Veilig onder moeders vleugels

In Utrecht staren ze je al langer toe, maar nu duiden ook in andere steden vreemde vogels op. In plaats van een kop met snavel en ogen kijkt een videocamera neer op het publiek. Het blijken vogels te zijn van het kunstproject PanoptICONS: Urban Evolutions. Sargasso sprak met de bedenkers Thomas voor ’t Hekke en Bas van Oerle, die met hun bedrijfje Helden interactieve kunstinstallaties maken.

,,We hadden het idee dat je tegenwoordig in de binnenstad van Utrecht door veel surveillancecamera’s in de gaten gehouden wordt. Toen we gingen kijken of dit idee wel klopte, bleek dat er nog veel meer camera’s hingen dan we hadden verwacht. De meeste mensen, waaronder wij, hebben dat helemaal niet door. Dit komt doordat de camera’s van boven het straatniveau naar beneden kijken, in  onopvallende behuizingen. Het viel ons op dat de surveillancecamera’s in de binnenstad hun ruimte delen met stadsvogels; ze zitten allebei vaak in groepen boven straatniveau neer te kijken op drukke pleinen en winkelstraten. Zoals de stadsvogels zich voeden door onze aanwezigheid en het voedsel dat we achterlaten, zo voeden de surveillancecamera’s zich met onze privacy en onze aanwezigheid in de binnenstad.

We hebben cameravogels in de stad verspreid om mensen op straat meer omhoog te laten kijken. We hopen dat mensen nadat ze een cameravogel zien vaker omhoog kijken om te zien of ze nog meer vogels kunnen spotten, maar als je in de binnenstad omhoog kijkt zie je opeens overal de echte surveillancecamera’s hangen. Wij vinden het belangrijk dat mensen zich er bewust van zijn hoeveel ze in de gaten worden gehouden in de binnenstad, of ze nou voor of tegen cameratoezicht zijn.

De eerste volgens zijn in februari geplaatst. Ondertussen staan er ook al cameravogels in Den Haag en we willen dit steeds verder uitbreiden naar meer steden en meer landen, omdat deze overvloed aan surveillancecamera’s natuurlijk niet alleen een Utrechts of Nederlands probleem is. Ondertussen zijn we ook bezig om ons eigen bedrijf, Helden, op te starten, waarmee we binnenkort meer van dit soort kunstprojecten gaan maken.

De reacties waren erg uiteenlopend. Veel mensen moeten lachen om de vogels of vinden het goed dat we de aandacht vestigen op de surveillancecamera’s, maar we hebben ook boze reacties gehad van mensen. Zo zijn er posters van aanplakborden gescheurd en vogels gestolen. Ook zijn we aangesproken door een boze dierenactivist die dacht dat we echte vogels hadden onthoofd.We hebben een leverancier gevonden voor nepvogels die we daarna onthoofden en een camerahoofd aanmeten.”

panoptICONS Utrecht 2010 from Helden on Vimeo.