COLUMN - Hoe voeren partijen campagne? Wetenschappelijk onderzoek suggereert dat ze veelal strategisch inzetten op een kleine selectie beleidsthema’s die specifieke kiezersgroepen aanspreken. Maar in tweets van de PvdA-campagne van 2017 viel geen enkele lijn te ontdekken.
Een gebrek aan “bezieling waarmee we als mensen aan elkaar zijn verbonden.” Daaraan wijt PvdA-leider Lodewijk Asscher in zijn boek zijn afgang bij de recentste Tweede Kamerverkiezingen in 2017. De PvdA, die in 2012 nog 38 zetels had veroverd, viel terug naar negen zetels. Een ongekende nederlaag. Eentje die zelfs de meest pessimistische sociaaldemocraat onaangenaam wist te verrassen.
Tegenover die uitgesproken verliezer stond een aantal uitgesproken winnaars. Opmerkelijk waren bijvoorbeeld de doorgroei van 50Plus en de spectaculaire entree van FvD. De partij die in 2012 met twee zetels in de Kamer was gekomen, 50Plus, wist dat zetelaantal nu te verdubbelen. De partij die zeven maanden voor de verkiezingen van 2017 nog niet bestond, FvD, verraste met twee zetels.
Een lange lijst aan verklaringen is geopperd voor deze forse verliezen en winsten.
In een onlangs geaccepteerd wetenschappelijk artikel gaan Mathilde van Ditmars (Universiteit van Luzern), Nicola Maggini (Universiteit van Florence) en ik in op de mate waarin campagnekeuzes van partijen electoraal gezien strategisch zijn geweest. Pakte de PvdA het dom aan? Speelde 50Plus het slim?
We maken daarbij gebruik van een theoretisch model, ontwikkeld en getoetst door Lorenzo de Sio (LUISS Rome) en Till Weber (City University of New York). Dat model, gepubliceerd in 2014 in een academisch toptijdschrift, gaat er vanuit dat elke partij strategische keuzes maakt over op welke beleidspunten ze de nadruk legt. Een reeks artikelen toetst dat model nu opnieuw, in Europese landen.
Voor ons artikel, over Nederland, analyseerden we twee soorten data: enerzijds beleidsvoorkeuren van een representatieve steekproef van kiezers voor aanvang van de campagne, en anderzijds ruim 2.500 campagnetweets van partijen. We kozen voor Twitter omdat dat medium tegenwoordig de cruciale rol van persberichten grotendeels heeft overgenomen. De tweets zijn allemaal met de hand gecodeerd.
Wat verwachtten we van de tweets van de partijen? Volgens het model van De Sio en Weber kunnen partijen niet zo makkelijk nieuwe standpunten innemen. Wat wel kan is met tweets de nadruk leggen op specifieke beleidsonderwerpen: thema’s aansnijden waar niet alleen de achterban zich in kan vinden, maar ook anderen. Zo mobiliseren ze hun supporters en vergroten ze tegelijkertijd hun vijver.
Zeven van de acht door ons onderzochte partijen betoonden zich inderdaad strategisch op die wijze. De twee meest uitgekookte waren 50Plus en FvD. Van de inhoudelijke 50Plus-tweets bijvoorbeeld ging liefst 82% over de pensioenleeftijd – voor die partij op papier het gunstigste onderwerp, gegeven de massale weerstand tegen verhoging van die leeftijd onder zowel 50Plus-kiezers als veel anderen.
De achtste partij, de PvdA, was de enige waarbij we geen lijn in de tweets konden ontwaren. Op geen van de drie hoogst genoteerde beleidsthema’s lag de focus. Sterker nog, van geen enkele focus was sprake: de PvdA twitterde over veel thema’s, die bovendien erg uiteenliepen. Het meest werd getweet over vaste contracten (17%) en economische groei (ook 17%) – maar dat is een typisch VVD-thema.
Aangezien concurrenten van de PvdA – vooral D66 en GroenLinks – electoraal logischere keuzes maakten is het niet verrassend dat de partij veel kiezers aan hen verloor. Het aandeel PvdA-kiezers van 2012 dat vijf jaar later D66 of GroenLinks koos was bijzonder hoog: zo’n 30%. Wellicht deels doordat D66 focuste op de EU en GroenLinks focuste op vluchtelingenbeleid, wat de PvdA naliet?
