Al tijdens een zwaar en niet onomstreden ministerschap bleek de VVD met Rita Verdonk een potentiële stemmentrekker, maar ook een eigengereide persoonlijkheid binnengehaald te hebben. Als kandidaat-lijsttrekker van de VVD legde Rita Verdonk het in 2006 nipt af tegen Mark Rutte, maar Verdonk leek geenszins van plan de tweede viool te spelen.
Een eigen verkiezingscampagne (“stem VVD, maar wel nummer twee”), een café-coup en een continue stroom interviews met kritische geluiden over het leiderschap van Rutte en de koers van de VVD, het leidde tot de wanhoopmaatregel van Rutte om zijn collega’s aan hun portefeuille te binden (“luisteren of ophoepelen“).
Met de recente publicatie in de Telegraaf (die Rutte nog heeft geprobeerd tegen te houden) was voor Rutte de grens overschreden: Rita Verdonk moest het veld ruimen. Voor Rutte een keuze tussen Scylla en Charybdis, aan de ene kant de collega die zich als een monster gedroeg, aan de andere kant een gegarandeerde stemmenmagneet.
Rutte bewees zich gisteren misschien als leider, maar de aanleiding voor Verdonks excommunicatie en de timing ervan geven te denken over zijn strategische capaciteiten. Het is misschien niet eens meer de vraag óf Rutte fractieleider blijft, maar of hij dat volgende week nog is.
Fundering van het leiderschap
De frasen die in AD en Telegraaf stonden kunnen alleen met veel moeite aanstootgevend worden genoemd. Nergens wordt geraakt aan het leiderschap van Mark Rutte en nergens gaat Verdonk ver buiten haar boekje, haar portefeuille Jeugd en Gezin. Het leiderschap van een fractievoorzitter wiens fractiegenoten geen algemene uitspraken, of uitspraken over de oude portefeuille mogen doen (op een besloten bijeenkomst nota bene), is slecht gefundeerd.
Daarbij komt nog dat Rutte het bij het VVD-electoraat niet bijzonder goed doet. Het was tekenend dat Rutte in november minder stemmen kreeg als lijsttrekker dan Verdonk als nummer twee. Het imago dat Rutte lijkt aan te kleven is dat van de stuntelige, zachtaardige stagiaire, het iets rechtsere broertje van Wouter Bos. Onder zijn leiding heeft de VVD-fractie het erg moeilijk zich een duidelijk profiel aan te meten, waarmee concurrentie met de PVV kan worden bedreven zónder de liberale beginselen uit het oog te verliezen. Zonder Verdonk, toch het rechtse contrapunt van Rutte, schuift de VVD op naar links.
Eenheid van de VVD
Met de uitzetting van Verdonk riskeert Rutte niet alleen het verlies van kiezers, ook de eenheid van de VVD staat nu op het spel. Charlie Aptroot en Fred Teeven, Verdonk-sympathisanten in de fractie, beraden zich op hun toekomst binnen de VVD en sluiten zich mogelijk bij Verdonk aan als zij een eigen ‘beweging’ begint. Het landelijk partijbestuur nam de kwestie hoog op, ging de afgelopen nacht in crisisberaad, maar blijft toch aan.
Komende zaterdag zou de VVD een partijcongres houden, een congres dat niet al te spannend had hoeven te zijn, als Rutte niet eigenhandig de lont in het kruitvat had gestoken. Het staat vast dat Mark Rutte en het partijbestuur het vuur na aan de schenen zal worden gelegd door het Verdonk-kamp, het is zelfs niet denkbeeldig dat het congres de fractie zal dwingen het besluit Verdonk te wippen te herzien, wat een verdere deconfiture voor de fractieleider zal betekenen.
Boomerang
Uiteraard heeft Verdonk daar rekening mee gehouden. Nam ze eerst nog 24 uur de tijd om te besluiten of ze haar kamerzetel opgaf danwel meenam, gisterenavond zei Verdonks adviseur Ed Sinke bij Pauw & Witteman dat er best iets langer nagedacht kan worden en dat hij nog wel heil ziet in een lijmpoging. De campagnevrachtwagen is al uit de stalling gehaald, de steunsite weer online.
