Waarom geen progressieve belasting op consumptie?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
,

De zoektocht van VVD, CDA en PVV naar de ‘9 tot 16’ miljard aan bezuinigingen is begonnen. Een peiling onder de achterban wijst op ‘mogelijkheden’ op het terrein van ontwikkelingshulp, hypotheekrente en de basisbeurs. De oppositie staat helaas weer buitenspel, ondanks dat ze het kabinet aan meerderheden heeft geholpen. Terecht is dan ook de oproep dat een partij als de PvdA gewoon een plek in het Catshuis moet afdwingen – maar dan moet de PvdA wel met goede voorstellen komen. Niet willen bezuinigen is geen optie. Hogere toptarieven zijn ook problematisch (alleen al omdat het waarschijnlijk niets oplevert). In een (zeldzame) poging om eens met de sociaal-democraten mee te denken, de vraag: waarom heffen we geen progressieve belasting op consumptie? Het is om zo veel redenen zo logisch.

Het progressief belasten van consumptie wordt al decennia bepleit door de Amerikaanse econoom Robert H. Frank. Zijn redenering is zo simpel: wie rijk is consumeert veel statusgoederen, goederen die hun waarde vooral aan hun exclusiviteit en de daaraan gekoppelde sociale status ontlenen. Die goederen kun je gerust belasten, omdat dat de sociale rangorde in tact laat. Die ene villa op die ene toplocatie gaat immers nog steeds naar dezelfde persoon, en dezelfde mensen zullen de grootste jachten, racewagens en schilderijen hebben, en de grootste feestjes geven.

Frank ziet de jacht op statusgoederen als pure verspilling, als wasteful competition. Wie een nog grotere villa laat bouwen, legt de lat hoger voor zijn statusbeluste medemens, die weer  kostbare middelen moet inzetten om aan de nieuwe norm te voldoen – niet in de laatste plaats om het nog grotere pand te onderhouden. De middenklasse, die de laatste decennia niet veel meer is gaan verdienen, kan alleen meekomen als ze zich in de schulden steekt. Wat voor een individu dus even voordelig lijkt, leidt op termijn alleen tot collectieve verspilling. De jacht op statusgoederen is een ‘zero-sum game’, of eigenlijk: een ‘negative-sum game’.

Frank put inspiratie uit de natuur. Hij haalt vaak het gewei van het rendier aan, dat enorm in de weg kan zitten, zeker als je in het bos een roofdier achter je aan hebt zitten. Maar omdat het rendier met het grootste gewei meerdere zo niet alle vrouwtjes mag bezwangeren (een winner take all-situatie), evolueerde het gewei tot belachelijke proporties – met alle gevaren van dien. Een groter gewei biedt individueel voordeel, maar collectief nadeel. Voor tal van situaties in de mensenwereld geldt hetzelfde. Adam Smith had het dus verkeerd – er zit een gat in zijn ‘onzichtbare hand’.

Concreet zou een progressieve consumptiebelasting worden geheven op het verschil van je salaris en je besparingen of investeringen, minus een standaardbedrag dat je aan basisbenodigdheden uitgeeft. Als zo’n consumptiebelasting de gehele inkomensbelasting zou moeten vervangen, moeten de tarieven al snel hard omhoog, tot wel 100% voor wie een jacht of penthouse wil kopen. Maar de voordelen zijn legio: nodeloze verspilling wordt ontmoedigd, en arbeid en investeringen juist ontzien, hetgeen de economie op langere termijn ten goede komt. En met de opbrengst kun je, als het aan Frank ligt, bruggen en wegen repareren, waarbij je weer werklozen aan een baan helpt.

In het buitenland krijgt Frank veel bijval. In Nederland niet. Hier is de enige verschuiving van belasting van arbeid naar consumptie een mogelijke btw-verhoging op boodschappen en kappers. Tijd om Frank naar Nederland te halen.

Reacties (28)

#1 Yevgeny Podorkin

I.p.v. hoger schijventarief een prima plan, in die zin: leefbaarder voor VVD.

Punt is: leidt deze exercitie tot enkele xx miljoenen of miljarden?

  • Volgende discussie
#1.1 Taco Zip - Reactie op #1

Leidt altijd tot vervelens toe weer tot de dreigementen dat alle getalenteerde en gefortuneerde personen Nederland zullen ontvluchten.

#2 Roland

Eng idee: wie bepaalt wat verspilling is?

