ANALYSE - Goed stuk van Caroline de Gruyter in NRC Next vandaag: Hoe het linkse verhaal verdwenen is, over het feit dat economisch beleid tegenwoordig niet langer aan democratie onderhevig is.
Het staat helaas wel achter een registratie- of betaalmuur. Na registratie is het hier gratis te lezen of anders bij Blende voor € 0,19. Hierbij in elk geval wat citaten die de kern weergeven:
Het linkse verhaal is in essentie altijd een economisch en sociaal verhaal geweest: dat van een rechtvaardige maatschappij. Over dat verhaal gingen de socialisten vroeger verbaal op de vuist met de kapitalisten. Verkiezingscampagnes draaiden om de clash tussen twee verschillende economische wereldbeelden en scenario’s. Als links werd gekozen, kreeg je een radicaal andere economische en sociale politiek dan als rechts won. Die tegenstelling in de politiek is bijna verdwenen. Tegenwoordig voert een linkse regering vrijwel hetzelfde economische beleid als een rechtse. Dat beleid wordt, vanwege de globalisering, ver boven hun hoofden uitgestippeld: door de ‘markten’, het IMF, de trojka of in de boardroom van Pimco, één van de grootste obligatiefondsen ter wereld.
Een prominente socialistische politicus in een Europees land-in-moeilijkheden weigerde deze week een interviewverzoek „omdat Wall Street me afstraft als ik één woord verkeerd zeg”. Hij mag ideeën hebben, maar die moet hij voor zichzelf houden. Zijn speelruimte is nul.
Economisch beleid? Altijd rechts
Door die economische globalisering is het belangrijkste verschil tussen links en rechts weggevallen. Ze zijn samengesmolten tot ‘establishment’. Verkiezingsdebatten gaan vooral nog over ándere, niet-economische onderwerpen.
En:
Je hoeft Piketty niet gelezen te hebben om te zien dat onze economieën steeds meer op het oude rechtse ideaalbeeld gaan lijken. Het verschil tussen rijk en arm groeit. Overheden, diep in de schulden omdat ze topzware banken moesten redden, slanken in ijltempo af. Overal wordt geprivatiseerd en geliberaliseerd. Bestuurders hebben geen keus, ook linkse bestuurders niet: ze hebben de markten op hun hielen.
Dit is bij uitstek, zou je denken, een moment waarop links kan scoren. Maar kiezers vinden dat verhaal bijna niet meer. In het politieke centrum vinden zij een establishment-verhaal over begrotingsdiscipline, hervormen en bezuinigen. Links en rechts beloven allebei banen en economische groei. Er is nog maar één economisch beleid, waar geen debat over mogelijk is.
Of in het heel kort:
Burgers beseffen steeds meer dat politici managers zijn geworden, die weinig meer doen dan het schip min of meer op koers houden – een koers die elders wordt uitgestippeld.
Dus waarom gaan we volgens het stuk überhaupt nog stemmen?
‘Democratie is een beetje zoals het fenomeen Sinterklaas”, zegt de Sloveense filosoof Slavoj Zizek. Hij zit in T-shirt en jeans aan een tafeltje op het podium van het Burgtheater in Wenen. „Iedereen zegt: ‘Natuurlijk geloof ik niet in Sinterklaas, maar ik doe eraan mee vanwege de kinderen.’ Zo is het ook met de democratie tegenwoordig. Niemand gelooft er meer in, maar iedereen speelt het spel mee.”
Overigens wel jammer, qua “links wordt steeds rechtser”, dat de schrijfster in haar etiketteringen aan de ziekte lijdt die ze beschrijft. De termen “marxisme”, “socialisme” en “links” worden in het stuk namelijk gebruikt zoals doorgaans alleen je knetterrechtse oom dat zou doen: Tony Blair en Bill Clinton worden “linkse politici” genoemd, partijen als de PvdA en Labour en hun vertegenwoordigers worden “socialisten” genoemd, en “het radicaal-links (sic) Syriza”
in Griekenland, gaat terug naar de basics van het marxisme.
Maar dat terzijde.
Reacties (16)
Als stemmen er toe deed dan hadden ze het de burgers niet laten doen.
Dit is dus te wijten aan hen die altijd maar meer internationaal willen, meer vrijhandel, meer eenwording, een G8, een EU, IMF en Wereldbank. De globalisten en regionalisten hebben het politieke vervangen voor het economische en vervolgens naar een besluitvormingsniveau gebracht waar er geen gemeenschap is, geen democratie en geen loyaliteit.
Nou gaat de schrijfster trouwens wel voorbij aan het feit dat 90% van het overheids budget vast zit in langlopende verplichtingen en dat geen enkel kabinet van welke kleur dan ook daar veel aan kan veranderen.