Rutte dacht van Verdonk af te zijn, maar in werkelijkheid komt het weggeworpen probleem als een boomerang terug. Verdonk en Rutte zijn in hun animositeit tot elkaar veroordeeld. Zoals het onvermijdelijk was dat Verdonk op enig moment het veld moest ruimen, zo zal het ook onvermijdelijk zijn dat Rutte zijn leiderschap opgeeft. De vraag die dan nog rest is wie de moed heeft de scherven weg te vegen en opnieuw te beginnen.
Reacties (36)
Jammer dat Verdonk en Rutte eventueel weggaan.
Met Henk Kamp als lijsttrekker en Laetitia Griffith als tweede persoon in de fractie zou de VVD weer macht krijgen.
Volgens een onderzoek van TNS Nipo zou een eventuele partij-Verdonk groter worden dan de VVD. Een groot deel van de stemmen zou dan van Gekke Geert weggetrokken worden.
Interessante conclusie, waar ik nog helemaal niet aan gedacht had: Verdonk rekt tot na het congres, zodat zij mag blijven en Rutte moet opstappen. Maar dan moet bijna de hele fractie opstappen…
Is het niet een beetje de ondergang van een lang lopende partij als 1 poppetje belangrijker wordt dan de gehele partij. Wat ik vooral zie is dat de media en veel mensen mee gaan met het “ze stemde op verdonk” in een context van “ze stemde op verdonk, niet op de VVD”.
Rutte doet wat volgens mij alle grote oudere partijen doen die niet centraal draaien om een persoon; de partij centraal houden en het poppetje dat dreigde te centraal te zijn verwijderen. De VVD met Verdonk dreigt serieus haar jaren lange tradities te vergooien en haar historie te verlogenen om “lijst Rita” te worden. Zelfs zo’n vervelende man als Wiegel was niet zo centraal en nog wel partij gericht.
Ik denk ook dat de machten die zich met Rutte hebben geroerd dat als uitgangspunt hebben genomen en als ze verliezen is de VVD ook vervallen tot een partij waar het poppetje niet alleen belangrijk is (dat is helaas tegenwoordig overal zo), maar het centrum is. Niet echt een poppetje in de partij, maar een partij om het poppetje heen.
Overigens heb ik niet zoveel vertrouwen meer in de media hoe men zo snel allerlei conclusies trekt over hoe de stemmer zou reageren. Een van de grootste zwaktes van een leider is mee te gaan in de waan van de dag. Als het congres zich wel laat lijden door de waan van de dag zou dat een trieste dag voor de VVD zijn. En kunnen ze meteen over een naamswijziging stemmen naar “Lijst Rita”.
Het is hetzelfde als dat Peroxide-Pim 25 zetels zou halen. Ik geloof het als ik het zie. Wat mensen zeggen in enquetes is lang niet altijd wat ze doen. En zowiezo, wat maakt het uit wat ze nu zeggen, het duurt nog wel een poosje als alles goed (slecht?) gaat.
@Abhorsen: precies, Rutte is veel minder het poppetje (komop: hij zoekt een vriendin, maakt sullige grapjes en doet af en toe zijn gezicht in de plooi als er iets serieus gezegd meot worden). Rita heeft meer smoel om een poppetje te zijn.
En inderdaad, die waan van de dag he. Gut, Groep-Verdonk zou groter zijn dan de VVD. Op het moment heeft ze echter één zetel en krijgt ze een nieuwe werkkamer in het ketelhuis.
Verdonk was een incompetente minister. Als partijleider van een nieuw rechts clubje zal ze weinig beter functioneren. Wilders is een politicus geworden reaguurder. Als deze twee wanna be erfgenamen van het stemmenpotentieel van Pim nog drie jaar de tijd hebben hun one-liners de ether in te blazen hebben ze zichelf afgefakkeld.
De VVD is daarna gewoon weer de grootste partij die het meest wil voor de welvarende behoudenden.
“Wilders is een politicus geworden reaguurder.” Nou, in een notedop is dat helemaal geen slechte omschrijving :-)
Ik vraag me ook af of de toon en de inhoud van de debatten van het afgelopen jaar nog drie jaar volgehouden kunnen worden.
