Hoe bepalen kiezers hun keuze? Met bijna 40% zwevende kiezers (Synovate volgens NRC weekendbijlage 22 mei) is dat op dit moment de belangrijkste vraag voor politici en hun campagneleiders. In grote eensgezindheid met de oude media, de televisie voorop, kiezen al de politieke partijen voor een benadering die is ontleend aan de commerciële reclame. Veel aandacht voor oppervlakkige beeldvorming, vooral van de persoon van de lijsttrekker.
Femke Halsema beschouwt zichzelf (in de VN van 15 mei) als ‘product’ waar aan gewerkt moet worden om een stem op haar zo aantrekkelijk mogelijk te maken. En er is ook veel aandacht voor de onderlinge concurrentie. Als Balkenende van de aanpassing van de hypotheekrenteaftrek (tegen) een breekpunt maakt, moet Cohen (voor) vooral uitgedaagd worden te verklaren dat hij dus niet met het CDA kan regeren (TROS Kamerbreed 22 mei).
Cohen trapt daar niet in. Hij wil een andere discussie. Hij wil zijn eigen punt maken met zijn verkiezingsprogramma. Maar de interviewer houdt vol met een spelletje wie-met-wie-gaat. Zinloos en tijdverspilling. En zo hebben we nog een paar weken te gaan. Voor de inhoud moet je elders zijn. Heb je ooit een journalist de vraag horen stellen: “Ik lees hier in uw programma dat u….”, “Hoe denkt u dat u dat kan uitvoeren gezien….” Of: “Waar wilt u eigenlijk heen op langere termijn, wat zijn uw idealen?” De reden dat deze vragen niet (meer) worden gesteld is dat politici daar zo langzamerhand geen eerlijk en open antwoord meer op kunnen geven. Openheid is nooit de sterkste kant geweest van handelaren die een product moeten verkopen.
De kiezer haakt dus af van het gedoe en gaat zelf op zoek naar informatie. En vindt dan in de nieuwe media gelukkig tal van aanknopingspunten om zelf een oordeel te vormen en een keuze te maken. Precies zoals al jaren geleden door communicatiegoeroe’s is voorspeld: eenzijdige massacommunicatie zoals politieke propaganda is ‘uit’, het zelf vergaren van informatie, het raadplegen van de media is ‘in’. Dit jaar zijn er behalve de al langer bekende algemene Stemwijzer, de Stemmentracker (die je keuze linkt aan eerder ingenomen standpunten) en het Kieskompas ook vele onderwerpsgerichte hulpmiddelen. Bijvoorbeeld:
- de Groene kieswijzer van milieuorganisaties.
- de programvergelijking Stem met je Groene Hart van Natuurmonumenten.
- de Digitale Vrijheidswijzer van Bits of Freedom voor internetgebruikers.
- de Kenniswijzer van Nederland Kennisland over wetenschap, onderwijs en internet.
Uit de veelvuldige raadpleging van deze stemwijzers blijkt dat ze in een behoefte voorzien. Ik zie dat als een positieve ontwikkeling. Democratie is uiteindelijke toch gebaseerd op het zelfstandig afwegingen maken en kiezen. En niet op het entertainment van standwerkers. De verleiding van dat laatste blijft echter groot. En het is natuurlijk wel waar dat schreeuwen soms ook effect kan hebben. En dat sommigen bij alle complexe vraagstukken waar we voor staan toch liever afgaan op stijl en uiterlijk. Maar het is goed om te merken dat de behoefte om democratie serieus te nemen ondanks (of dankzij?) het circus in de massamedia nog steeds bestaat.
Reacties (12)
Veel mensen zoeken, net als ik, in alle media veelal bevestiging van hun visie/standpunten. Bij en over de drie partijen waar ik uit ga kiezen denk ik dan: Goed zo,… en bij de andere lees ik graag en eerder en meer wat voor verwerpelijks zij melden, dan dat ik er iets zinnigs in kan ontdekken.. Als ik de reacties bij bijv. de reactionaire professor van Elsevier lees zie ik dat dit mechanisme ook anderen parten speelt.
wie bedoel je?
Afshin Ellian
Heb je ooit een journalist de vraag horen stellen: “Ik lees hier in uw programma dat u….”, “Hoe denkt u dat u dat kan uitvoeren gezien….” Of: “Waar wilt u eigenlijk heen op langere termijn, wat zijn uw idealen?”
Ja, vaak genoeg. In Buitenhof en de betere geschreven pers (VK, NRC, VN, Groene.)
Ondanks dat de kop ‘Kieswijzers doen wat journalisten nalaten‘ echt nergens op slaat en of ‘de‘ kiezer afhaakt van het gedoe vraag ik me af (kijkcijfers debat gisteren al bekend?) maar ik ben het wel eens met schrijver dat o.a. de populariteit van de verschillende kieswijzers betekent dat democratie steeds populairder wordt en dat het volgen van politieke standpunten niet alleen meer is voorbehouden aan VN- of NRC-lezers en dat de keuze niet alleen meer wordt gedicteerd door pastoor of vakbondsleider.
Internet heeft daar een geweldige impuls aan gegeven.
@4 Allemaal Linkse Kerk!!
@Joost: Afgaande op de titel, dacht ik dat je het over een andere boeg zou gooien. Volgens mij kun je ook zeggen dat de stemwijzers en Kieskompassen wat mensen vinden aan daadwerkelijke standpunten van partijen linken, om de image- en beeldvorming heen. Dat heeft niet zoveel te maken met een één-op-één benadering, maar met het feit dat ze zo als bullshit-filter fungeren. De CPB-berekening heeft daar ook bij geholpen.
@4: En reaguurders bij GC natuurlijk, die eerder al de oppositiepartijen onder vuur namen.
Overigens eens met Kropotkin, dat er best flink belangstelling is. Alleen willen vele mensen op een snelle en gemakkelijke manier aan informatie komen.
@7: Alleen willen vele mensen op een snelle en gemakkelijke manier aan informatie komen.
Is dat niet juist het mooie? Dat mensen op een snelle en gemakkelijke manier aan informatie kunnen komen.
@8: Zeker. Dus politieke partijen hebben nog een lesje te leren, om hun programma’s en standpunten slimmer toegankelijke te maken.
En de kieswijzers door de formuleringen wat exacter te maken.
Een kleine aanvulling en deels reactie op bovenstaande. Het RTL-4 debat bevestigde mijn stelling dat je het van de oude media niet moet hebben als burger. Ordinair bekvechten, anders kan ik het niet noemen. Drie van de heren waren duidelijk met dat doel opgekomen, de vierde kon er niet in meekomen. Frits Wester zat op één lijn met de bekvechters en kwam daarom nauwelijks tussenbeide. Spektakel was ook zijn doel. Het debat als boksring. Ik vind het respectloos tegenover de kiezer en een aanfluiting voor de democratie.
@8: Ja en nee. De informatie is er wel, maar is vaak oppervlakkig en zelfs fout. Gisteren riepen de lijsttrekkers bijvoorbeeld allerlei tegengestelde cijfers. Eigenlijk zou het debat dan even stil moeten worden gelegd om te zeggen wie gelijk heeft.
@Martijn: hear, hear. Ik vind het de rol van de journalistiek om daar meer duidelijkheid over te verschaffen. Nu is de rol van debatleider toch meer om beide kanten te laten horen, geen echte moderatie.