Democratie is technocratie geworden. Is dat rechts?
Volgens mij komt technocratie uit de linkerhoek – maakbaarheid van de samenleving, met ingrediënten risicomaatschappij en Third Way (Clinton, Blair, Schröder, Kok).
@3: Daaraan gaat ze niet voorbij. Het is juist, integendeel, het hele punt van het stuk. Ze schrijft bijvoorbeeld: het beleid wordt tegenwoordig “ver boven hun [d.w.z. rechtse en linkse regeringen] hoofden uitgestippeld”, en: ze moeten zich houden aan “een koers die elders wordt uitgestippeld.”
Er valt gewoon niks te kiezen.
Zelfs Syriza, schrijft ze, een regeringspartij die zich uitdrukkelijk niet aan de uitgestippelde koers wilde houden, wordt uiteindelijk toch gedwongen zich er min of meer wel te houden.
Joris Luyendijk schrijft in zijn boekje Je hebt het niet van mij, maar … trouwens ongeveer hetzelfde: Wij mogen dan wel onze eigen kapiteins kiezen, maar Nederland is een schip dat voornamelijk vanaf de kust wordt bestuurd, dus die kapiteins hebben gewoon niet zoveel te zeggen.
(en het gedeelte van het beleid dat overblijft, waar de door ons gekozen kapiteins wel mogen meebeslissen dus, vult luyendijk aan, wordt grotendeels door ambtenaren ingevuld. de politici die wij kiezen hebben daar dus feitelijk ook maar een heel marginale invloed op. nog minder dan lobbyisten, voegt luyendijk daar nog aan toe, die die ambtenaren tijdens het schrijfproces immers wel benaderen – wat dat betreft zijn verkiezingen dus inderdaad nauwelijks meer dan een wassen neus … )
@4:
Als dat een technocratie met rechtse uitkomsten is wel ja, zie boven:
”Je hoeft Piketty niet gelezen te hebben om te zien dat onze economieën steeds meer op het oude rechtse ideaalbeeld gaan lijken. Het verschil tussen rijk en arm groeit. Overheden, diep in de schulden omdat ze topzware banken moesten redden, slanken in ijltempo af. Overal wordt geprivatiseerd en geliberaliseerd. Bestuurders hebben geen keus, ook linkse bestuurders niet: ze hebben de markten op hun hielen.”
Het doet er weinig toe uit welke hoek die komt, als Mark Rutte en Rita Verdonk morgen de socialistische revolutie uitroepen, met veel genivelleer en toegelaten asielzoekers, zal tenslotte ook niemand zeggen dat het een ‘rechtse socialistische revolutie’ is.
(overigens zou ik het ook helemaal niet met je eens zijn dat clinton, blair, etc. “de linkerhoek” zijn. De centrumlinkse hoek misschien, maar veel eerder helemaal geen hoek, maar het centrum, het midden van de kamer; waarbij ik clinton en blair zelfs veel eerder centrumrechts dan -links zou noemen — als we tenminste willen volhouden dat die begrippen iets betekenen … )
@4:
Ik zie dat Krekel me voor is. Maar daarbij toevoegende, de idee van een technocratie is van oudsher wel een rechts idee van oorsprong maar is ook zeker aangeslagen bij linkse denkers. Vandaag de dag is het niet aan een bepaalde richting exclusief te linken.
Denk aan de EU, gebouwd door sociaal-democraten en christen-democraten…..
Oftewel centrum links en centrum rechts. Daarbij tot de jaren negentig door Liberalen gesteund.
@5:
Niet zulke verplichtingen maar bijv het uitkeringen systeem, ziektekosten e.d., ze kunnen hooguit wat schuiven met wat achter de komma staat, maar het bulk van het budget staat wel vast.
@1 Als stemmen daadwerkelijk verandering bracht hadden ze het veboden – vrij naar Emma Goldman.
@9: Die ja, heel goed.
Godsallemachtig.. Is dit serieus bedoeld ook nog? Wat een armoedig kut verhaal zeg.
Nee, politiek is lokaal nog wel leuk, als je je wil bezig houden met de scheve stoeptegels, verder bij grotere projecten heb je nauwelijks geld, op sociaal gebied kan je niets bieden, bedrijven komen altijd graag op borrels en om subsidie vragen maar als je ze nodig heb dan zie je ze niet, enz.
Mogelijk heb ik iets gemist. Maar sinds wanneer heeft Nederland ooit een linkse regering gehad? De stelling valt dus niet te falsificeren.
Politiek, een sociale werkplaats voor mensen die echt niks kunnen behalve hete lucht produceren.
@14.
Ik zie het meer als theater.
@13: Kabinetten Den Uyl toch?