Ze vullen elkaar mooi aan, Rutte en Verdonk. Rutte de slimme jongen met het veel te zachte gezicht, Verdonk de straatvechter met de grote bek en het gebrek aan talent. Ik zie het niet gebeuren, hoor, Verdonk als aanvoerder van een nieuwe partij, daar heeft ze de hersens niet voor, en uiteindelijk ook de visie niet. Ze heeft gevoel voor wat ze moet zeggen om te scoren, en ze is een pitbull voor wat betreft haar persoonlijke ambities, maar of dat voldoende is..?
Verdonk zou met een eigen partij 27 zetels halen, blijkt uit een peiling van NIPO.
De PvdA scoorde twee jaar voor de verkiezingen 30% in de peilingen.
@10: Zoals al eerder gezegd, onzin! Verdonk heeft 0/1 zetel (afhankelijk van haar beslissing), de VVD heeft er 21/22. Tussentijdse peilingen gaan toch nergens over (denk aan begin vorig jaar toen de PvdA er meer dan 50 “had”). Bovendien heeft Verdonk helemaal geen partij (tenzij ze alsnog bij de VVD blijft).
Die peilingen zeggen eigenlijk meer over hoe een groot deel van de bevolking zich door media laat leiden dan over serieuze politieke voorkeuren. Bovendien vindt de helft van de Wilders/Verdonk-fans als het puntje bij het paaltje komt gaan stemmen toch wel veel moeite.
Verdonk wil nog even kijken welke wind er gaat waaien.
Verdonk offert een pion, Rutte zet blind zijn dame in en wordt geslagen. Verdonk blijkt een beter stelling te bezitten en zet hem na het congres schaakmat en wint alsnog het machtsspel.
Toch knap van Rutte dat hij zichzelf uit de fractie zet. Zou hij het al doorhebben?
@MP: ik denk niet dat Verdonk met opzet offerde. Tegelijkertijd is de reactie van Rutte totaal overtrokken, slecht getimed en hij heeft op één of andere manier niet door dat hij Verdonk vol in de spotlights zet en zijn eigen positie verzwakt.
Een betrouwbare bron vertelde me net:
´Zag net de hele politieke redactie van RTL het Haagse Plein over lopen met niemand minder dan Rita?s campagneleider Kaj van der Linden.´
Betekent dit dat Rita Verdonk haar nieuwe partij gaat aankondigen vanavond?
@Astronaut: als dat waar zou zijn heeft dat natuurlijk weer heel interessante gevolgen. De grote winnaars zullen dan de coalitiepartijen zijn, omdat de VVD in dat geval wel uitkijkt met manoeuvres die het kabinet aan het wankelen zouden kunnen brengen. Immers, val kabinet -> nieuwe verkiezingen -> VVD krimpt
Rutte heeft Verdonk om 16.00 uur officieel uit de fractie gezet. Zij had gevraagd om meer tijd, maar dat heeft de VVD-fractie haar niet gegeven. Verdonk wil nu pas ná het weekend het besluit bekend maken of ze uit de VVD stapt. In elk geval is ze nu geen Tweede Kamerlid meer, maar een ´gewoon´ VVD-lid.
Astronout, ze zit nog wel in de tweedekamer toch.
Als het congres anders beslist, wat zal er dan gebeuren. De fractie kiest nu gewoon voor de huidige leider, maar als die leider weggestuurd wordt op het congres, wat doet de fractie dan?
Volgens Livestro heeft ze 2 weken geleden mensen gepolst om een nieuwe partij op te richten. Allemaal wel een erg toevallige samenloop van omstandigheden.
Ze is nog gewoon tweede kamerlid, omdat ze zo gekozen is. Of ze die zetel opgeeft moet ze dus nog beslissen (en die beslissing kan ze alleen zelf nemen, staatkundig kan ze niet gedwongen worden).
Ze maakt wel geen deel meer uit van de fractie van de VVD, of dat nu automatisch ook inhoud dat ze geen VVD lid meer is volg ik zelf ook even niet helemaal meer. Stel dat ze dat wel is, dan zou ze een VVD lid zijn, tweede kamer lid, maar geen onderdeel uitmaken van de VVD in de tweede kamer. Of zoiets :p
@MP
Rita steekt met een grote grijns een sigaar op zegt “I love it when a plan comes together.”
