Dit is een gastbijdrage van Philip Ebels: hij is journalist in Brussel en schrijft over Europese zaken, Belgische zaken, duurzaamheid en MVO.
In Brussel zijn bijna 1000 mensen zonder papieren in hongerstaking. Velen zien dat als de enige weg naar duidelijkheid. Want door ruziënde ministers is er van beleid al lang geen sprake.
Niemand lijkt oog te hebben voor het kluitje donkere mannen aan de voet van de Begijnhofkerk in Brussel. Het is een zonnige zaterdagmiddag en dus druk in de stad. Op een steenworp afstand, op het populaire Sint-Kathalijneplein in de Vlaamse buurt, is de biologische markt in volle gang en bij de visboer op de hoek nuttigt men witte wijn en garnalenkroketjes.
Maar hier is het uitgestorven. Althans, bijna. Een handjevol toeristen is komen kijken naar de 17e eeuwse voorgevel, die wordt beschouwd als een van de mooiste van België. Er hangen spandoeken aan met teksten in het Frans. Als ik dichterbij kom kan ik het lezen. “Travailleurs sans papiers en grève de la faim. Jour 52.”
Bij binnenkomst slaat een muffe stank me om de oren. Tientallen mensen liggen zij aan zij onder de dekens. Sommigen slenteren wat rond. Anderen zitten rechtop, drinken suikerwater en babbelen wat. Onder het majesteuze barokinterieur wordt een halfnaakte, magere man lichamelijk onderzocht. Niemand ontmoet mijn blik.
Foto: Philip Ebels
Dan word ik aangesproken door Fofana. Hij is één van de zelfaangewezen woordvoerders van de ongeveer 250 ‘mensen zonder papieren’ die sinds 20 januari de kerk bezetten. Sinds 2 april zijn ze in hongerstaking. Hijzelf komt uit de Ivoorkust en is al vier jaar in België. Ook hij heeft al 52 dagen niet gegeten. Zijn volledige naam durft hij niet te geven. Hij spreekt zachtjes maar getergd.
“Er liggen hier mensen van over de hele wereld. We hebben allemaal jarenlang in België gewerkt, maar hebben nog steeds geen papieren. Sommigen zijn hier al zo lang als 20 jaar. Anderen hebben kinderen die hier geboren zijn.
Wat we willen is de regularisatie van ons verblijf. De politici veranderen elke twee seconden van mening. Daarom zijn we in hongerstaking. Onze gezondheid gaat achteruit. Er zijn al twee mensen verlamd geraakt. Twee anderen zijn gek geworden. Maar we gaan door zo lang het nodig is. Ze wachten gewoon tot iemand sterft.”
Foto: Philip Ebels
Willekeur
Ze zijn de Belgische beleidsmakers. Die zijn het sinds hun aantreden in maart 2008 niet eens kunnen worden over wat te doen met de duizenden mensen zonder papieren in hun land. Die blijven daardoor in constante onzekerheid. “Bij gebrek aan duidelijkheid neigt het regularisatiebeleid naar willekeur”, zegt Gonnie Put van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. “En dat brengt sommigen tot wanhoopsdaden.”
In Brussel zijn momenteel bijna 1000 mensen zonder papieren in hongerstaking. Vorige week bezette een grote groep van 635 mensen zonder papieren het oude Fortis-gebouw aan het Noordstation. Een paar kleinere groepjes hebben zich verschanst in kerken en universiteiten.
Ze lijken een voorbeeld te volgen. Vorig jaar is de Begijnhofkerk al een keer eerder bezet. Toen duurde de actie 55 dagen, waarna tijdelijke verblijfsvergunningen werden toegekend op medische gronden. In april dit jaar staakten twee grote groepen van 103 en 208 mensen hun acties na twee maanden in de Brusselse universiteiten. Ook zij kregen een tijdelijke verblijfsvergunning. “Dat is het perverse van de onduidelijkheid”, legt Put uit. “Hongerstaking lijkt de enige weg naar zekerheid. Ook wordt de chaos ongetwijfeld misbruikt door mensen die normaal niet in aanmerking zouden komen voor regularisatie.”
Toch vormen de hongerstakers een minderheid van de totale groep sans-papiers in België. “Het topje van de ijsberg”, volgens Put. “Het is een zeer diverse groep, een allegaartje. Velen zijn asielzoekers die hier al jaren verblijven. Ze hebben altijd gewerkt of werken nog steeds. Sommigen hebben zelfs Belgische kinderen. Ze hebben alleen geen rechten.”
Foto: Philip Ebels
Een bitse oorlog
De verantwoordelijken geven elkaar de schuld. “Een bitse oorlog”, kopte De Standaard eind april toen de modder weer eens door de lucht vloog. Oorlog tussen twee ministers, de één een Vlaamse liberaal, de ander een Waalse socialist. Welkom in België.