Is verspilling een huis van 2 miljoen als er voor 20% een voldoende leuk huis gekocht kan worden? Is mijn 6e kostuum verspilling? Is mijn 7500e cd verspilling? Wordt mijn vierde vakantie in een jaar opeens duurder?

Daarnaast ben ik bang voor hetzelfde effect als bij de voorgestelde bonusbelasting voor bankiers: de markt corrigeert voor deze aberratie en het gevolg is extra regulering, lastenverzwaring, marktverstoring en extra ambtenaren om het geheel in ‘goede banen te leiden’.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#2.1 weerbarst - Reactie op #2

mee eens, hou het simpel en betuttel niet

  • Volgende reactie op #2
#2.2 Paul Teule - Reactie op #2

simpel: verspilling is als we met z’n allen iets maken waar niemand uiteindelijk beter van wordt. Schaarse middelen kun je beter in zetten.

En: we willen toch eigenlijk arbeid helemaal niet belasten?

  • Vorige reactie op #2
#3 Mario

“wie rijk is consumeert veel statusgoederen”

Lang leve het Kapitalisme, volgens Henk & Ingrid; alsook hun Twitter/ Facebooking; ‘astroturfing accounts’. Prachtig, iets als ‘Liberalisme en Anarchisme’. Zoveel…raakvlakken ook. Nog eens.

“Frank put inspiratie uit de natuur”
Tja…er zijn zo van die ‘simpele termen’ als: ‘happy tree hugging/ whispering..’…wat dan ook.
En zo zijn er nogal wat meer. En geef ‘ze’ eens ongelijk! Consumeren is goed. Toch?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Karl Kraut

Het tweede uur internetten per dag met 50% belasten. Is dan toch maar luxe, als je je email hebt gecheckt. Op elk opeenvolgend biertje in de kroeg gaat de belasting omhoog. Zegt de barkeeper bij je derde biertje: “Dat is nou al je derde, dus daar komt dan 100% belasting bovenop.” Maar die Frank is dus een Büttenredner? Dubbele mayo op je friet, en de btw vliegt omhoog.

“Een groter gewei biedt individueel voordeel, maar collectief nadeel. Voor tal van situaties in de mensenwereld geldt hetzelfde. Adam Smith had het dus verkeerd – er zit een gat in zijn ‘onzichtbare hand’.”

Er is nog nooit een rendier dood gegaan aan een te groot gewei. Een groot gewei is alleen voor de indivuele drager een probleem, maar een voordeel voor de anderen. Als een rijkzak te veel eet en drinkt, dan wordt hij te dik en gemakzuchtig, waardoor hij gemakkelijk door de concurrentie wordt voorbijgestreefd. Dat is tóch weer de onzichtbare hand die dan automatisch corrigeert; je moet hem alleen maar wel willen zien.

De onzichtbare hand wil niet zeggen dat de uitkomsten voor alle mogelijk betrokkenen even ideaal zijn, maar dat het resultaat het logisch gevolg is van de traceerbare voorwaarden die bij de uitgangspositie zijn gecreëerd. Oorzaak en gevolg leren in te zien en te analyseren, in plaats van te luchtfietsen, dat is de kwestie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4.1 Paul Teule - Reactie op #4

als rendieren zouden mogen kiezen, zouden ze de hele gewei-ratrace afschaffen

Maar dat moet dan wel collectief en in een keer

#5 L.Brusselman

Meer consumptie is toch een achterhaald ideaal.
Bovendien zijn de grondstoffen toch bijna op.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Timor

Uitstekend. De progressieve consumptiebelasting mag wat mij betreft vandaag worden ingevoerd. Ik zou hem inruilen tegen de inkomstenbelasting, dus niet noodzakelijk als bezuinigingsmaatregel invoeren. Voordeel is dat een consumptieheffing in mijn ogen ook beter is voor de economie dan een heffing op arbeid. Toevallig was ik zelf ook bezig m’n gedachten hierover op papier te zetten. Zou hier graag verder met je van gedachten over wisselen!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6.1 Paul Teule - Reactie op #6

timor, mail me! paul apenstaartje sargasso punt nl

#7 Mark3000

Slecht plan. Not feasible. Inkomensongelijkheid bestrijd je met belastingschijven, accijnzen en subsidies. Netto is er geen verschil.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 aynranddebiel

In principe een goed idee, maar lijkt me lastig uitvoerbaar. Een makkelijkere manier om naar een progressiever belastingstelsel te gaan is om toptarieven op de inkomstenbelasting omhoog te gooien en de BTW evenredig te verlagen. Dit is nog eens een stimulans voor de economie ook.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8.1 Paul Teule - Reactie op #8

