Hoe AI de wetenschap slechter maakt. Of beter

Betekent de komst van AI dat de problemen voor de wetenschap alleen maar erger worden? Ja, zeggen Sayash Kapoor en Aravind Narayanan, auteurs van het weblog (en boek) AI Snake Oil, in een kraakhelder betoog. Hét probleem van de moderne wetenschap in de afgelopen decennia is misschien wel dat het zo gericht is op kennis. Daardoor raakt het inzicht, het begrip, gaandeweg buiten beeld. We weten steeds meer dingetjes over de wereld, maar we ons daadwerkelijk begrip blijft daarbij ver achter. Dat betekent onder andere dat terwijl het aantal beroepswetenschappers wereldwijd explosief is gegroeid in de afgelopen eeuw, de grote wetenschappelijke doorbraken daarbij zijn achtergebleven. Heel veel zaken die de grote wetenschappelijke vragen waren na de Tweede Wereldoorlog, staan nu nog steeds open. Ondertussen zijn de investeringen in onderzoek bij de belangrijkste investeerders (de VS, China, Japan, Duitsland, Zuid-Korea, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk) tussen 2001 en 2021 verviervoudigd. Verstikkend Dat dit zo is gegaan is begrijpelijk. De wetenschap is geprofessionaliseerd en daarbij hoort verantwoording aan de samenleving, en die verantwoording neemt vaak de vorm aan van kwantificatie: een wetenschapper moet zo-en-zoveel artikelen per jaar publiceren. Dat is gemakkelijker te doen als je naar feiten zoekt (zo’n feit heb je wel of niet gevonden) dan als je zoekt naar inzicht (dat veel subjectiever is). Precies de explosieve groei van de beroepswetenschap heeft dat allemaal nog veel sterker gemaakt: je moet bepaalde procedures volgen om tot bewijsbare resultaten te komen. Degene die jarenlang zoekt naar het juiste inzicht heeft het lastig in de rat race, zeker als dat zoeken ook nog vruchteloos blijkt te zijn. Het effect is dat er jaarlijks miljoenen wetenschappelijke artikelen worden gepubliceerd die vrijwel geen van allen beklijven. Een artikel dat wél zou beklijven, omdat het de hele boel op zijn kop zet, maakt zelfs nauwelijks een kans – hoe moet alles op zijn kop worden gezet als honderdduizenden onderzoekers afhankelijk zijn van hoe de wereld er nu voor staat? De komst van AI maakt dit effect alleen maar groter, schrijven Kapoor en Narayanan. Het wordt nog gemakkelijker om dit soort artikelen te schrijven die aan alle standaarden voldoen, juist omdat die standaarden zo precies gedefinieerd zijn. Als de beloften van de AI-makers kloppen wordt het nog veel goedkoper om goede wetenschap te doen. En dat versterkt het verstikkende effect, de kans op een doorbraak wordt zo alleen maar kleiner. Fundamenteel Daar komt bij dat die AI zelf heel erg gericht is op de grootste gemene deler. De manier waarop die systemen teksten schrijven is door statistische patronen te ontdekken in de teksten waarop ze zijn getraind, en dan zelf de woorden op een rij te zetten volgens de patronen in die teksten. Die patronen kunnen best abstract zijn en zich afspelen op het niveau van ideeën (het is logisch dat uit bewering x voortkomt dat y waar is), maar de kans is dan nog altijd groot dat ze blijven hangen bij theorieën die eigenlijk al weerlegd zijn – simpelweg omdat er zoveel literatuur is die er nog vanuit ging dat die theorie niet weerlegd was. De conservatieve kracht op de wetenschappelijke vooruitgang wordt dus alleen maar sterker. Het voordeel is misschien wel dat het nu zo makkelijk wordt om wetenschappelijke artikelen te schrijven, dat het helemaal zinloos wordt om aan de hand daarvan de kwaliteit van de onderzoeker vast te stellen. Als iedereen een paar artikelen per dag kan produceren, heeft het geen zin meer om mensen met elkaar te vergelijken. In het ideale geval zorgt de komst van AI dan voor een versnelling van de wetenschappelijke Verellendung die al een tijd gaande is. En dan kunnen we op de puinhopen van het dolgedraaide wetenschappelijke bedrijf misschien iets nieuws bouwen, iets waarbij het weer draait om die eeuwenoude wens van de mens: de wereld om zich heen niet alleen in detail te beschrijven, maar fundamenteel te begrijpen

Door: Foto: Rien Hack, Mens en Machine, Rijksmuseum, CC0, via Wikimedia Commons.