Hierbij interpreteren we misschien teveel. Immers, de campagne verklaart slechts een klein deel van verkiezingsuitslagen. Bovendien analyseerden we lang niet de hele campagne, maar alleen Twitter –bij de PvdA maar een klein campagneonderdeel. Ook ging het in ons artikel niet om het verklaren van kiezersstromen, maar van partijgedrag. En is het slechts een onderdeel van een groter project hierover.
Niettemin lijkt het erop dat partijen zich doorgaans richten op een kleine selectie beleidsonderwerpen. Onderwerpen waarmee ze – althans aanvankelijk, en op papier – electoraal kunnen scoren in eigen kring en daarbuiten. Het sluit aan bij een onderzoekstraditie die suggereert dat veel kiezers simpelweg oplossingen willen voor problemen die ze zien, zoals op gebied van immigratie, economie of milieu.
Of zou het toch gaan om Asschers “bezieling”?
Reacties (10)
Sinds de PVDA haar ideologische veren heeft afgeschud, is het een rechtse volgzame middenpartij geworden, een partij van het voortdurende compromis, dus onherkenbaar en onaantrekkelijk voor kiezers. Daar zijn er genoeg van, van die partijen. Het onderscheid is weg, dus men kan zich ook niet profileren in tweets of wat dan ook. Opheffen, zeg ik.
Sinds de PVDA haar ideologische veren heeft afgeschud, is het een rechtse volgzame middenpartij geworden, een partij van het voortdurende compromis, dus onherkenbaar en onaantrekkelijk voor kiezers.
In 1994, 1998 de grootste, de tweede partij 2006, 2010 en 2012. Voor Kok misschien wel groter maar veel minder vaak in de regering, dus minder invloed op het beleid.
Juist het af en toe opstekend extreem links in de PvdA (vanaf “Nieuw Links” en “10 over Rood”) isoleert de partij van het midden en beperkt de invloed die de partij kan uitoefenen.
Extreem links heeft al een huis in de Nederlandse politiek (GL/SP). Als het potentieel onder het electoraat verder groeit van de gebruikelijke 5 a 8 procent zullen die partijen groter worden. Laat de PvdA “normaal” sociaal-democratisch zijn, dan valt er nog iets te kiezen.
De suggestie is dat de campagneleiders van de PvdA verantwoordelijk waren voor het verlies. Er lijkt mij meer aan de hand. De PvdA concurreert met alle middenpartijen die qua standpunten en uitstraling bovenop elkaar zitten. Veel kiezers in het midden zweven dus van de een naar de ander. Het centrumlinkse deel daarvan had in 2017 weinig vertrouwen in een man die jarenlang bereid was geweest rechtse politiek uit te voeren. Ik denk dat die twitterberichten dat nooit hadden kunnen keren.
Volgens mij zijn er nog een aantal factoren vergeten. Zoals DENK, en PvdA had altijd veel gewoontestemmers, vooral ouderen, zijn die ook zwevende kiezer geworden, en bijvoorbeeld overgestapt naar 55Plus? En ontevreden thuisblijven.
Nee, de overstap is vooral naar D66 en GroenLinks, wat vooral een democratische afrekening is geweest voor deelname aan kabinet Rutte.
@2: Het is een misvatting dat je alleen in de regering invloed hebt. Daarnaast snapt iedereen dat als je regeert dat je dan water in de wijn moet doen. Waar het hier om gaat is waar de PVDA zich op kan profileren, c.q. zich heeft kunnen profileren. Er is daarvoor niks, geen onderscheid met de rest van rechts, geen sociaal democratisch standpunt wat gepromoot wordt en dat is triest, dat is het opgeven van idealen. Ik pleit niet voor star extreem links zijn, wel voor klip en klare standpunten, waar men voor gaat. Timmermans had het een beetje: een socialer Europa en dat werkte wel. Laat de PVDA aub kiezen voor een Green Deal en wetgeving rondom privacy, naast het eerlijk delen. Maar het is allemaal “constructief”, dus per saldo hetzelfde als een wat socialere VVD, of een CDA-er met gemeenschapszin = geen onderscheid.
