COLUMN - Een kennis die ik al maanden niet in het echt heb gezien, gaf onlangs op de sociale media aan blij te zijn weer naar kantoor te kunnen en collega’s te kunnen zien. Eindelijk was er voor hem uitzicht.
Ik dacht: “heb je soms het empathische vermogen van een pinda?” En ik dacht ook: “je bent al die tijd doorbetaald, je kon je werk blijven doen, je hebt geen inkomen hoeven inleveren – was het nu teveel gevraagd je blijdschap iets te temperen, rekening te houden met de mensen die niet zijn gevaccineerd, te denken aan degenen die de klappen hebben opgevangen?” Ik werd onredelijk kwaad.
Of beter: ongericht kwaad. Het beleid rond de corona heeft me verschillende redenen gegeven om boos te zijn maar ik heb me lang weten te onttrekken aan de negativiteit. Toen iemand me echter onder de neus wreef dat voor hem alles al normaliseerde, trok ik het even niet. De opgehoopte ergernis had een doel gevonden om zich op te richten.
Pseudowetenschap
Dit is, volgens mij, een reden waarom mensen pseudowetenschap omhelzen. Ze weten heus wel beter maar hun woede zoekt naar een aanleiding. Men voelt zich miskend, bijt op een punt waar het kan en toont zo dat men bestaat. Om die reden zijn de beeldspraken ook zo heftig. Mensen weten heus wel dat vaccinatie geen holocaust is en dat het misplaatst is Jesse Klaver dood te wensen, maar met zulke hyperbolen bewijst men dat men er is.
Ik heb dagelijks te maken met mensen die vragen stellen over geschiedenis. Drie van de vier mensen zijn blij als ze antwoord krijgen, de vierde is sceptisch. De helft van die sceptici laat de scepsis varen als je ook de methode uitlegt. De andere helft gelooft echter ook dat niet. Eén op de acht mensen gelooft dus liever niet dat de wetenschappelijke methode werkelijk de meest redelijke is. (Ik heb weleens lagere cijfers genoemd maar het is sinds 2014 merkbaar meer geworden.)
Dat mensen de wetenschappelijke methode afwijzen is niet omdat ze onredelijk zijn. Pseudowetenschappers fleuren helemaal op als ze kunnen verwijzen naar een wetenschappelijke publicatie. Het probleem is dat ze zitten met een ergernis waarvoor ze geen erkenning krijgen.
GSM
Ik kende iemand – hij woonde een blok verderop – die vaak hoofdpijn had en klaagde over de GSM-mast die op zijn dak was geplaatst. Alle wetenschappelijke rapporten toonden dat er onmogelijk een verband kon zijn maar hij spande toch een rechtszaak aan. Een wetenschapper is nog bij hem langs geweest om de methode uit te leggen, maar hij geloofde de wetenschap niet langer. En die wetenschapper kon niet horen wat er feitelijk werd gezegd: dat de man erkenning wilde hebben voor zijn hoofdpijn. Die was immers irrationeel en daar kon de wetenschapper niets mee.
(Uitslag rechtszaak: rechter gelastte verwijdering GSM-mast. Twee maanden later werd er een UMTS-mast geplaatst. Die staat er nog altijd. De man is verhuisd, maar ik zou hem hebben begrepen als hij het ding in brand had gestoken. Men nam hem écht als mens niet serieus.)
Ongehoordheid
Mijn punt is: mensen zijn niet anti-wetenschap. Ze zijn niet tegen vaccinatie, tegen lockdowns, tegen avondklokken, tegen GSM-masten. Ze willen zich ook heus wel laten overtuigen dat het klimaat verandert. Maar als er méér wordt verwacht dan alleen in te zien dat de wetenschap niet zo onredelijk is, als bijvoorbeeld alleen van jou een gedragsverandering of een financieel offer wordt gevraagd, wordt het lastiger. Woede hoopt zich op en richt zich op een punt waar het zich op richten kan.
De stijgende populariteit van pseudowetenschap is volgens mij geen – of niet alleen – een gevolg van kwaadwillendheid of domheid, maar komt voort uit frustratie, uit ongehoord zijn, en richt zich op een punt waarop het zich richten kan. Woede op zoek naar een aanleiding. Momenteel is die aanleiding het ongelijkheid-bevorderende corona-beleid; volgend jaar zal het wel zijn dat het klimaatbeleid leuk is voor huiseigenaren die subsidie krijgen om zonnepanelen te leggen terwijl huurders maar moeten zien of hun huisbaas hun toestaat zonnepanelen te leggen.
