Vertrouwen is goed, controle is beter

Veiligheid is een thema dat bij de rechtse partijen die de huidige regering steunen hoog op de agenda staat. De oppositie heeft daar geen overtuigend antwoord op. Meegaan in voorstellen voor hardere repressie, bottere maatregelen en hogere straffen is moeilijk. Je bevestigt het gelijk van rechts. En dus ook van de kiezer die de PvdA of de SP inruilt voor de PVV. Met de bewering dat rechts overdrijft (kijk naar de cijfers!) of onnodig veel angst oproept schiet je al snel in de verdediging die ook niet veel oplevert. Mensen die gevoelig zijn voor de rechtse verhalen overtuig je niet met rationele argumenten. Links heeft een eigen invalshoek nodig die onveiligheidsgevoelens niet negeert en nieuwe, betere oplossingen biedt. Om te beginnen zou links aan de orde kunnen stellen hoe de overheid zelf omgaat met de veiligheid van de burgers.

In de commentaren op de brand in Moerdijk klinken twijfels door of het bedrijf en de brandweer wel goed waren voorbereid op een dergelijke ramp. Veiligheidsexpert Ben Ale van de TU Delft waarschuwt in de NRC van zaterdag voor afbraak van het toezicht op gevaarlijke stoffen. “Er is al jaren een afbraak aan de gang op het vlak van de inspectie,” zegt hij. “Deels om geld te besparen en deels vanuit de overtuiging dat een terugtredende overheid een goede zaak is.”

Het gebrek aan controle en degelijk onderzoek kwam ook naar voren in de Zembla documentaire ‘Gif in de bollenstreek’. Er blijkt geen onderzoek te worden gedaan naar de risico’s die omwonenden van bollenvelden lopen door overvloedig gebruik van bestrijdingsmiddelen. Het is onduidelijk hoeveel pesticiden er in de lucht verdwijnen en hoeveel gevaarlijke stoffen door mensen worden ingeademd. Vervuiling van het oppervlaktewater kan wel worden aangetoond door onderzoek van waterschappen. Uit dit onderzoek blijkt wel dat het cijfer van 85% reductie van gevaarlijke stoffen dat het (voormalige) ministerie van Landbouw de Tweede Kamer voorhoudt in werkelijkheid 40% moet zijn.

De conclusie van Zembla dat economische belangen van Nederland als grootste agrarische exportland zwaarder wegen dan de gezondheid en de veiligheid van mens en en dier is een herhaling van eerdere affaires zoals de Q-koorts en de omgang met regels voor dierentransport en slachthuizen. Waar het in principe om gaat – en daar komt het veiligheidsbeleid in beeld- is dat burgers kennelijk niet goed kunnen vertrouwen dat regels naar behoren gehandhaafd worden. Wat we bij de wetgeving over rampenbestrijding, milieubeleid, gezondheidsbeleid te horen krijgen wordt bij het handhaven van wetten niet in praktijk gebracht. Na het uitspreken van bedoelingen is de kous voor de terugtredende overheid kennelijk af. Naar wat er in de praktijk gebeurt met gevaarlijke stoffen wordt verder te weinig meer omgekeken.

Meer overheidstoezicht is niet populair bij rechts. Integendeel. Afbraak van overheidstoezicht is al jarenlang de mantra van VVD en CDA. Helaas gaat de PvdA daar in veel gevallen in mee (geen wonder dat ze stemmen verliezen, ze geven rechts gelijk). Maar de zorgen bij de burgers en de regelmatig oplaaiende kritiek op de overheid bij de preventie en bestrijding van allerlei rampen blijven. Links zou van het tekort van de overheid bij de bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de burger een groter punt moeten maken. En van de achterbaksheid van de overheid bij allerlei incidenten. Om welke chemische stoffen ging het eigenlijk, bij de brand in Moerdijk? Het OM heeft de lijst stoffen van Chemie Pack direct na de brand in beslag genomen (en pas vandaag vrijgegeven). Waar zaten die met Q-koorts besmette geiten? Landbouw hield de gegevens een jaar lang achter. Wat – om nog een ander voorbeeld te noemen – was er nou echt aan de hand met die Somaliërs die op kerstavond werden gearresteerd en na een paar dagen zonder enige informatie aan de buitenwereld weer werden vrijgelaten? Doet de AIVD zijn werk wel goed? Was dit een actie voor de bühne of moeten we ons echt zorgen maken?

Als er iets is dat bij het handhaven van de wet en het voorkomen van ongelukken aan de orde moet worden gesteld is het wel dit: hoe werkt de controle, wat wordt onderzocht, wat zijn de resultaten? Ook bij criminaliteitsbestrijding kunnen deze vragen gesteld worden. Hoe werkt toezicht van de GGD op kinderdagverblijven, nog zo’n voorbeeld uit de recente actualiteit. Vertrouwen in de overheid is goed, controle is beter als je dat vertrouwen duurzaam wilt maken. En dat vereist investeren in controle en handhaving, wat iets anders is dan geüniformeerde agenten op klaarlichte dag een rondje door het winkelcentrum laten maken.

Op dat punt kan links rechts eenvoudig inhalen en ook vertrouwen winnen in de aanpak van de veiligheid waar veel mensen zich zorgen over maken.