Zo moeilijk is het niet om het enorme verlies van de PvdA te verklaren. Vier jaar lang als zogenaamd (centrum-)linkse partij de slippendrager van de VVD zijn, en zuiver rechts beleid uitvoeren: de kiezer is gek, maar niet *zo* gek.
@6: daar lag het niet aan hoor, ze hebben (zie het artikel) gewoon niet duidelijk genoeg getwitterd. beetje oude wijn in nieuwe zakken trouwens. Vroeger was het altijd: “we hebben het niet goed genoeg uitgelegd.” ;-)
@5: Het is een misvatting dat je alleen in de regering invloed hebt.
Maar wel vooral in de regering. Tijdens de “ideologische” jaren ’80 zat de PvdA bijna uitsluitend in de oppositie. En werd bij de eerste regeringsdeelname (Lubbers 3) bijna verscheurd door de WAO-kwestie:
In de zomer van 1991 werd bekend dat het kabinet ingrijpende maatregelen in de WAO wilde nemen. Deze voornemens stuitten op veel maatschappelijk protest, met name bij de PvdA-achterban en de vakbonden. Het leidde tot een ‘WAO-crisis’ in de PvdA, waar partijvoorzitter Marianne Sint volgens de pers onbereikbaar was omdat ze op fietsvakantie in Frankrijk was.
De positie van vicepremier Kok als politiek leider van de PvdA kwam onder druk te staan. Eind september 1991 kreeg hij tijdens een buitengewoon PvdA-congres echter officieel steun van zijn partij. Marianne Sint was toen inmiddels al opgestapt als voorzitter. De PvdA hield een trauma over aan de crisis en bleef tot in lengte van jaren huiverig voor verdere ingrepen in de WAO.
https://www.parlement.com/id/vhteoalsfhzl/cijfers_kabinet_lubbers_iii_1989_1994
Het afschudden van de veren had een goeie reden: het maakte de PvdA een betrouwbare regeringspartner.
Daarnaast is het de vraag of sociaal-democratische “herbronning” tot electoraal succes gaat leiden. Het meest actuele voorbeeld is Labour onder Corbyn. Dat is geen denderend succes.
Waar het hier om gaat is waar de PVDA zich op kan profileren, c.q. zich heeft kunnen profileren. Er is daarvoor niks, geen onderscheid met de rest van rechts, geen sociaal democratisch standpunt wat gepromoot wordt en dat is triest, dat is het opgeven van idealen.
Niet waar. Het zijn gewoon niet de klassiek linkse idealen waar jij geinteresseerd in bent. De PvdA is vrij uniek (als middenpartij) in het omarmen van het multiculturalisme als kernwaarde.
@6: deel daarvan is ook verwachtingsmanagement. de pvda profileerde zich in 2012 als flink links, maar obv het partijprogramma (en de doorrekening door het cpb in het bijzonder) lag de PvdA inhoudelijk dichterbij de VVD dan bij GL/SP.
Het is 2019 en politiek is wat je doet op Twitter.
@ 8 “Niet waar. Het zijn gewoon niet de klassiek linkse idealen waar jij geïnteresseerd in bent. De PvdA is vrij uniek (als middenpartij) in het omarmen van het multiculturalisme als kernwaarde.”
Wat is er mis met de klassiek linkse idealen. Dat in de eerste plaats.
En hoezo is het nastreven van een Green Deal en goede privacy wetgeving in deze www-wereld klassiek links.
Juist jij propageert een klassiek PVDA standpunt: “Het afschudden van de veren had een goeie reden: het maakte de PvdA een betrouwbare regeringspartner.” Alles opzij voor het pluche, gelukkig omschrijf je ook tot welke trauma’s dit heeft geleid. En nu rest niets meer dan een constructieve gedoogpartner te zijn. De term alleen al geeft aan hoe gemarginaliseerd men is. Nu is het parlement versnipperd dus kan men “onderhandelen”. Doe dit dan ook met swung, lef, elan, idealisme, in plaats van een goede middenpartij te zijn: die zijn er genoeg of sluit je daar bij aan.