Wie pseudowetenschap wil bestrijden, moet de maatschappelijke onvrede wegnemen – kansenongelijkheid, discriminatie, baanonzekerheid, woonruimtetekort. Dat duurt nog even. Voor het moment zou ik het echter waarderen als mensen die het geluk hebben dat hun leven normaliseert, een béétje rekening houden met het feit dat driekwart van de mensen nog altijd op vaccinatie wacht.
[Nepwetenschap, partijdige geschiedschrijving en kwakzalverij? In de serie “Quack?!” geven diverse auteurs hun visie op deze trends.]
Reacties (12)
Dat vind ik te makkelijk. Het hangt er maar helemaal vanaf. Als de wetenschapper zegt: “Het kan hier niet van komen, dus u heeft geen hoofdpijn”, dan neemt men hem niet serieus. Als de wetenschapper in plaats daarvan zegt: “Ik begrijp dat die hoofdpijn heel vervelend is, en wil graag met u op zoek naar de echte reden. We weten uit dubbelblind onderzoek dat het niet aan die mast kan liggen. Maar graag wil ik met u op zoek waar het wel aan ligt”, dan wordt de man zeker wel serieus genomen.
En dan is nog maar de vraag in hoeverre de man zelf de wetenschapper serieus nam (of had genomen). Want “serieus nemen” is natuurlijk ook onderhevig aan reciprociteit: het is niet alleen belangrijk dat de samenleving die man serieus neemt in zijn klachten, maar de man zelf dient ook hulpverleners die series naar zijn casus kijken serieus nemen in hun expertise. Dit laatste ontbreekt er heel vaak nogal eens aan. Extra probleem is natuurlijk dat klachten als hoofdpijn vaak een “interne” oorzaak hebben (als die al aan te wijzen is), terwijl lijders vooral op zoek zijn naar externe oorzaken – want de oorzaak bij je eigen psychologie zoeken is pijnlijk om onder ogen te zien.
Vraag is natuurlijk ook: hoe neem je zo iemand serieus. Dat doe je volgens mij niet door mee te gaan in dat zendmastenverhaal, want dat is bewezen onzin. Maar hoe dan wel. Groot probleem is dat er hele grote groepen mensen zijn die daadwerkelijk “stralingsstress” ervaren, en die nergens heen kunnen met hun klachten.
Ik heb wel eens overwogen om een kliniek op te richten voor zulk soort mensen. Aanpak: neem ze serieus in hun klachten, bespreek dat je met ze op zoek wilt naar de oorzaak, dat je mogelijke oorzaken uit wilt sluiten op basis van de wetenschappelijke methode, en zet in overleg met hen een dubbelblinde proef op, waarbij je ze een weekend lang al dan niet aan straling bloot stelt, en zie of ze daar al dan niet klachten door krijgen. En dat natuurlijk bij herhaling, om toeval zo veel als mogelijk buiten de deur te houden. Het zou mij verbazen wanneer er werkelijk iemand uitkomt die echt klachten door straling krijgt.
Klandizie verzekerd, het zal lopen als een trein. Maar de aanpak is erg arbeids- en kostenintensief, en wat moet je dan verder als je bewezen hebt dat het niet van de straling komt? Dan heb je nog steeds geen oorzaak. En een aanzienlijk deel van de klandizie zal je alsnog niet geloven.
Ik heb er het geduld niet voor.
Ik begrijp je ongeduld. Maar ik vrees dat het onschadelijk maken van de pseudowetenschap meer vereist dan de promotie van bewezen wetenschappelijke methodes. Het probleem is veel breder dan kennis, wetenschap, opleiding of intellectuele capaciteiten. Vertrouwen in autoriteiten en in de medemens in het algemeen is cruciaal. Hoe vaker dat geschonden wordt, hoe moeilijker het wordt om het weer op te bouwen. Maatschappelijke onvrede wegnemen ‘duurt even’ , schrijft Jona. Dat is nog redelijk optimistisch uitgedrukt.
