Een kort berichtje van het soort waaraan we gewend zouden moeten raken: een aanslag op een godshuis, één dode. Het is elke keer weer hetzelfde nieuws, alleen de details zijn uitwisselbaar. Dit keer was het een sji’itische moskee in Brussel en de verdachte een soennitische fundamentalist. In januari kregen kerken extra bescherming. Daarvoor was een synagoge in Amersfoort het doelwit. Het verbaast me allang niet meer.
Ik zou er dus aan gewend moeten raken, maar die aanpassing aan de politieke werkelijkheid wil nog niet vlotten. Dat geldt niet alleen voor religieus geweld. Ik ben steeds opnieuw geschokt als ik lees over pedofiliezaken, over het gemak waarmee politici wetenschappelijke inzichten aan hun laars lappen of over het cynisme waarmee onze bestuurders hun persoonlijk belang plaatsen boven het gemeenschapsbelang. (Een blogstukje waarin ik Rutte’s buiging naar de SGP vergeleek met Sarkozy’s opportunistische opmerkingen over Schengen, schoot er dit weekend bij in.) Ik verbaas me niet om wat gebeurt, maar wel over het feit dat het almaar niet went.
Daar wijdde ik een tweet aan. Mijn beste vriend twitterde de vraag terug of ik geschokter was om een aanslag op een godshuis dan als de bom was geworpen naar een belastingkantoor. Goeie vraag. De Occupy-beweging benut een beeldentaal ontleend aan een stripverhaal waarin een parlementsgebouw wordt opgeblazen, en als iemand me zou zeggen dat hij er niet gerust op is dat Occupy zich tot maskerades zal blijven beperken, kan ik alleen erkennen dat hij een respectabel standpunt inneemt.
Toch denk ik dat de overheidsgebouwen veilig zijn. Iedereen moppert op de belastingdienst, maar het gemopper is betrekkelijk goedmoedig, zoals in “Wat heb je tegen ambtenaren? Ze dóen toch niks?” Ik heb ook niet het idee dat de spot met ambtenaren de laatste tijd venijniger is geworden, al zou ik niet weten hoe ik dit kan bewijzen. Kortom, ik zie geen escalatie.
De standpunten over religie, daarentegen, lijken wel steeds giftiger te worden. Ik kan geen grote overkoepelende theorie schetsen, maar kan wel drie aspecten benoemen. Het eerste ervan is dat menigeen alles wat de christelijke kerken zeggen, op voorhand ridicuul vindt. Dat is respectabel, maar de kennis van zaken is verdwenen. Het zijn niet alleen de reaguurders op GeenStijl die alle christenen gelijkgestellen aan creationisten; het is ook hoe Richard Dawkins het ziet. Ik snap dat hij een sitting duck zoekt, maar zo brengt hij de door hem gezochte discussie niet verder, want de rooms-katholieke kerk en de grootste protestantse kerken nemen het aan hen toegeschreven standpunt niet in. Wat de precieze merites van de standpunten zijn, interesseert me nu niet; het gaat me erom dat de extreme standpunten meer aandacht vinden dan de representatieve.
Een tweede aspect is de vanzelfsprekendheid waarmee gelovigen zélf denken dat er een religieuze oorlog woedt. Dat standpunt is in de westerse wereld, waar men onderscheid maakt tussen kerk en staat, minder populair dan in de islamitische wereld. Het is echter zinvol erop te wijzen dat het idee, dat al heel oud is, nieuw leven is ingeblazen in de Verenigde Staten. Daar publiceerde Samuel Huntington in 1996 The Clash of Civilizations, waarin hij opperde dat er een soort eeuwig conflict is tussen de grote culturen. De redenatiefout staat bekend als ontologisch holisme, en u herkent haar onmiddellijk als ik andere voorbeelden geef: “de wereldgeschiedenis tot nu toe is de geschiedenis van de klassenstrijd” of “de Ariërs en de Joden staan elkaar eeuwig naar het leven”.
Ondanks de gemakzuchtige logica werden de ideeën van Huntington populair bij Amerikaanse neoconservatieven, die ze in de praktijk brachten in Afghanistan en Irak. Voor veel betrokkenen waren dat godsdienstoorlogen: voor de Arabieren en de Afghanen, voor de Amerikaanse wapenfabrikant die kogels liet slijpen met de inscriptie Jn 8.12, voor het electoraat dat in Iran de apocalypticus Ahmedinejad aan de macht bracht. Even gemakzuchtig zijn de opvattingen die Anthony Pagden, Paul Cartledge en Tom Holland uitdragen over eeuwige, gewelddadige conflicten bestaan tussen Oost en West. Als je mensen – hier in de vrije westerse wereld of daar in het Midden-Oosten – maar lang genoeg zegt dat het conflict eeuwig is, gaan ze er vanzelf in geloven. Begrijp me niet verkeerd: er kúnnen lange continuïteiten bestaan, maar ze moeten steviger zijn onderbouwd dan met ontologisch holisme.
