Zuiveringen in de Slowaakse culturele sector

Vorige week ontsloeg de extreemrechtse minister van Cultuur van Slowakije, Martina Šimkovičová zowel de directeur van het Slowaakse Nationale Theater (foto) als die van de Slowaakse Nationale Galerie, het belangrijkste museum van het land. Maandag demonstreerden zo’n negenduizend mensen in Bratislava tegen deze maatregel bij het Nationale Theater en het ministerie van Cultuur. Dinsdagavond verdubbelde het aantal demonstranten zich in een demonstratie waarin het aftreden van de minister werd geëist. In buurland Tsjechië toonden artiesten hun solidariteit met een petitie waarin ook wordt voorgesteld een gezamenlijk Tsjechisch-Slowaaks fonds op te richten voor de getroffen collega’s. De vrees is dat dergelijke zuiveringen naar het voorbeeld van Hongarije ook andere landen in de regio gaan treffen. Radicaal rechts bedreigt de vrijheid en onafhankelijkheid van de kunst en de media. 

Televisie presentatrice

Martina Šimkovičová maakt sinds vorig najaar namens de nationalistische partij SNS als minister van Cultuur deel uitmaakt van het kabinet-Fico. De redenen die ze opgaf voor het ontslag van Matej Drlička, de directeur van het Nationale Theater, waren naast ‘politiek activisme’, zijn voorkeur voor buitenlandse operazangers en -heel bizar- een ongelukje met een kandelaar. Šimkovičová was in het verleden tv presentatrice maar werd ontslagen vanwege anti-immigratie uitspraken op sociale media. Het Slowaakse mensenrechteninstituut riep haar in 2018 uit tot de ‘homofoob van het jaar’. Een van haar eerste daden als minister was weer contact opnemen met Moskou. Sinds de inval van Rusland in Oekraïne waren de banden met dat land verbroken. ‘Er zijn tientallen militaire conflicten in de wereld en wij zijn van mening dat kunstenaars en cultuur daar niet onder mogen lijden, ‘ zo luidde het verweer van  Šimkovičová. Ook premier Fico wil die banden weer aanhalen, zo liet hij weten bij zijn eerste publieke optreden na de mislukte aanslag op zijn leven in mei. Fico zei dat hij graag met Orbán was meegereisd naar Moskou, als zijn gezondheid het had toegelaten. Hij keerde zich ook tegen de ‘onzinnige progressieve ideologieën die zich verspreiden als kanker’ en zei dat hij niet wilde dat Slowakije een ‘karikatuur van de westerse beschaving’ zou worden.

Als vervanger van Alexandra Kusá, de ontslagen directeur van de Nationale Galerie, heeft minister Šimkovičová Anton Bittner benoemd. Met musea heeft hij niets. Hij werkte als projectmanager bij een bedrijf dat betrokken was bij een van de grootste corruptieschandalen uit de Slowaakse geschiedenis. Daarnaast beoefent hij tao-healing, een traditionele Chinese geneeswijze.

Regeringsomroep

De nieuwe Slowaakse regering heeft ook de publieke omroep al aan banden gelegd. De onafhankelijke Slowaakse Radio en TV is vervangen door een orgaan dat in grote mate afhankelijk is van de regering. Dit voorjaar riepen de plannen daarvoor al veel protest op, ook van journalisten in het buitenland. Pavol Szalai, hoofd van de EU-desk bij Reporters Without Borders, zei: “Fico heeft besloten de oorlog te verklaren aan onafhankelijke media. Net als zijn Hongaarse rolmodel Viktor Orbán portretteert Robert Fico de kritische private media als vijandig, zodat hij een extra voorwendsel heeft voor een politieke overname van de publieke media.” De aantasting van de onafhankelijke media zou ook meegespeeld hebben als motief voor de aanslag op de premier door de dichter Juraj Cintula. De Tsjechische radio kondigde deze week aan de samenwerking met publieke omroep van het buurland stop te zetten nu deze onder het beheer van de regering is geplaatst. Tsjechische journalisten waarschuwen voor aantasting van de vrijheid van de media in hun eigen land. De internetkrant Visegrad Insight wijst op het verdwijnen van de printeditie van Lidové noviny, het oudste Tsjechische dagblad. De media zouden ook in de Tsjechische Republiek steeds meer worden beïnvloed door ‘zakenmagnaten en oligarchen met belangen die verder gaan dan de journalistiek’.

Boycot

Het culturele klimaat van Slowakije komt in extreem conservatief vaarwater onder de nieuwe regering-Fico. Vice-premier Tomas Taraba, partijgenoot van Šimkovičová, bevestigde dat nog eens met zijn boycot van de slotceremonie van de Olympische Spelen vanwege een omstreden scene op een van de boten tijdens de opening van de Spelen op 26 juli. Een ‘Laatste Avondmaal’ met dragqueens zou een belediging zijn aan alle christenen. “Ik zou Slowakije vertegenwoordigen bij de sluitingsceremonie, maar deze Olympische Spelen zullen voor altijd herinnerd worden als een weerzinwekkend symbool van ontaarde decadentie,” zei Taraba.