Vooral Annemie Turtelboom (Migratie en Asiel, Open VLD) is de laatste maanden doelwit van felle kritiek. Haar collega Marie Arena (Maatschappelijke Integratie, PS) verwijt haar een gebrek aan beleid. Ze lijkt bijval te krijgen uit het maatschappelijk middenveld. “Het is ironisch dat we voor het eerst een aparte minister van Migratie en Asiel hebben en er nog nooit zo weinig migratiebeleid gevoerd is”, schrijven vertegenwoordigers van tien maatschappelijke organisaties in De Standaard.
Kerken, universiteiten en advocaten echoën dat geluid. Ze hadden al positie genomen door hun ruimtes beschikbaar te stellen. Maar ook riep de Vlaamse Interuniversitaire Raad de regering in een persbericht op “dringend werk te maken van de integrale uitvoering van het regeerakkoord”. De Franstalige tegenhanger van de koepelorganisatie nam eenzelfde standpunt in. Begin mei werd Turtelboom door een groep van twaalf advocaten voor de rechter gedaagd wegens beloftebreuk. In september vorig jaar zou ze zelfs een doodsbedreiging hebben ontvangen.
Turtelboom zelf wijst alle kritiek van de hand. Volgens haar is het Arena en haar partij, samen met de christendemocraten, die het dossier blokkeren. Die zouden het niet eens zijn met de criteria die Turtelboom al in mei 2008 aan haar collega’s had voorgelegd. In plaats daarvan zouden zij aansturen op “een nieuwe grootschalige regularisatie”, schrijft ze in een opiniestuk in De Standaard, waarin ze zichzelf verdedigt.
Foto: Philip Ebels
Kijvende wijven
Toch lijkt ook zij niet ongevoelig voor de toenemende kritiek. Eind maart vaardigde ze unilateraal de regularisatie uit van een kleine groep mensen die al lange tijd in België verblijven. Daarmee haalde ze weer de woede op de hals van Arena, die haar beschuldigde zich er zonder overleg “vanaf te willen maken”. Bovendien zou het om een wel hele kleine groep mensen gaan. “Een doekje voor het bloeden”, oordeelt Gonnie Put.
Van een politieke toenadering lijkt vooralsnog geen sprake, integendeel. Door de verkiezingsstrijd van de laatste maanden lijkt het dossier hopeloos vastgelopen. Karel de Gucht, minister van Buitenlandse Zaken en partijgenoot van Turtelboom, windt er geen doekjes om. “In het migratiedossier zet de regering nu geen stappen, maar dat is omdat mijn partij geen stappen wil zetten. Het is een politieke keuze om in dat dossier geen vooruitgang te boeken”, zegt hij in weekblad HUMO.
De modder vliegt rijkelijk heen en weer. “Men heeft bij Arena duidelijk iets te verbergen”, gooit Turtelboom in de richting van haar collega. “Onaanvaardbaar”, werpt Arena terug. “Zij heeft niets gedaan op vlak van immigratie en toch permitteert ze het zich om kritiek te leveren op anderen.” Zo zijn de twee al schertsend getypeerd als “helmbosvuiwende dames” en als “kijvende wijven” (door Turtelboom zelf).
Foto: Philip Ebels
In de wacht
Ondertussen lijkt de situatie voor de sans-papiers steeds wanhopiger. Eind vorige maand hebben de universiteiten hun bezetters gevraagd voor 30 juni de gebouwen te verlaten; de tentamens komen er aan. Ook de acties worden roekelozer. Meerdere malen zijn hijskranen bezet om zo de aandacht te trekken van de beleidsmakers. Eind mei probeerde een jongeman in Brussel zichzelf in brand te steken.
Twee weken later ga ik terug naar de Begijnhofkerk. Het is inmiddels dag 66. Het record schijnt te staan op 87. Volgens medici begint het na de achtse week levensgevaarlijk te worden. Als ik aankom staat een ambulance te wachten voor de ingang. Een van de hongerstakers is onwel geworden en moet naar het ziekenhuis worden overgebracht. “Dit gebeurt nu elke dag”, zegt Fofana, die me met moeite herkent. “Maar ze eten niks. Ze weigeren alle voedsel. Meestal zijn ze dezelfde dag weer terug.”
Voor Fofana en de zijnen wordt het doorbijten en hopen op gratie of wachten tot – zoals hijzelf zegt – iemand sterft. Voor de rest van de sans-papiers lijkt er niet veel meer op te zitten dan te wachten. Te wachten op de dag dat de regering een akkoord bereikt. Of op de dag dat een nieuwe regering zich aandient – iets wat met de dag waarschijnlijker lijkt. De chaos ten top, worden vervroegde federale verkiezingen inmiddels verwacht in het najaar.
