bijdrage van de VVD.  En een nadruk op dienstverlening, met de burger in de rol van consument. “De dienstverlening door overheden moet beter. Bedrijven en burgers kunnen uiterlijk in 2017 zaken die ze met de overheid doen – zoals het aanvragen van een vergunning – digitaal afhandelen. Er komt een eenmalige gegevensuitvraag voor ondernemers die gebruik maken van het Ondernemingsdossier om bedrijfsgegevens uit te wisselen met de overheid.” Niet voor burgers? Moeten die bij elk contact hun gegevens opnieuw invullen?

Gemeenten zullen het zwaarder krijgen omdat meer taken worden gedecentraliseerd. Het regeerakkoord stelt behalve grotere provincies opnieuw fusies van gemeenten aan de orde. Het aantal raadsleden moet omlaag.  Hier dreigt, na de opheffing van de deelgemeenten, opnieuw een aantasting van de lokale democratie. Dan zeggen Rutte en Samsom vrolijk: “Gemeenten benutten mogelijkheden om bewoners van wijken, buurten en dorpen te betrekken bij zaken die hen raken.” Wat doet die loze kreet in een regeerakkoord, vraag je je af.  Maar vooral: hoe gaat de rijksoverheid dan zelf met burgers om? Hier stuiten we op een grote misser in het VVD/PvdA-regeerakkoord: er staat niets in over de Wet Openbaarheid van Bestuur (Wob), laat staan over de participatiemogelijkheden van burgers bij het bestuur die via het internet zo eenvoudig zijn te organiseren. Of mogen we er van uitgaan dat de regeringspartijen het initiatief wetsontwerp van Mariko Peters (GroenLinks) voor een nieuwe Wob als erfenis van een inmiddels afgeslankte partij in alle welwillendheid door de kamer zullen loodsen?