Tussen haakjes: tussen 1948 en 1989 meende iedereen dat het communisme en de democratie in een eeuwige strijd waren verwikkeld. Dat bleek achteraf toch mee te vallen. Dat geeft vertrouwen dat ook de huidige visie op de eeuwigheid van het conflict wel eens zal worden bijgesteld.
Een derde aspect is verwarring over wat religie nu eigenlijk is en hoe ze gedrag veroorzaakt. Over de doden niets dan goeds, maar Pim Fortuyn heeft, juist toen Paars-2 de problemen rond de Marokkaanse straatjeugd begon aan te pakken, de aandacht verbreed naar “de” islam. Niet alleen is die identificatie onjuist – mijn Koerdische wijnverkoper en mijn Turkse kleermaker hebben het volste recht niet worden aangesproken op dat tinnef uit de Rif – maar wie spreekt van “de” islam als bewerkende oorzaak, vervalt al snel tot goedkoop essentialisme.
Hier wordt dus te veel aandacht gegeven aan religie. Dat de religieuze component (gedefinieerd als een onbewijsbare en niet-rationele aanname) ook wel eens te weinig aandacht krijgt, blijkt uit sommige aspecten van ons denken over de economie. Daarover misschien een andere keer, maar lees deze blogpost eens.
Om terug te keren naar de oorspronkelijke vraag: van de belastingdienst weten we veel, over religie niet genoeg. Ik denk dat een aanslag op een belastingkantoor niet waarschijnlijk is, omdat we ruwweg weten dat ons geld wordt besteed aan wegonderhoud, de brandweer, de zorg, de dijkbewaking en het onderwijs. We mopperen over bonussen en bail-outs, maar grosso modo stemmen we in met de bestedingen omdat we die begrijpen. Over religie weten we daarentegen te weinig, zodat de discussie is vervangen door het elkaar toebrullen van standpunten.
Er is geen dialoog, er is zelfs geen kennis, en wie zoekt naar nuance, wordt door alle partijen gewantrouwd. De beschaving, die fluistert om te horen wat de ander zegt, wordt volkomen overschreeuwd.
Zo zou ik, met de nodige slagen om de arm, verklaren waarom er aanslagen zijn op moskeeën, kerken en synagogen: onwetendheid. Onbekend maakt onbemind. De rust rond onze overheidsgebouwen verklaar ik vanuit bekendheid met hun functies. Het zijn rotbelastingen, maar het zijn onze rotbelastingen. Een aanslag op een ministerie, een brandweerkazerne, een universiteit of een brugwachtershuisje zou me daarom verrassen. Om de vraag nu eindelijk te beantwoorden: ja, ik zou meer geschokt zijn als er een molotovcocktail werd gegooid naar een belastingkantoor.
Reacties (19)
Het is toch wel zeldzaam dat er bij een aanslag op een godshuis in de Westerse wereld doden vallen. Ik kan me op dit moment geen andere gebeurtenis voor de geest halen. Ik kan me wel de Oklahoma City bombing herinneren: dat was een aanslag op een overheidsgebouw zonder andere motivatie dan dat het een overheidsgebouw was en daarbij vielen bijna tweehonderd doden.
Dat is niet helemaal correct. McVeigh heeft het overheidsgebouw uitgekozen vanwege de aanwezigheid van bepaalde federale instanties (ATF/FBI/DEA). De aanslag was bedoeld als vergelding voor acties van deze diensten (Ruby Ridge/Waco).
En om het maar niet te hebben over Breiviks aanslag in Oslo.
Nee, aanslagen op overheidsgebouwen kunnen zo maar. Ik zou niet zo verbaasd staan van een aanslag op een belastingkantoor. Of een rechtbank.
want de rooms-katholieke kerk en de grootste protestantse kerken nemen het aan hen toegeschreven standpunt niet in. […] het gaat me erom dat de extreme standpunten meer aandacht vinden dan de representatieve.
De geschiedenis heeft laten zien dat representatieve standpunten er ook niet toe doen als er revolutie uitbreekt. De representatieve macht is ook maar tijdelijk en de breekpunten zijn nu juist interessant (en zeer moeilijk te duiden). Jou redenatie is in die zin op dezelfde lijn als het genoemde ontologisch holisme.
Historische singulariteiten zijn niet zo makkelijk in dat soort begrippen te vatten. Als de vlam in de pan slaat is de lucifer al verbrand en is de oorzaak niet echt meer te vinden al doe je nog zo je best.
Overigens ben ik het met je eens dat De beschaving, die fluistert om te horen wat de ander zegt, wordt volkomen overschreeuwd.
Ik kreeg laatst wel een belastingaanslag.
