De couppoging in Turkije vertoont overeenkomsten met de eerdere staatsgreep door het Egyptische leger in 2013. Evert te Winkel vraagt zich af waarom die destijds wel gelukt is, en de huidige Turkse coup niet.
We kunnen inmiddels wel vaststellen dat de Turkse coup d’ êtat mislukt is. De enige mogelijke uitkomst hiervan is een AK-partij die de touwtjes nog strakker in handen krijgt, waarmee toch al autoritaire tendensen versterkt worden.
Ik lees bij sommigen op Twitter dat Erdoğan die poging tot een staatsgreep zelf heeft geïnitieerd om zo zijn machtspositie te versterken. Ik durf niets uit te sluiten, al vergt zo’n plan wel heel veel planning en geheimhouding.
Voor mij vielen een aantal verschillen op met de coup in Egypte in 2013 tegen toenmalig president Mohamed Morsi en die verschillen kunnen deels de mislukking van de staatsgreep verklaren.
- Het is onduidelijk waar Erdoğan precies al die tijd was, maar duidelijk is dat hij kon blijven communiceren met de bevolking, al zag dat er via zijn Facetimetoespraak vrij knullig uit. Mohamed Morsi werd echter snel door het leger ingerekend. Dat is belangrijk voor het succes van een coup, omdat hiermee de regering onthoofd wordt en aanhangers de moed verliezen. Nadat duidelijk werd dat Morsi opgepakt was, nam het verzet in Egypte snel af.
- De coupplegers in Egypte hadden duidelijk vooraf overleg gehad met oppositiepartijen in het parlement en daar steun gezocht en ook bij religieuze leiders, waaronder Achmed al Tayeb en Tawadros III, de eerste is als grootimam van de Al Azhar-moskee zowel hoofd van deze moskee als van de prestigieuze Al Azhar-universiteit en daarmee een autoriteit onder soennitische moslims, de tweede is de paus van de Kopten.
In Turkije spreken alle parlementspartijen die er toe doen, inclusief de Koerdische HDP, zich uit tegen de coup, waarmee ze deze legitimiteit ontnemen en roepen imams op grote schaal op tot verzet tegen de staatsgreep. - De regering van Morsi duurde slechts een paar dagen langer dan een jaar, Erdoğan is al meer dan dertien jaar aan de macht en heeft daardoor het landsbestuur veel meer naar zijn hand kunnen zetten. Al vanaf het begin heeft hij, in eerste instantie samen met de Gülenbeweging, de macht van het leger sterk ingeperkt en aan de top mensen loyaal aan hem neergezet.
- In de aanloop naar de coup in Egypte wist het Egyptische leger de tevredenheid van de bevolking over de regering Morsi sterk te verminderen door onder meer olieprijzen te laten oplopen. Het leger heeft in Egypte veel bedrijven in handen, waaronder olieraffinaderijen en tankstations en kon daardoor op deze manier invloed uitoefenen. Ondanks dat de regering Erdoğan zich steeds repressiever ontwikkeld heeft, lijkt zijn populariteit nog grotendeels intact.
Er is vooralsnog nog heel veel onduidelijk en in de loop van de dagen en weken zal hopelijk meer duidelijk worden waar deze coup vandaan komt en waarom deze mislukt is. Deze vier redenen kunnen een deel van het antwoord zijn. In ieder geval vond ik ze interessant genoeg om ze even op een rijtje te zetten.
Evert te Winkel is freelance journalist, met een bijzondere interesse in theologie, filosofie en politiek. Dit stuk verscheen eerder op zijn persoonlijke website.
Reacties (21)
In aanvulling op bovengenoemde redenen, is ook de eenheid van het leger een belangrijke factor. In Egypte kwam de coup door het leger als geheel, in Turkije door een paar officieren en eenheden, niet het hele leger.
Het hele gebeuren zag er knullig (en ongeloofwaardig) uit.
Erdogan zou eerst op een top in het buitenland verblijven.
Maar later toch weer niet? Bij een coup weten de coupplegers toch op zijn minst de belangrijkste zaken? En dat is weten waar Erdogan is en hem arresteren.
Kun je eigenlijk wel van een coup spreken als deze er zo amateuristisch aan toe gaat? Hoe kan Erdogan zo snel 2700 rechters oppakken? Dat betekend dat er een lijst klaar lag voor het geval dát…
Ik spreek niet van een fake coup. Misschien was er nooit een coup?