De VVD heeft een lange traditie van in de soep gedraaide fractievoorzitters. En steeds staat de VVD achterban weer klaar om een nieuwe prins op het paard te tillen. Een paar mislukte voorzitters schieten me zo te binnen: Nijpels, Van Aartsen, Dijkstal, en een voormalige minister van defensie wiens naam me even niet te binnen schiet. Nu is er weer de roep om een ander, Kamp en dreigt Rutte dus de volgende te worden. De VVD achterban heeft niks bijgeleerd in al die jaren.
@ 20: Het zou me niets verbazen als Verdonk de alleingang kiest in de Tweede Kamer. In reactie op de 27-zetel-peiling voor een Lijst Verdonk bij de volgende verkiezingen reageerde ze volgens NRC als volgt:
?Ongelooflijk?, zei ze, ?dat zijn wel ongelooflijk veel mensen. Ik ben heel dankbaar. Ik krijg heel veel positieve reacties. Dat is natuurlijk fantastisch. Dit helpt me bij het nemen van een beslissing.?
Het congres kan haar niet meer in de Tweede Kamer-fractie van de VVD krijgen lijkt me. Tenzij ze Rutte wegsturen en de nieuwe fractievoorzitter haar weer terugvraagt en ze daar ja op zegt.
Kamp mist de flair die nodig is voor een leider van de VVD. Hij heeft de neiging te verkrampen als hij in de hoek wordt gedreven. Nee ik denk eerder dat een type als van Baalen geschikt zou zijn, maar hij heeft niet voldoende kaliber.
@Astro,
Ze leek ook helemaal niet aangeslagen gister, dat deed mij vermoeden dat ze een plannetje aan het uitwerken was…
Het blijft een feeks eh feniks die Verdonk. Ik denk dat ze heel ver gaat als het erop aankomt, ontziet niets en niemand. Ze zal een spoor van vernietiging achterlaten schat ik zo in. Blinde ambitie, alleen de hele macht kan haar honger stillen, of zelfs dat niet.
en de uiteindelijke winnaar is…. het CDA. Lekker stil, lekker degelijk, lekker “fatsoenlijk” en geen serieuze oppositie meer van 1 flank.
@MP (14, 20): Ik hoorde net ook dat ze al een tijdje geleden met Livestro gebabbeld had. In dat geval had je gelijk en heeft Verdonk een heel uitgekookt spelletje gespeeld.
Ben benieuwd wat er morgen naar buiten komt.
@Abhorsen#21: Dat laatste is blijkbaar gemeengoed in het britse parlement. Heet removing the whip. Een parlementslid is dan vrij om hun eigen koers te varen zolang dat nodig is. Verschil met hier is dat de whip na een tijdje weer ingebracht kan worden.
Zo te zien heef hij zichzelf niet opgeknoopt. 2/3 van de VVD lijkt hem te steunen. Ondanks Wiegel zijn geweldige poging om de VVD volledig kapot te maken met zijn oneindige arrogantie (wat een geweldige man toch, zo dom, zo arrogant!)
@31: As we speak probeert hij het weer in een interview!
http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/wmlive?nospolitiek24-bb.asx
@31: wacht nou nog maar even. Mocht Verdonk zich afsplitsen en evt Aptroot/Teeven meenemen, dan wordt het de komende dinsdag nog heel interessant, drie boeroepers vanaf de rechterzijlijn. Ben benieuwd waar de verschillen zitten. Bovendien zal dan, zoals ik al eerder gezegd heb, de VVD er in de komende tijd wel voor uitkijken om moties in te dienen die het kabinet aan het wankelen brengen.
@33, Voor mij is dat juist de beste uitkomst. Het was daarvoor is daar wel van belang dat Rita zich afsplitst en Rutte blijft zitten.
Overigens denk ik dat ook alle andere scenario’s niet goed voor de VVD zijn. Het is dus niet zo dat ik denk als ze Rutte hadden weggestemd dat het dan beter zou zijn voor ze.
Als ik naar de gezondheid van het politieke spectrum kijk als geheel is het een zwarte week, of eigenlijk paar jaar geweest voor de politiek. En ik denk dat Rutte juist dit heeft proberen te herstellen. Verdonk is meer de gene hier die de knopen heeft gestrikt, voor zichzelf, voor Rutte, voor de VVD en voor de politiek als geheel als je zo dramatisch wilt zijn. Rutte is meer het gezonde verstand, de rede, die hier nog tegen ingaat. En in dat opzicht is het goed dat hij de steun heeft gehad.