En de overheid en de banken
“Het zijn niet alleen de reaguurders op GeenStijl die alle christenen gelijkgestellen aan creationisten; het is ook hoe Richard Dawkins het ziet.”
Bullshit. En de rest van het stuk kan ook direct de prullenbak in.
Toch jammer dat Jona weer een onterechte sneer aan Dawkins meent te moeten verwerken in zijn stukkie.
Toevallig weet ik niet voor 100% wat met ons belastinggeld gebeurt.
Daarnaast worden veel besluiten genomen, waarover tijdens de verkiezingen de partijen geen standpunt uitgedragen hebben:
– Er wordt een bank opgekocht en weer verkocht,
– er wordt een steunfonds voor Griekenland opgericht
– er wordt een verdrag gesloten over een Europees Stabilteits Mechanisme, dat zelf het benodigde budget vaststelt
De grondwet mag niet gewijzigd worden, vóór er nieuwe verkiezingen geweest zijn.
Buitenlandse verdragen hebben meer macht dan de grondwet.
Maar buitenlandse verdragen worden geratificeerd, zonder 2/3 meerderheid, en zonder tussentijdse verkiezingen.
Toevallig de meeste aanslagen in Nederland zijn aan de belastingdienst toe te schrijven. En ze zijn vooral aanslagen op onschuldigen.
Het onderwerp dat verklaring behoeft verandert van een verklaring voor het `niet wennen aan en geschokt blijven’ m.b.t. tot o.a. aanslagen op godshuizen naar een verklaring van de aanslagen op godshuizen zelf. Terwijl de aangedragen punten voor het eerste misschien nog hout kunnen snijden, lukt dat voor het laatste zeker niet. Degenen die aanslagen op godshuizen plegen zijn vaak juist uiterst goed op de hoogte van religie. Inderdaad, in de samenleving is weinig kennis van religies aanwezig en dat levert rare visies op religie op, maar dat heeft verder niets met aanslagen te maken.
Overigens, Dawkins is een typisch voorbeeld van iemand die de slechte eigenschappen van zijn tegenstander aanneemt door zijn diametrale standpunt op soortgelijk fundamentalistische wijze te verdedigen.
Onwetendheid? Wat een onzin. De mens is een groepsdier, haat richt zich op ‘de ander’. Het belastingkantoor, hoe erg velen het ook vinden, hoort wel bij onze groep, dat godshuis is van ‘de ander’.
De suggestie die hier gewekt wordt dat als ik er wat meer van zou weten ik niet zo’n hekel aan religie zou hebben, bah.
Hoewel natuurlijk meer kennis er toe leidt dat je inziet dat ook de bezoekers van dat godshuis mensen zoals jij zijn, en dat ze ondanks hun waanideeën ook onderdeel van dezelfde grote groep zijn, en dat haat niet nodig is en niks oplost. Maar dat haal ik niet uit dit stukje.
Een beetje verder kijken dan je neus lang is: http://www.google.nl/search?hl=nl&q=attentat+impots
“Dit keer was het een sji’itische moskee in Brussel en de verdachte een soennitische fundamentalist.”
– Om precies te zijn: een salafist.
http://www.trouw.nl/tr/nl/4496/Buitenland/article/detail/3224659/2012/03/13/Extreme-salafist-achter-aanslag-moskee-Brussel.dhtml
Om precies te zijn was dit een politieke daad. De beelden uit Syrie lieten de dader niet onbetuigd http://standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120313_083
Onberoerd.
Onberoerd, inderdaad, excuses.
Het is sowieso een enorme puinhoop in Brussel (de stad). Straffeloosheid is de norm in de meeste gebieden buiten het centrum, zie ook http://www.zita.be/nieuws/binnenland/1724743_brussel-geeft-diefjes-voortaan-een-boete.html
sommige soennieten zagen het juist als religieuze daad:
“In Brussel provoceren de Sjiitische moskee’s (met inmenging van het buitenland, en dan met name Iran) de andere moslims, waardoor een actie als deze afkeurenswaardig, doch logisch was.
Via via hebben we vernomen dat de gedode imaam tijdens de vrijdagspreek van 10 maart 2012 riep dat Abubakr en Omar zijn vervloekt, en dat Aicha (Raia Allahu 3anhum) vreemd ging met een andere man. Daarnaast zei hij dat het goed is om te vloeken in je gebed.”
http://sjiieten.nl/breaking-news-aanslag-op-sjiietische-moskee-in-brussel-1-dode/
“De Iraanse ambassade in Brussel is sinds 3 jaar bezig met diverse projecten, waaronder het bekeren van niet-sjiieten tot het sjiisme. Als beloning hiervoor ontvangt de inleidende sjiiet een bedrag van 500 euro, terwijl de bekeerling een kado krijgt vanuit de Iraanse ambassade.”
Best wel een goed idee eigenlijk.