Ik maak me echt zorgen om Erdogan nu, helemaal omdat de mensen die ik in Turkije ken al klappen hebben gehad omdat ze het waagden te demonstreren. Ook worden homoseksuelen en andere minderheden door hem aangewezen als zondebokken.
Dan mag je in Nederland toch blij zijn dat onze Conservative Populist niet zo’n machtswellusteling is als Erdogan of Putin. Het worden hele zware tijden voor Linkse Turken, Progressieve Turken, LGBTQ Turken en zo voort. Helemaal nu Erdogan en Putin elkaar gevonden hebben als Partners in Crime.
En het platteland maar stemmen op die flapdrol.
https://twitter.com/MahmutErciyas/status/754407002885980160
@2: Jup, het ziet er meer naar uit dat deze man het in scene heeft gezet, of dankbaar gebruik heeft gemaakt/opgestookt van elementen binnen het leger om ze zo in een val te laten lopen en hij nu politieke tegenstanders kan ruimen.
Kan hij nog een groter Paleis bouwen.
Het enige goede wat Erdogan doet is, is de eenheid van Turkije consolideren. Dat is zijn core business. Jazeker, hij doet dat met ongeoorloofde middelen. Echter niemand wil dat na Irak, Syrie en Egypte ook Turkije gaat destabiliseren. Europa heeft belang bij een stabiel Turkije. Aan het omgekeerde mag je zelfs niet denken. Turkije is een ingewikkeld land in een nog complexer deel van de wereld.
Keep that in mind: Complexe problemen worden meestal niet opgelost met de “best mogelijke” oplossing, maar met de “minst slechte”. Erdogan classificeer ik onder het laatste. Het is niet anders.
@5
Ik tracht mij niet op te stellen als complotdenker. Omdat een inside job niet zo gemakkelijk is in te steken. Dat laat niet buitengesloten dat de bereidheid voor een coup bekend was en dat deze niet is tegengehouden, maar dat er al op is geanticipeerd.
@6: zou wel eens de spijker op de kop kunnen zijn. Als we de Amerikanen nog enige intelligentie mogen toedichten, moeten ze íets hebben geleerd van de val van Saddam Hoessein en Ghadaffi. Al is Erdogan flink bezig te kijken hoe ver hij kan gaan.
Daar komt nog bij dat het NAVO-lid Turkije de laatste buffer voor Europa is. Een Europa dat nog een andere (oude) dreiging kent.
E.e.a. geeft reden niet al te zeer wakker te liggen over het gesteggel rond de legerbasis en Gülem.
@8
Er zijn verschillen tussen Erdogan en de door jou genoemde lieden. Erdogan is op een andere manier bezig de macht naar zich toe te trekken als Saddam en Ghadaffi. Hij is een islamist (dat waren Ghadaffi en Saddam niet) die het volk achter zich tracht te krijgen. Met een flinke scheut nationalisme.
En Turkije is de grendel tussen Europa en het midden oosten. Het MO wat op zich al aan het desintegreren is.
Ik heb de reflexen al gezien van de Europese politici. Zij weten wsl ook niks beters momenteel. Wat Gülen betreft. Het is afwachten of deze kwestie op de spits wordt gedreven. Maar het lijkt mij onwaarschijnlijk dat de VS hem gaat uitleveren.
Ik ben het dus niet eens met @6 dat dit de minst slechte oplossing is.
@8: Putin schijnt te hebben gezegd dat de dictators in het MO de landen stabiliseren. En als je naar de onrust kijkt in Irak, Syrië en Libië, en als je kijkt naar de gevolgen van de Arabische lente in Egypte, dan kan ik hem geen ongelijk geven.
Hoewel de mensenrechten in Syrie met de voeten werden gereden, zijn de vluchtelingen die op tv komen vol lof over het Syrie waarin ze woonden voor de Arabische lente.
Ik weet niet of Erdogan nu veel stabiliteit toevoegt. Juist door afspraken met de Koerden was het land rustig en Erdogan zorgt ervoor datbde tegenstelling Turk-Koerd weer terug zijn. Erdogan als dictator zorgt ervoor dat de zaak instabieler wordt, niet stabieler.
@9: De kern is dat ‘men’ Erdogan alleen kan wippen als de stabiliteit niet in gevaar komt. Al sluit ik niet uit dat er ook ‘ergens’ een scenario klaarligt om een eventuele chaos uit te buiten.
Om een minder slechte oplossing te vinden dan in @6 omschreven is meer kennis van zaken nodig en ik heb nog een broodwinning om de tijd mee door te komen.
