Een kritocratie

Hoe zou een samenleving eruit zien als deze is gebaseerd op de meest pure klassieke liberale waarden? De overheid zou dan gereduceerd zijn tot een kritocratie, een overheid van rechters. Alles wat de overheid zou moeten doen is om als er een conflict is tussen mensen omdat de rechten van een van hen wordt geschonden de correcte straf bepalen. Daarbuiten is er ruimte voor individueel initiatief, een dynamische vrije markt, vrije verenigingen van personen en allerlei vormen van naastenliefde en competitie.

Alles wat nodig is een grondwet van twee kantjes. Deze organiseert burgerschap, de verkiezing van rechters (door het volk uit mensen die een rechtersexamen hebben afgelegd), het wijzigen de grondwet (per referendum) en het meest belangrijk een aantal klassieke grondrechten, die niet mogen worden geschonden. Iedereen moet bij schending voor dat onrecht bij een rechter gecompenseerd kunnen worden. Rechters hoeven niet betaald te worden: noch door burgers (dat voorkomt dat mensen hun recht zullen halen) noch door de overheid (want dan is er belasting nodig). Er wordt dus geen belasting geheven, alleen rijke mensen kunnen rechter worden. Er zijn denk ik vier grondrechten nodig:

• De onschendbaarheid van de geest;
• De onschendbaarheid van het lichaam;
• De onschendbaarheid van bezit;
• De onschendbaarheid van het contract.

Hierin zijn alle mogelijke belangenconflicten gevangen: als ik iemand besteel, verwond of een contract verbreek dan is dat een schending van een van deze grondrechten. Maar ook als iemand mijn bezit, mijn land of mijn lichaam beschadigt door vervuiling, dan valt het ook onder deze grondrechten. De vrijheid van godsdienst en meningsuiting valt onder de onschendbaarheid van geest. De bescherming van privacy, het briefgeheim of de huisvrede onder de onschendbaarheid van bezit. Sociale grondrechten zijn niet nodig. Lastiger is het om de vrije markt echt in toom te brengen: kan je kartels op deze manier aanpakken? Zoals in ieder stelsel met een beperkte grondwet en machtige rechters ontstaat er ruimte voor judicial activism. Zeker als rechters verkozen worden door het volk, zal hun interpretatie van de wet belangrijker worden dan de wet zelf. Verschillende partijen kunnen op verschillende manieren de grondwet interpreteren.

• De Liberale Unie is de liberale systeempartij, deze interpreteert de grondwet zoals hij bedoeld is: een beperkte staat die de grondrechten van haar burgers beschermt. Alleen waar het gaat om kartels zal deze partij hard op treden, om de vrije markt te beschermen. Deze partij zal met name gesteund worden door grote bedrijven en door de boven- en middenklasse.
• De Conservative Unie is een conservatieve partij die naast de grondwet ook de sociale orde probeert te beschermen. Dat betekent dat in economisch opzicht monopolies beschermd moeten worden, omdat deze een stabiliserend effect op de markt kunnen hebben; in sociaal opzicht zal deze partij morele instellingen willen beschermen (zoals kerken), morele regels in stand willen houden (zoals het heteroseksuele huwelijk) en morele sentimenten willen beschermen (zeker waar het gaat om de vrijheid van meningsuiting). Daarnaast zal deze partij hard optreden tegen criminaliteit en over het algemeen zwaar straffen. Deze partij zal gesteund worden door (religieuze) conservatieven uit alle klassen en grote bedrijven.
• De Arbeidersbeweging is een socialistische partij die naast de grondwet ook oog heeft voor sociaal-economische ongelijkheid. Dat betekent dat een werkgever en een werknemer nooit gelijke partijen zijn en dat daarom werknemers recht hebben op bijzonder bescherming door rechters. Monopolies van vakbonden zijn vanuit dit opzicht gerechtvaardigd. Waar het gaat om veiligheid zal deze partij zich bijzonder inzetten tegen kleine criminaliteit in volkswijken. Deze partij zal in het bijzonder gesteund worden door mensen uit de lagere klassen en door vakbonden.
• De Consumentenbeweging is een progressief-groene partij die net als de Arbeiderspartij oog heeft voor de zwakkere partij in sociaal-economisch opzicht, maar dat is in dit geval de consument (in tegenstelling tot de producent): hij heeft recht op extra bescherming tegen machtige bedrijven. Ook zal zij de rechten van consumenten willen beschermen waar het gaat om de kwaliteit en gezondheidsgevaren van producten, milieuvervuiling en monopolistisch gedrag van bedrijven. Deze partij zal in het bijzonder gesteund worden door mensen uit de middenklassen en door milieuorganisaties.