Kunst op Zondag | Polders

Sargasso duikt deze zomer de polder in. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer over zijn of haar favoriete polder. De redactie van KOZ ontdekte een paar opvallende expressies van het poldermodel.

De Nederlandse polders zijn internationaal beroemd. In het buitenland oogsten de polders misschien zelfs meer bewondering dan binnen de dijken. Pas als de overheid besluit die prachtige polders weer terug te geven aan het water, mogen sommige polders zich weer in enige belangstelling verheugen.

Net zo min als huidige generaties een idee hebben van het plakje varken op hun brood,  zo weinig realiseren zij zich hoe de grond onder hun voeten is drooggelegd en droog wordt gehouden. Dat geldt waarschijnlijk het meest in de polders, waar de weidse blik is gevinexeerd.

Zoals Nesselande, de laatste gerealiseerde wijk in de Prins Alexander polder, waarmee Sargasso’s polderserie van start ging. Nesselande kent een Laan van Magisch Realisme, een Laan van Avant-garde, een Laan van het Surrealisme en een Laan van Dada, omgeven door straten die naar kunstenaars uit deze stromingen zijn genoemd. Aan de zo karakteristieke vinex-bebouwing zie je dat kunstzinnig elan niet af. Planologen en architecten hebben hier een enorme kans gemist.

Wordt dat goedgemaakt worden door het kunstenplan “De zeespiegel en de polder”?  Uitgevoerd door het Centrum Beeldende Kunst Rotterdam (CBK), op verzoek van de deelgemeente Prins Alexander. Het CBK heeft het poldermodel hoog en laat bij elke kunstenplan voor de openbare ruimte  onderzoek doen naar de locatie en naar wie er (gaan) wonen, alvorens kunstenaars een opdracht toe te bedelen. Dat ging goed en ‘Hydra’ van Moritz Ebinger rees op uit het water van het Rietveldpark.

Het ging fout met het waterbekken van Stanislaw Lewkowicz.

Een saaie bak water, vonden sommigen een grapjas zette er een badende paspop in. De kunststof rand raakte door weer en wind beschadigd. Een Nesselander stoorde zich aan het feit dat reparatie zo lang duurde, omdat de kunstenaar en de reparateur het niet eens konden worden.
De deelgemeente Prins Alexander belegde een bewonersavond en de bak werd op verzoek van de bewoners en met instemming van de kunstenaar voorzien van een fontein. Die spoot er zo lustig op los dat rondrazende verkeer er last van had, maar na afregeling van de fontein zou het kunstwerk nu in orde zijn.

In Nesselande werkt het poldermodel soms wel, soms niet. Een euvel dat volgens critici kenmerkend is voor het poldermodel. In de polders op het eiland Putten, het tweede verhaal in de polderserie, lijkt het niet anders te gaan. Het gaat goed in met het jaarlijkse Kunst in de Wijngaard in Simonshaven. De lokale ambachtelijke wijnboer, Domein de Vier Ambachten, steunt hiermee “de kunstwereld in deze ook voor kunstenaars moeilijke tijden steunen”.

De jaarlijkse Spijkenisse kunstroute bracht de VVD zo in vervoering dat men voorstelde in het stadhuis een permanente tentoonstelling van lokale kunstenaars in te richten. De verantwoordelijke wethouder kende het poldermodel op zijn duimpje. Nee, een permanente expositie zit er niet in, maar elke vier weken na de kunstroute wil hij wel de hal van het stadhuis beschikbaar stellen.

Maar Spijkenisse kent ook een met kunst opgetuigde rotonde: de ‘Slinger door de tijd’ van Cor Kraat.

De gemeente ging er zo mee aan de haal, dat de kunstenaar zijn eigen werk niet meer (h)erkent. De klok, die aanvankelijk ondersteboven hing, werd na klachten van langsrijdende automobilisten recht gehangen. Bovendien werd het kunstwerk verhuisd van de oorspronkelijke plaats naar de rotonde. Tegenover het AD verklaarde Kraat: “Maar zo is het geen kunstwerk meer maar een klok op een rare sokkel, Zo verander je de essentie. Je kiest volgens mij als gemeente bewust voor beeldende kunst. Daar moet je dan vervolgens niet aan gaan sleutelen, dan kun je beter geen kunst in de buitenruimte neerzetten”.
Werk van Cor Kraat is van 28 september tot 9 december te zien in Rotterdam.

In de polders rond Zevenbergen, besproken in de derde aflevering, is kunst ook niet even veilig. In 2010 werden vijf bronzen beelden gestolen uit de beeldentuin van atelier De Keet, ooit een slaaphuis voor seizoenwerkers in de suikerindustrie. Eigenaresse José van der Valk was natuurlijk geschokt. Haar ‘Hommage aan de seizoenarbeiders van de Keet’ had twaalf jaar in de beeldentuin gestaan.

Iedereen heeft recht op kunst, stelt de Zevenbergse stichting Nouveaurealisme. Maar in Brabant leeft ongeveer 15 procent van de bevolking op de armoede grens en de stichting wil deze groep op verschillende manieren van kunst voorzien. Onder andere door reclame te maken voor kunstschilders die betaalbare cursussen aanbieden.
Eén daarvan is Davis Chiua. Voor twintig euro, inclusief materiaal, kun je bij hem een schilderij leren maken. Misschien wel zoiets als zijn “Adam en Eva”.

Zevenbergen valt onder de gemeente Moerdijk, evenals Willemstad in de polder De Ruigenhil, 20 kilometer ten westen van Zevenbergen. Het heeft beslist niet aan het poldermodel gelegen dat de kunstenaars Frank Kastelein en Pim Nuijten daar nog steeds het fort De Hel en fort Sabina beheren. Na een jarenlange vete tussen de gemeente en de fortbeheerders, trok uiteindelijk de gemeente aan het kortste eind. De gemeente wilde de forten opknappen en er lucratieve toeristische attracties van maken. De gemeenteraad vindt, in tijden van bezuinigingen, 2,5 miljoen euro echter te veel.

In fort De Hel combineert Frank Kastelein kunst met commercie. Hij hoopt natuurlijk dat deelnemers aan bedrijfsuitjes en gasten op bruiloftsfeestjes, zijn werk kopen, waarvan een deel te zien is in de beeldentuin. Eén van zijn projecten is ‘Raketo’, volgens Kastelein “in de eerste plaats een installatie van artistieke vrijheid”, maar de diverse modellen zijn al als attractie te zien geweest op diverse plaatsen.

Welke andere polders op Sargasso aan de orde komen ga ik niet verklappen. Laat ik eindigen met de Wilhelminapolder bij Goes. De Koninklijke Maatschap de Wilhelminapolder plaatst na de zomer het werk ‘Like suns setting three meters above true level’ van de Duitse kunstenaar Michael Beutler. Over een afstand van zeven kilometer komen negen verschillende betonnen bollen te staan.

Zeer tegen de zin van een groep Zeeuwse kunstenaars, die  het kunstwerk inbreuk vinden maken op het open polderlandschap. Bovendien vinden ze het “ongepast om in tijden van grote bezuinigingen op cultuur ruim een half miljoen euro uit te geven aan één project in de open ruimte” en hebben bij de gemeente Goes bezwaar aangetekend tegen het afgeven van een vergunning voor het project. Ik ben benieuwd of het poldermodel hier uitkomst zal bieden.

De afbeelding boven dit artikel is afkomstig van de Polderdag in Rhoon.