Uit de jeugdzorg | John

COLUMN - Oersterk was hij. Nog maar elf, maar minstens zo groot als ik. Door zijn verleden zat hij vol frustraties. Zijn moeder had borderline. De ene keer stootte ze hem af, de andere keer wilde ze hem fijnknuffelen. Om vervolgens weer boos te worden als John dat niet wilde.

Drie keer wees ze iemand aan als Johns vader. Maar drie keer gaf ze later toe dat het toch niet om zijn vader ging. Nadat zijn moeder opgenomen was in een psychiatrische inrichting, ging John naar een crisispleeggezin. Om vervolgens in mijn groep te belanden, omdat er geen blijvend pleeggezin was voor een jongen van zijn leeftijd.

Keer op keer afgewezen, duldde John niemand in zijn buurt.

Zijn passie was rugby. Hij telde de dagen af tot de volgende training. Ook daar kenden ze zijn kracht. Zijn reputatie ging hem soms vooruit. Ik herinner me nog een wedstrijd waarbij een tegenstander al uit voorzorg opzij sprong toen hij zag dat het John was die met de bal aan kwam rennen.

In de groep was het over het algemeen een lieve, rustige jongen. Maar soms kwamen zijn frustraties naar boven en dan vlogen de stoelen door de kamer.

John had, net als ieder kind, behoefte aan genegenheid. Aan een arm om hem heen, of lekker op de bank tegen je aan hangen. Zodra je hem aanraakte, werd hij boos en riep dan: ‘Ik ben geen klein kind!’ Maar het viel op dat hij andere kinderen, die wel genegenheid zochten, vuil aankeek en vervolgens negeerde. Of, als wij uit het zicht waren, nét even een duwtje gaf.

Uiteraard werd John aangesproken op zijn gedrag, maar de oorzaak ervan was natuurlijk minstens zo belangrijk.

Nog voor Johns eerste woede-uitbarsting zag hij mij eens stoeien met een groepsgenoot. John wilde dat ook, dus daagde hij mij uit. Hij moest er echter zelf zo bij lachen dat hij al zijn kracht verloor. Ik duwde hem op de bank en gaf hem zogenaamd de kieteldood. John gierde het uit.

Zo ging dat vaker. Later, bij het idee alleen al, gaf hij zich al bijna over.

Los van het feit dat John leerde dat lichamelijk contact ook positief kan zijn, had het nog een voordeel. Zoals later zou blijken.

Op een dag komt John boos uit school. Stampend loopt hij na een regenbui met natte schoenen de huiskamer binnen. Hij blijkt een onvoldoende voor een toets te hebben gehaald en de stoom komt uit zijn oren. Hij wil op een stoel ploffen. Micha van tien, die op zijn looproute staat, krijgt een duw. Owen, de veertienjarige broer van Micha pikt dit niet en stormt op John af. Dit dreigt verkeerd af te lopen. Meestal is er een collega in de buurt, maar nu niet. Praten heeft even geen zin, ze moeten eerst uit elkaar, even afkoelen. Ik spring ertussen, zeg dat ze allebei even op hun kamer rustig moeten worden. En dat we later verder praten.

John gaat meteen. Owen woont nog niet zo lang in onze groep. Hij kijkt een beetje verwonderd, alsof hij denkt ‘Luistert hij naar háár?!’ Dan zegt John: ‘Ik zou maar gaan, want ze is echt heel sterk.’ Owen is te verbaasd om iets te zeggen en gaat naar zijn kamer.

Ik heb de afgelopen jaren een aantal agressietrainingen gevolgd. We leerden verschillende manieren om situaties niet te laten escaleren. Deze zit er nooit bij, maar vind ik toch wel een van de mooiste.

Alle cliëntnamen zijn gefingeerd.

Roselinde van Berkel is pedagogisch medewerker bij TriviumLindenhof, een jeugdzorginstelling in Zuid-Holland. Ze is auteur van het boek Sannah! en schrijft voor Sargasso over de jeugdzorgpraktijk van binnenuit.