Foto: Philip Ebels
Reacties (14)
Tja wil zo’n hongerstaking werken dan moet iemand zich verantwoordelijk voor die mensen voelen, maar als ik me niet vergis is dat nu juist het probleem, iedereen zegt dat iemand anders verantwoordelijk is.
Ze zijn dus allemaal illegaal en hadden dus allang uitgezet moeten worden. Op die manier hadden ze een bestaan in thuisland op kunnen bouwen. Nu hebben ze niets. Lekker beleid weer, zeker links.
@2
Ze hadden inderdaad waarschijnlijk al uitgezet moeten worden, maar of ze een bestaan in hun thuisland op hadden kunnen bouwen is in veel gevallen denk ik een onjuiste veronderstelling.
Niettemin is naar mijn mening economische groei en veiligheid in eigen land uiteindelijk wel de oplossing en is vrij asielbeleid in het Westen pas echt “een doekje voor het bloeden”.
Hongerstakingen zijn huiveringwekkend, het is ongelofelijk moeilijk zo’n staking te breken. Het is onmenselijk mensen zo te laten lijden dat ze tot dit soort wanhoopsdaden komen.
Het beleid moet zo zijn dat je na een half jaar zekerheid hebt en asielzoekers bij afwijzing nog maximaal een jaar kunnen doorprocederen. Daarna moet t zijn afgelopen en moet er een status worden toegekend.
Geen mens is illegaal.
Als je mensen terug wilt sturen dan moet je dat meteen doen (dat wil zeggen, zo gauw je vastgesteld hebt dat ze geen recht op asiel hebben). Als mensen het grootste deel van hun leven in België hebben gewoond en -werkt, ze Belgische kinderen hebben gekregen en de taal hebben geleerd, dan is het niet meer menswaardig om ze terug te sturen naar waar dan ook, hoe veilig het daar ook is.
België heeft fouten gemaakt door ze zo lang te laten blijven, maar daar hoeven zij niet voor te boeten.
@MV
En wat voor onmenselijk lijden hebben deze mensen dan precies? Dat zij onzekerheid hebben over hun verblijfsstatus? Inderdaad een groot probleem, maar om het onmenselijk lijden te noemen getuigt niet van relativeringsvermogen.
Belgie heeft toch om de zoveel tijd een generaal pardon?
Hoe raken die mensen hun papieren toch kwijt? Zouden ze bestolen worden of spoelen ze hun papieren door de plee? Of worden ze zonder papieren hun thuisland uitgezet?
@sikbock: stiekem opgegeten tijdens de hongerstaking natuurlijk
4. MV
Wat een onzin is dat “Geen mens is illegaal”. Natuurlijk wel. Als jouw kontrakt in de VAE afloopt heb je 2 weken de tijd om het land te verlaten, je hebt geen enkel recht en als je toch langer blijft ga je de bak in en wordt je als ongewenste vreemdeling het land uitgeknikkerd. En zo gaat het bijna overal behalve in het gezapige, slappe, truttige, etc, Europa.
Het zure is dat de relatief kansrijke en ondernemende figuren de sprong naar het westen maken. Deze mensen zijn ’thuis’ juist hard nodig om mee te helpen de eigen samenleving te ontwikkelen. De vluchtelingen stromen worden in stand gehouden door de eindeloze procedures, gedogen van illegalen en zo nu en dan een generaal pardon waardoor het schijnbaar loont om naar het westen te trekken. Zo verliest iedereen: de thuisblijvers die het zonder deze ondernemende types moeten doen en de ondernemende types zelf die hier tot een gemarginaliseerd bestaan zijn veroordeeld. Strenge toelatingseisen, korte procedure en onmiddellijk uitzetten indien niet aan de criteria wordt voldaan is uiteindelijk beter voor iedereen.
De sans-papiers (mensen zonder papieren) worden gewoon gebruikt als kiesvee door de Franstalige politici.
Zo wordt onder het mom van een humanitaire aktie de taalgrens naar het noorden verlegd.
Wat een eufemisme trouwens, iemand zonder papieren.
Uiteindelijk wordt op een heel cynische wijze elke maatschappelijke steun voor de echte noodlijdenden ondergraven. Enkel een beperkt aantal politici worden er in de long run beter van.
Wat een stompzinnig, naïef verhaal.
@2
Typische zo’n domme, makkelijke rechtse uitspraak. Sans papier betekend nu juist dat ze niet uitgezet kúnnen worden. Ze vernietigen hun papieren en weigeren te zeggen waar ze vandaan komen. Geen enkel land wil ze ontvangen…