Exact. Natuurlijk moet je wat begrip opbrengen voor menen die zich in de maling laten nemen door desinformatie, maar dat begrip hoeft ook weer niet eindeloos te zijn. Onredelijkheid moet je niet blijven beantwoorden met steeds maar weer meer begrip. Wetenschapsontkenners, zeker de fanatiekere exemplaren, zien zichzelf graag als mondige en zelfstandig denkende burgers. Ik denk dat je ze dus ook zo moet behandelen. Gewoon zeggen dat ze wartaal uitslaan, als ze dat doen, in plaats van dat paternalistische begrip tonen, en de oorzaak van hun redelijkheid buiten henzelf leggen.
Mensen die op een normale manier aandacht vragen voor problemen, die er natuurlijk wel zijn, zouden meer aandacht en begrip moeten krijgen. Schreeuwers verdienen vooral een grote bek terug.
Mensen hebben meestal echte klachten maar er is geen lichamelijke oorzaak te vinden door de artsen, dus gaan ze zelf op zoek. Afhankelijk van de tijd waarin je leeft kom je dan terecht bij vage oorzaken of ziektes als postnatale depressie, whiplash, bekkeninstabiliteit, prikkelbaredarmsyndroom, fibromyalgie, RSI, elektrosensitiviteit (wifi, gsm, 5G), vaccinatieschade, chronische Lyme en zo voorts. De reeks symptomen bij die ziektes is zo lang, dat jouw klacht er bijna altijd wel tussen zit. Uiteraard worden er altijd voor veel geld genezingen of oplossingen geboden die niet door de zorgverzekeraar vergoed worden.
Vaak zijn die mensen zo blij dat ze eindelijk de oorzaak van hun klachten hebben gevonden, het geeft hen zoveel houvast, dat ze niet getest willen worden. Dan gaat namelijk de bodem onder hun leven vandaan vallen, dat voelen ze ergens wel aan.
Vele elektrosensitieven beweren “direct te voelen wanneer ergens wifi aanstaat” maar ze willen geen 10.000 euro verdienen door zich te laten testen. In reeds uitgevoerde dubbelblind onderzoeken zakken ze dan ook allemaal door de mand.
https://kloptdatwel.nl/2017/02/24/elektrogevoeligen-voelen-niet-of-elektromagnetisch-velden-aan-of-uit-staan/
Mensen kunnen daadwerkelijk geconditioneerd zijn om hoofdpijn te krijgen als ze Rutte op TV zien, of als ze een zendmast zien.
Geconditioneerd als Pavlov hondjes, waarbij er daadwerkelijk een fysieke respons is op een iets dat dat triggert.
De hoofdpijn komt dus niet van de straling, maar van de onbewuste link die er in de hersenen is tussen stimulus en de reactie (hoofdpijn).
Tot kort geleden woonde ik 20 jaar 100 meter van een zendmast. Nadat ik verhuisd ben heb ik plots migraine aanvallen. Zijn dat ontwenningsverschijnselen?
Joop, het is maar wat voor betekenis jij er aan geeft.
“Ze” doen maar wat en de kleine kutburger kan er geen donder tegen ondernemen. Zo fulmineer ik graag tegen het vliegveld omdat de lasten en de lusten een tegengestelde richting hebben.
Het gevoel dat men steeds minder controle over het eigen leven heeft genereert een onvrede, een woede en die moet ergens heen. We moeten allemaal maar in een bepaalde mal passen en bij de een knelt die hier, bij de ander daar.
Één op de acht vragenstellers.
Het grote verschil bij vliegen is dat je openlijk wordt belazerd door pseudowetenschap van de overheid en vliegtuigmaatschappijen, het is niet de burger die waanbeelden heeft.
Reeksen foute geluidsberekeningen, foute stikstofberekeningen, ontbrekende metingen, irreële verwachtingen (stille vliegtuigen), valse beloftes en zo voorts. En dat al 50 jaar lang.
Dat valt me nog mee. “Ik stel alleen maar vragen” is een retorisch spelletje dat sommige ontkenners eindeloos blijven spelen, als ze de kans krijgen. Voor klimaatwetenschappers of (tegenwoordig) virologen en epidemiologen zou de verhouding wel eens omgekeerd kunnen zijn: een op de acht vragenstellers is echt geïnteresseerd in het antwoord.
Dat vond ik bij lezingen altijd zo amusant de eerste drie gestelde vragen gingen doorgaans nog ergens over, daarna kwamen de ijdeltuiten die wilden laten zien dat ze ook naar school waren gegaan aan het woord. Gebeurt op Sargasso overigens ook. Kijk maar naar #4. ;)
Temper tantrics gonna temper tantrum