Closing Time | Slift

, door

Eén van de vele mooie aan de Zomerfeesten in Nijmegen (ja, officieel inmiddels de Vierdaagsefeesten, maar ach) is dat er op maandag op het Valkhof Festival, gehouden op een prachtige plek in een park tussen de middeleeuwse ruïnes) op maandagavond altijd herrie wordt geprogrammeerd.* Eerder leidde dat bijvoorbeeld tot Closing Times zoals deze.

De afgelopen editie maakte ik kennis met Slift: een Frans gezelschap, dat allerlei stijlen door elkaar gooit en er een mooi geheel van brouwt. En nu mogen jullie er ook van genieten.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Marek Pospíšil on Unsplash

Elke journalist ziet en hoort te veel in Gaza

, door

Afgelopen zondagavond 10 augustus 2025, 23:35 lokale tijd, vloog er boven het Al-Shifa-ziekenhuis in Gaza een Israëlische drone. Onder de tentdoeken bij de ingang zaten verslaggevers te werken, verbonden aan Al Jazeera en lokale nieuwsdiensten. Daar werd Anas Al-Sharif, een 28-jarige journalist die de oorlog sinds het begin van dichtbij had gedocumenteerd, geraakt door een raket. Hij stierf samen met vier collega’s en twee anderen, onder wie zijn neef. Enkele minuten eerder had hij op X geschreven: “If these words reach you, Israel has succeeded in killing me and silencing my voice.”

Israël verklaarde later dat hij in werkelijkheid een Hamas-commandant was, betrokken bij raketaanvallen. Bewijs? Geen. Onafhankelijke verificatie? Afwezig. Het enige dat werd geleverd was een herhaling van een bekend script: dood een journalist, noem deze daarna een Hamas-strijder of -sympathisant, en vertrouw erop dat de internationale verontwaardiging wegslijt tussen de volgende nieuwsberichten over “veiligheidsoperaties” en “doelgerichte acties”, eh sorry, moordpartijen.

Wie de afgelopen jaren heeft opgelet, kent dit draaiboek. Van Shireen Abu Akleh tot de tientallen lokale verslaggevers die sinds 2023 in Gaza zijn omgekomen: het verhaal is altijd hetzelfde. Een kogel, een raket, een droneaanval. Daarna volgt de verklaring dat het doelwit “geen echte journalist” was. Soms wordt er een wazige foto of vaag document getoond, soms zelfs dat niet. Bijna nooit wordt er hard bewijs overlegd. En bijna altijd blijkt later uit onafhankelijke onderzoeken dat de claims niet of nauwelijks standhouden.

Op de sofa bij Griet | Zomergasten met Eva Crutzen

, door

RECENSIE - In het allereerste fragment dat Eva Crutzen liet zien tijdens Zomergasten stonden mensen op een tien meter hoge duikplank zich in allerlei bochten te wringen voordat ze wel of niet besloten te springen. Volgens Crutzen keken we hier naar angst die overwonnen werd. Volgens presentatrice Griet op de Beeck zagen we twijfel. 

Eigenlijk vroeg ik me dat steeds af tijdens het kijken naar deze uitzending: is Eva Crutzen bang om te zeggen wat ze wil of is ze een aartstwijfelaar die nooit zeker weet wat ze denkt? In mijn lange, zeer gerespecteerde Zomergastenkijkcarrière heb ik niet vaak iemand gezien die zo moest worstelen om de juiste woorden te vinden. Meer dan eens moest ze een antwoord schuldig blijven en vroeg ze Op de Beeck wat zij vond. 

Ergens aan het begin van de avond, toen ze haar gedachten niet op een rij kreeg, richtte ze zich ineens tot een paar mensen buiten beeld. ‘Kunnen jullie stoppen met praten, want ik word er enorm door afgeleid’, zei ze. Waarna ze zich hernam. Nu was het mijn beurt afgeleid te zijn, de zomergastenillusie was immers achteloos verbroken: er zitten kennelijk meer mensen in de zomergastenstudio. Mensen die net als ik moeite hadden om hun aandacht erbij te houden. Maar die anders dan ik besloten hadden om er maar gewoon doorheen te gaan praten. Daarna leek het even wat beter te gaan en wist Crutzen zowaar wat coherente zinnen te produceren, maar al snel verviel ze in het kenmerkende gehakkel. 

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Closing Time | Suffer Our Dominion

, door

Tja… als zelfs de black metal bands beginnen te zingen dat we onze moeder aarde grondig naar de kloten aan het helpen zijn, dan is er echt wat aan de hand. Black metal, weet u nog? Vrij extreem subgenre van de metal, herkenbaar aan de hoge (krijs)vocalen, de vaak matige productie van de muziek en een bezongen thematiek die vooral de duivel, de hel, o ja, en satan behandelt.

Foto: VPRO Zomergasten met Eva Crutzen Foto © Bas Losekoot

Zomergasten 2025 met Eva Crutzen

, door

Sargasso’s recensie leest u hier.

“Zware, universele thema’s, zoals rouw, eenzaamheid en buiten de boot vallen, op een lichte manier vertellen”. Dat wordt vanavond de insteek van Eva Crutzen voor haar Zomergastenavond.

Eva Crutzen is cabaretière, zangeres, actrice en sinds vorig jaar ook regisseuse en producent. Bekend van televisieseries als Promenade, Klikbeet en Tropenjaren. Vorig haar verscheen de zesdelige televisieserie ‘Bodem’, door haarzelf geschreven, geproduceerd en geregisseerd.

Zware thema’s op een lichte manier vertellen. En wel hierom (uit interview met Anouk Kragtwijk voor het NRC, 12 februari 2020):

Ik heb een allergie voor sentimentaliteit. Dat wordt soms zo lelijk gedaan. Ik ben bang om pathetisch te worden. Dat mensen het idee krijgen dat ik mijn verdriet uitmelk.

Het gaat dan over ‘Opslaan als’, een van haar meest persoonlijke cabaretvoorstellingen over het fenomeen ‘herinneringen’.

Bleven herinneringen maar voor altijd scherp, mijmert Eva Crutzen (30) in café de School in Amsterdam. De stem van haar moeder, de geur van haar haar

Op jonge leeftijd (11 jaar) verloor Eva Crutzen haar moeder en 20 jaar later merkt ze dat herinneringen aan haar moeder vervagen. “Dat vind ik zo schrijnend, alsof ik haar voor een deel verlies”.
Toch is er geen houdbaarheidsdatum aan rouw, zegt ze in een interview bij Kunststof, naar aanleiding van over de serie ‘Bodem’, waarin het thema rouw centraal staat

Foto: Stem anders (Studio Wiersema, stemanders.nu, overgenomen met toestemming) copyright ok. Gecheckt 16-02-2023

Xenofoob marktfundamentalisme uit verkiezingsprogramma VVD speelt populisten in de kaart

, door

ANALYSE, LONGREAD - door Bram van Gendt

De VVD heeft als eerste partij haar verkiezingsprogramma bekendgemaakt. Het ligt in de lijn der verwachting dat er (helaas) een coalitie gesmeed moet worden met de VVD, omdat het in de peilingen toch nog ongeveer twintig zetels vertegenwoordigt. Daarom wil ik in dit stuk nader ingaan op de standpunten van deze partij; met welke plannen zal de VVD aan de onderhandelingstafel verschijnen. Daarnaast neemt de VVD een zeer gewichtige positie in binnen het publieke debat (en dus tijdens de verkiezingscampagne); als centrumrechtse partij -althans in naam- bepaalt zij welke rechtse ideeën binnen het discours als toelaatbaar worden beschouwd en welke niet. De VVD fungeert daarmee, of beter gezegd: zou moeten fungeren, als poortwachter tegen radicaal-rechtse denkbeelden. Zo bakent de partij af wat als ‘acceptabel’ en ‘normaal’ wordt gezien. Ik zal hiervoor eerst thematisch de standpunten behandelen, waarna ik tot een ideologische duiding kom van het verkiezingsprogramma.

Bestaanszekerheid: Wonen, Werk en Inkomen

De VVD wil de “ingewikkelde herverdelingsmachine” een halt toeroepen. Werken moet weer lonen. Hiervoor wil de VVD de marginale druk reduceren, en moeten toeslagen en uitkeringen “hervormd” worden. Op deze manier tracht de VVD het bovengenoemde rechtvaardigheidsgevoel van “werken moet lonen” te bevredigen.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Closing Time | Deep Within the Corners of My Mind

, door

Melody Gardot is een pianiste, gitariste en jazz-zangeres uit New Jersey. Ze besloot zich aan de muziek te wijden na een auto-ongeluk in 2003: zingen hielp haar brein om te herstellen.

Inmiddels is ze zes studio-albums en talloze live-optredens verder.

Closing Time | Bonnie & Clyde

, door

Serge Gainsbourg verwekte op 58-jarige leeftijd nog een zoon bij een Frans model, en deze Lucien (bijnaam Lulu) heeft de muzikale genen van zijn vader geërfd. Lulu treedt ook regelmatig op.

In 2011 maakte hij in samenwerking met tal van artiesten (waaronder Iggy Pop en Johnny Depp) de plaat ‘From Gainsbourg to Lulu‘, een ode aan het oeuvre van zijn illustere vader.

Closing Time | Charge

, door

Als Elbow klinkt als een jaren ’90 band, dan kan dat wel kloppen. Ze bestaat namelijk al sinds 1990. Doorbreken deed ze echter pas echt in 2008 met hun vierde studioplaat, The Seldom Seen Kid.

Dit liedje komt echter van een later album, The Take Off and Landing of Everything (2014).

Volgende