Maar het toptarief verhogen werkt (waarschijnlijk) niet;

Lees
http://people.few.eur.nl/bjacobs/jacobs_zoutman_aanslag.pdf

#8.2 pedro - Reactie op #8.1

Ah. Het aloude ‘argument’, dat we beter de armen kunnen belasten dan de rijken, want er zijn meer armen dan rijken. Ik heb het nooit erg overtuigend gevonden. Het enige, dat wat mij betreft telt bij deze visie, is dat de rijken veel meer mogelijkheden hebben en gebruiken om belasting te ontwijken en ontduiken, en dat ook doen, en dat dat gedrag toe neemt bij verhoging van de belastingen. Het argument daartegen is, dat we door de armen zwaarder te belasten, omdat de rijken meer belasting ontduiken, slecht gedrag belonen. Cru gezegd: misdaad loont.

#9 looxcie

Progressief, hoezo? een rubberboot met een prijskaartje van 500 euro heeft 80 euro BTW ingebouwd.
Een jacht van 500.000 euro heeft 80.000 euro BTW ingebouwd. Lijkt mij aardig progressief. Bovendien zijn de kopers van luxe jachten ver in de minderheid (ongeveer 1% nietwaar?).
Ik walg van de notie, dat elke keer als een politicus meer geld nodig heeft, zijn enige oplossing voor dat probleem is, de belasting te verhogen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9.1 su - Reactie op #9

Nee, progressief impliceert dat de afgedragen belasting hoger is naar mate het bedrag hoger is. Dus voor een rubberboot van 500 euro 80 euro BTW, een jacht van 500.000 euro 500.000 euro BTW. Wie een half miljoen aan een speelje kan uitgeven kan net zo makkelijk een miljoen ervoor betalen.

#9.2 Mark3000 - Reactie op #9.1

Uhm, en als ik de 1000 onderdelen van de boot koop voor 500 euro, hem zelf in elkaar timmer, betaal ik 80.000 euro belasting en heb ik 420.000 belastinginkomsten ontdoken.

#9.3 su - Reactie op #9.2

Volgens mij mis je nogal wat kosten. Iets wat qua onderdelen 500.000 euro kost zal qua verkoopprijs een flink stuk hoger liggen door arbeidskosten, bedrijfskosten en winst. Ik zie de rijken niet zo gauw zich voor al hun luxegoederen zelf arbeid verrichten, dat laten ze liever anderen doen, dus gaat je punt mank.

#10 Krekel

Een heel goed idee, a prima vista.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Tom van Doormaal

Paul, boeiend idee en leuk verhaal van die Frank.
Is het nog idee of is er al serieus over geschreven en gestudeerd?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11.1 Paul Teule - Reactie op #11

ik heb ergens gelezen dat het ooit tijdel is ingevoerd geweest in een of twee landen, maar ik weet niet meer waar. Het idee is, net als de flat tax, vooral spielerei, vrees ik…

Frank heeft er al dertig jaar over gepubliceerd:
http://www.robert-h-frank.com/papers.html

#11.2 Tom van Doormaal - Reactie op #11.1

Dank je, dat geeft houvast…

#12 Harm

Gewoon je paleis in Brazilie bouwen, daar bouwen ze paleizen ook nog eens voor de helft (of minder) van de Nederlandse prijs.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Harry

Ik laat mijn jacht registreren op Antigua, mijn hoofdzetel is op de Paaseilanden, heb wat appartementjes en villaatjes op leuke gewilde locaties. Leuk hoor die gedachtenparachuutjes.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 ruud

“statusgoederen als pure verspilling” Hoe zijn “statusgoederen” omschreven; valt bijv mode daaronder?
“de voordelen zijn legio: nodeloze verspilling wordt ontmoedigd, en arbeid juist ontzien” Vergen “statusgoederen” niet naar verhouding juist meer arbeid? Het grote voordeel van dit voorstel is dat najagen van luxe vermindert.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 cor mol

“Het voordeel van het lagere BTW tarief komt vooral ten goede aan hogere inkomensgroepen die duurdere variëteiten voedsel kopen, vaker uit eten gaan en meer voedsel weggooien. Bij voedselproductie komen veel broeikasgassen vrij.”, aldus prof S Cnossen. Met deze uitspraak kan ik het van harte eens zijn. Met deze subsidie is inmiddels 9,2 miljard gemoeid. Lagere inkomens compenseren in box I en de rest houden levert snel zo’n 4-5 miljard op met één BTW tarief.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie