Zomerserie | Op de bres voor het Fries

Sargasso duikt deze zomer in de letteren en bezoekt kleine literaire musea in Nederland en daarbuiten. Vandaag een bijdrage over het Simke Kloostermanhûs door Hanny Wentink.

Aan de doorgaande weg van Leeuwarden naar Buitenpost ligt ter hoogte van het plaatsje Twijzel het huis waar de Friese schrijfster Simke Kloosterman woonde. Het is waarschijnlijk het kleinste literaire museum in Friesland. Simke Kloosterman was de eerste vrouw die een volledige, Friese roman schreef en maakte zich met ‘Jongfryske Mienskip’(geuzennaam: Jongfriezen) sterk voor het behoud en de ontwikkeling van de Friese taal en literatuur.

Wie was Simke Kloosterman?
Simke Kloosterman werd op 25 november 1876 geboren als enig kind van de Friese dichter Jan Ritskes Kloosterman en diens vrouw Trijntje Jans Beintema. Ze kreeg – heel vooruitstrevend in die tijd – een gedegen opleiding. Na de Hofschool in Leeuwarden volgde ze particulier voortgezet onderwijs in Groningen. Haar opleiding voltooide ze op kostschool in Wijk bij Duurstede.

Simke Kloosterman bleef haar hele leven ongehuwd. Het fortuin van haar vader, erfgenaam uit een rijk boerengeslacht, zorgde ervoor dat zij haar leven kon wijden aan het schrijverschap. Schrijver Douwe Kalma (oprichter van de Jongfriezen en korte tijd haar verloofde) en kunstenaar Ids Wiersma kon ze tot haar beste vrienden rekenen.

De winters bracht ze vaak door in Noord-Holland, waar ze gestudeerd had. Met vriendinnen ondernam ze lange reizen. In de zomer kwam ze naar Friesland, waar ze in het prieel achterin haar tuin werkte aan haar romans en discussieerde met haar vrienden.

Ze werd bekend als schrijfster van romans en gedichten, maar schreef ook voor kinderen en zelfs een kookboek. Simke Kloosterman overleed in 1938 in Leeuwarden op 62-jarige leeftijd en werd in haar geboortedorp Twijzel begraven.

Werk
Simke Kloosterman debuteerde in het Nederlands in het blad De Hollandsche Lelie, maar schreef daarna alleen nog in het Fries. Haar oeuvre bestaat uit romans, poëzie en proza. Haar bekendste werken zijn de romans De Hoara’s fen Hastings en It Jubeljier en de dichtbundel De Wylde Fûgel.

De roman De Hoara’s fen Hastings verscheen in 1921 en wordt beschouwd als de eerste echte Friese roman. Het verhaal speelt zich af op de Friese heide waar veel armoede heerste en heeft als thema de verhoudingen tussen arm en rijk.

It Jubeljier speelt zich af in de tijd van de Bataafse Republiek (1795-1813) en beschrijft de strijd tussen Fransgezinde patriotten en Oranjegezinden in Friesland. Simke laat in dit werk haar sterke vaderlandsliefde en geloof naar voren komen.

De dichtbundel De Wylde Fûgel laat Simke is een verzameling persoonlijke en openhartige  gedichten. Ze tonen haar verbondenheid met de literaire stroming van de ‘Jongfriezen’.

Hieronder een fragment uit de Hoara’s fen Hastings. Het betreft een loflied op het heidegebied waar zij opgroeide.

Obrune heide! wiidte, iensumheid yn gouden, gouden sinneskyn!
’t Gewaai fan âlde spjirren! ’t fyn gerank fan blonde, slanke bjirken!
En al de hearlikheid fan rûmte, sûnder minske of hûs!
Dyn fûgels ha ik leaf, dy’t piipje yn dyn struwellen,
Of júb’ljend sjitte omheech nei ’t fiere blau…
Dyn blommen ha ik leaf, net roerd fan minskehânen,
Dy’t kleurich bloeie en kein, yn bûnte pronks fersjit
Dyn poelen, wêr de djipten frjemd fan mearkes sjonge
En keninklik en koel it swâneblomte bloeit…

Museum het Simke Kloostermanhûs
In haar testament bepaalde ze dat na haar dood haar woonhuis en de grote tuin in de oorspronkelijke staat moesten worden gehouden. Hiervoor werd een stichting opgericht: het Simke Kloosterman-leen. Huis en vermogen moesten aangewend worden ter promotie van de Friese literatuur. Tegenwoordig hebben huis en tuin nog dezelfde uitstraling en sfeer als toen zij er woonde. In de grote tuin kun je genieten van dezelfde oude bomen (er mogen geen bomen gekapt worden) en stinzenplanten. De woning is ingericht met haar meubilair, servies en boeken: net alsof ze heel even weg is…

Simke Kloostermanprijs
Sinds 1983 wordt door het Simke Kloosterman-leen de driejaarlijkse Simke Kloostermanprijs beschikbaar gesteld voor het beste oorspronkelijke Friese jeugdboek. Winnaars van de prijs zijn o.a. Akky van der Veer, Auck Peanstra en Hanneke de Jong.

Iepenlofspul Simke

Op 13, 16, 17, 20 en 23 september 2011 vindt op het terrein van de Spitkeet te Harkema het iepenloftspul (openluchtspel) Simke plaats, over het leven van de Friese schrijfster Simke Kloosterman en in het bijzonder haar zoektocht naar liefde en vrijheid. Het stuk werd geschreven door Baukje van Hijum uit Ryptsjerk en wordt geregisseerd door Tineke Broers uit Burgum. Meer informatie op www.iepenloftspulharkema.nl

Tsjerkebuorren 27
9286 EZ Twijzel (Friesland)
Tel. (0511) 542873
Geopend: uitsluitend op afspraak
Entree: € 1 p.p.

Simke Kloosterman heeft ook haar eigen Youtube-kanaal.

Het prieel achterin de flinke tuin: hier schreef ze veel.

Vorige afleveringen:

De gelukkige onderwijzer, door Kyra.
Die Graue Stadt am Meer, door G. Drios.
Poeet in de Provence, door Bram Zieck.