Het probleem is, dat zie je dus ook bij die 1/3 van de VVD is dat men in de waan van de dag aan het leven is, poppetjes voor beleid en partij. En de angst voor de kiezer is te groot geworden. Ooit was hij te klein, nu is hij te groot. Als Verdonk een machtsbeluste megalomaan is (wat ze in mijn ogen is) die over lijken gaat voor macht en macht alleen dan moet je zo iemand niet willen behouden.
Hoezeer ik het ook met de VVD oneens ben persoonlijk, ze staan voor bepaalde ideeën en een visie. Als je, je visie en je ideeën aanpast aan hoe je meer en meer macht kan krijgen. Dus niet meer macht probeert te verkrijgen om je ideeën te realiseren, maar je ideeën aanpast om macht te realiseren… dat is de ondergang van de politiek en -drama!- ook het land uiteindelijk. En het lijkt of de media, en daarmee ook een zeer domme 1/3 van de VVD, zich daar volledig om kapot staren.
Ze zijn bezig met “hoeveel zetels krijgen we ook al moeten we al onze idealen verloochenen”. En dan ben ik blij te zien toch ook dat Rutte nog het verstand in die partij is, en 2/3 ook nog verstand heeft. In plaats van zich zo aan 1 poppetje (die ook nog politiek zeer incapabel is – maar nu een maal een grote zeer domme massa aanspreekt omdat die ook niet de gevolgen van hun beperkte intellect inzien) aan te hollen.
Daarnaast denk ik dat de meeste, en dat merkte je ook, wijs genoeg zijn om te beseffen dat het kapot maken van de VVD voor bijna niemand winst oplevert daar. Ook niet voor Aptroot en Teeven. Misschien dromen ze van een Geert Wilders situatie. Maar Wilders heeft op dit moment ook geen kans op regeringsdeelname. De VVD heeft dat historisch gezien wel.
Het hangt af van het verstand van Verdonk en hoe zeer ze haar eigen machtswellust kan onderdrukken, maar het zou me niet verbazen als ze momenteel toch strategisch kiest wel in de VVD te blijven, haar zetel op te geven en vanuit die positie te werken aan een comeback. Dat is voor mij – als anti-rechts – het slechts mogelijke scenario. Maar misschien voor het niet laten afglijden van Nederland naar een Bananen republiek (1 Wilders is al genoeg) beter. En ik denk in the long run ook het beste voor Verdonk.
Partijen die puur sang om 1 persoon draaien lijken nooit echt een extreem lang leven bekoren. Ze worden vaak heel snel heel groot, van Boer Koekoek tot Geert Wilders, maar ik zie ze geen lange adem hebben. Iets wat de VVD wel heeft. Zelfs een D66 dat teveel op Van Mierlo steunde zie je valt eigenlijk uit elkaar zonder dat ene poppetje. En dat is bij lange na niet zo extreem als een partij die echt centraal om 1 persoon draait.
Als Rita koste termijn winst wil dan kan ze misschien besluiten af te breken. Maar ik denk als ze lange termijn winst voor ogen heeft en haar drang naar macht weet te onder drukken en niet zo stom is als ik haar helaas toch inschat (ze is geen groot strateeg en onhandig in de politiek imho – ze is wel iemand die goed aanspreekt bij de massa echter – daar hoef je geen rocket scientist voor te zijn echter) zal ze denk ik haar wonden likken en zien hoe ze toch bij de VVD terug kan komen.
Maar he.. 3 rechtse partijen die elkaar bestrijden… go for it please! :p
Overigens het betoog ziende van Aptroot kwam dat bij mij heel erg over als een “hou van mij alsjeblieft!” roep. De man was gewoon om liefde aan het vragen en dat heeft hij gekregen. Het was de vraag om een knuffel en ze hebben hem geknuffeld.
Teeven? Ach.. iemand die zijn antwoord overal op is “strengere straffen”, ik heb hem niet echt heel hoog in het vaandel zitten. Het is geen intelectueel zwaargewicht, het is ook geen echte stemmen trekker, en het is ook geen VVD’er in hard en nieren. Het is een blaaskaak in mijn ogen. Ik denk dat er weinig mensen echt heel erg bezig zij met wat hij doet met zijn leven op politiek vlak. Het is echt een meeloper, geen voortrekker.
Het is nog lang niet voorbij ben ik bang.