@11: Turkije is een kruitvat. Je kan lang studeren om waarschijnlijk uit te vinden dat er alleen een minst slechte oplossing is. Zoals @6 al zei.
Waarom worden er geen vergelijkingen getrokken met andere landen die autoritair worden geregeerd? Want zo specifieke situatie is het niet in Turkije.
Juist in autoritair geregeerde landen is het leger zeer belangrijk: Rusland, China, een aantal Zuid-Amerikaanse landen, Midden-Oosten, Zuid-Oost Azië. Eigenlijk overal behalve de westerse wereld.
Het enige verschil is dat Erdogan van onderop is gekomen, democratisch is gekozen, en er al vanaf het begin mee bezig is de traditionele macht van het leger op de samenleving te elimineren.
Typisch dat Poetin en Erdogan elkaar binnenkort gaan ontmoeten. Kunnen ze ervaringen uitwisselen …
O ja, de Israelische premier vond het mooi dat de coup mislukt is want de economische belangen waren hoog. Dus die heeft ook liever een autoritaire leider, zie Egypte en Sisi.
De hoofdreden dat de staatsgreep mislukt is, is omdat er al een jarenlange langzame staatsgreep van Erdogan aan de gang is. Erdogan heeft dit zien aankomen en het leger, de politie en de rechterlijke macht opgebroken en op zo veel mogelijk strategische plekken zijn aanhangers gepositioneerd.
https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/jul/16/turkey-coup-army-erdogan
Volgens mij kan je het dus doortrekken: economische belangen spelen de hoofdrol. Economisch liberalisme. Dat is toch eigenlijk altijd al zo geweest bij de USA. Democratie speelt de 2e viool. Amerikaanse bedrijven en banken moeten blijven kunnen verdienen, geen last van vakbonden, protectionisme, maar een gunstig investeringsklimaat desnoods met een dictator.
@2 Nou, die Erdogan zag er behoorlijk aangedaan uit op die filmpjes. En als iemand die de regie even helemaal kwijt was, en niet wist hoe dit zou aflopen. Dus híj leek in ieder geval te geloven dat er werkelijk een staatsgreep plaatsvond.
Dat betekent dat er een lijst klaar lag met rechters die men kwijt wilde, men zocht enkel een geschikte gelegenheid om ze te lozen. Nou, die gelegenheid dient zich nu aan. Het volk verenigt zich achter de grote leider, dus meteen maar dat lijstje afwerken. Niemand die er nu iets van zegt (en als ‘ie het wel doet, eindigt ‘ie ook op een lijstje).
@16: hoe kom je nu toch aan de Verenigde Staten? Wat is hun rol in deze coup?.
Zou de knulligheid van die couppoging niet kunnen wijzen op een wanhoopsdaad? Dat lijkt me zeker zo aannemelijk als een “inside job”. Erdogan is immers, zo heb ik begrepen, al jarenlang druk bezig het leger naar zijn hand te zetten. Het lijkt me niet zo’n rare gedachte dat de tegenstanders van Erdogan binnen het leger hun invloed steeds verder af zagen nemen en dat ze geen andere optie meer zagen dan het er maar op te wagen. Omdat de kans van slagen er in de toekomst alleen maar kleiner op zou worden. Militairen zijn wel eens geneigd om geweld als laatste noodoplossing te zien, wanneer ze in het nauw worden gedreven.
Erdogan is een machtsbeluste opportunist, dus dat hij de gelegenheid die hem nu wordt geboden maximaal probeert uit te buiten spreekt voor zich. Dat bewijst verder niets.
Volgens een artikel in FAZ van een Turkse schrijfster terplaatse hebben de moskeeën ook urenlang (vanaf de minaretten) opgeroepen tot “jihad” tegen de coup.
http://www.faz.net/aktuell/feuilleton/putschversuch-in-der-tuerkei-der-grosse-brand-14343563.html
Vreemd:
At height of Turkish coup bid, rebel jets had Erdogan’s plane in their sights
http://www.reuters.com/article/us-turkey-security-plot-insight-idUSKCN0ZX0Q9
De imam liep voorop bij verzet tegen coup
In een dorpje aan de Turkse kust denken velen dat president Erdogan zelf achter de coup zit. De oproep van de moskee zich tegen de coup te verzetten vinden ze ‘ongehoord’.
http://www.nrc.nl/nieuws/2016/07/17/de-imam-liep-voorop-bij-verzet-tegen-coup-3285748-a1512022