Europa bekritiseert Nederlands stelsel partijsubsidies

De anti-corruptiewaakhond van de Raad van Europa, de Group of States Against Corruption (GRECO), heeft kritiek op het Nederlandse stelsel van subsidiering en financiering van politieke partijen. Hoewel het rapport al in juni dit jaar is geschreven, is het kennelijk nu pas openbaar gemaakt.

Het GRECO rapport (.doc) is in de eerste plaats al lezenswaardig omdat het rustig de feiten over de Nederlandse wetgeving op dit gebied op een rijtje zet en alvast een tipje van de sluier van de nieuwe wetgeving die voor eind 2008 gepland staat oplicht. Overigens geeft GRECO aan dat financiële schandalen in Nederland rond partijfinanciering zeldzaam zijn, maar ze maken daarbij wel de kanttekening dat het systeem zo weinig transparant is dat het ook lastig zou zijn zulke schandalen openbaar te maken. GRECO heeft voor haar rapport gesproken met Nederlandse wetenschappers, ambtenaren en vertegenwoordigers van CDA, VVD, D66 en SP (waarom juist die partijen, wordt helaas niet duidelijk).

De meeste kritiek heeft GRECO op de bestaande situatie. Het komende wetsvoorstel biedt volgens GRECO een aantal belangrijke verbeteringen, maar nog niet genoeg. Een klein overzicht van de kritiekpunten:

– Op het gebied van donaties is er kritiek op de hoogte van het bedrag waarboven partijen schenkingen openbaar moeten maken. Op dit moment moet dat bij schenkingen boven 4537,80 euro, in het wetsvoorstel wordt dat 3000 euro. Maar GRECO vindt dat nog steeds erg hoog. Overigens zal volgens het wetsvoorstel de Kiesraad jaarlijks de opgegeven giften (inclusief de donateurs) in de Staatscourant publiceren, wat in theorie interessante kost zou kunnen zijn.

– Daarnaast heeft GRECO kritiek op de financiële verslaglegging. Op dit moment is het zo dat alleen partijen die subsidie van de landelijke politiek krijgen een financieel verslag moeten overleggen. Dergelijke subsidie krijgen alleen partijen die in het parlement vertegenwoordigd zijn en minstens 1000 leden hebben die een contributie van minstens 12 euro betalen. Onder die voorwaarden vallen uiteraard niet partijen die aan de verkiezingen meedoen maar nog niet in het parlement vertegenwoordigd zijn en óók partijen zonder leden zoals Trots op Nederland en de PVV vallen er niet onder. GRECO stelt terecht dat ook die organisaties openheid zouden moeten geven van hun financiële handel en wandel.

– Verder stipt GRECO het gebrek aan transparantie aan. Weliswaar moeten partijen financiële verslagen inleveren, maar die zijn niet openbaar en gewone burgers en media kunnen die dus niet inzien (behalve als ze ze zelf openbaar maken, zoals sommige partijen doen). Beter zou het zijn als de Kiesraad deze ook openbaar zou maken. De nieuwe wetgeving zal de Kiesraad overigens meer macht geven op het gebied van handhaving. Maar sancties tegen partijen die de regels overtreden zijn ook niet openbaar en dat moet anders, aldus GRECO. Ze geven ze mee dat daar wel tegenover zou moeten staan dat de Kiesraad advies en training geeft over het maken van financiële verslagen. Ten slotte stipt GRECO aan dat het in de nieuwe rol van de Kiesraad extra belangrijk is dat deze politiek onafhankelijk is (op dit moment zitten er oud-kamerleden van GPV en VVD in).

– Een ander opmerkelijk punt is dat GRECO het zorgelijk vindt dat er zo weinig controle is op de financiën van lokale partijen. Dat is vooral opmerkelijk, omdat ze hier lijken te verwijzen naar Leefbaar Rotterdam:

85. Een laatst aandachtspunt ten aanzien van transparantie is de kwestie van plaatselijke politieke partijen die niet zijn vertegenwoordigd in het parlement. Sommige van deze partijen hebben, vooral in grote steden als Rotterdam, grote invloed en behoorlijke financiële middelen tot hun beschikking. Aangezien wij van mening zijn dat het risico van een twijfelachtige financiële afhankelijkheid misschien zelf groter is op plaatselijk niveau dan op nationaal niveau, lijkt het ons raadzaam dat er in overleg met gemeenten verdere maatregelen worden genomen om de transparantie in de financiering van plaatselijke partijen te verbeteren.

Weet GRECO iets over Leefbaar Rotterdam dat wij niet weten?

Samengevat lijken de adviezen van GRECO bijzonder nuttig. Als de overheid de aanbevelingen van de corruptie-waakhond al niet in haar wetsvoorstel overneemt, dan hoop ik de andere aanbevelingen terug te zien in amendementen van de oppositie (al valt er op dat gebied wellicht weinig van de rechterkant van die oppositie te verwachten). In ieder geval is er reden genoeg om een grondig debat over deze zaken te voeren.