Top 2000: Talkin’ ‘bout my generation

COLUMN - Radio 2 sluit traditioneel het jaar af met de Top 2000, de “tweeduizend beste liedjes ooit gemaakt”.

De lijst als geheel verjongt steeds een klein beetje, stelde Steeph dit weekend al vast. Er worden natuurlijk af en toe nieuwe hits toegevoegd, maar dat is niet het hele verhaal. Er komen ook oudere nummers bij, van langer geleden dan vorig jaar. Waar komen die ineens vandaan?

‘Here I Go Again’ van Whitesnake bijvoorbeeld staat er dit jaar voor het eerst in, op nummer 734. Best gek, zegt de DJ, dat een nummer uit 1987 na al die jaren nieuw binnenkomt in de lijst. De avond ervoor werd ‘This Is Not America’ van David Bowie gedraaid. Hoe kan het dat dat nummer dit jaar ineens maar liefst 63 plaatsen stijgt?

Eén variabele die zeker belangrijk is, is de leeftijd van de stemmers. Welke muziek je gaaf vindt en wat in je persoonlijke top-10 staat, is veelal de muziek die je hoorde toen je jong was. Laten we zeggen dat de soundtrack voor je leven bepaald wordt tussen je veertiende en vijfentwintigste levensjaar.

De gemiddelde leeftijd van luisteraars van Radio 2, is 54 jaar. Ook de presentator van het tv-programma Top 2000 a gogo, Matthijs van Nieuwkerk, is trouwens 54; mede-presentator Leo Blokhuis is 53.

De mensen die stemmen, zijn vast voor een groot deel Radio 2-publiek. Zouden de nummers in de Top 2000 een directe afgeleide zijn van de gemiddelde leeftijd van de Radio 2-luisteraar?

Cohort

De lijst van 2014 bestaat uit tweeduizend nummers uitgebracht tussen 1939 en 2014. Het gemiddelde release-jaar van alle tracks samen is 1985,9.

Wanneer zijn de mensen geboren die de lijst van dit jaar samenstelden? Laten we uitgaan van het genoemde venster van 14 tot 25 jaar; 18 jaar ligt in het midden. 1985 min 18 jaar is 1967. Mensen geboren in 1967 zijn nu ongeveer 47 jaar. Zelfs als we het geschatte geboortejaar wegen voor de ranking – nummers hoger op de lijst kregen immers meer stemmen – dan blijft dat gemiddelde praktisch hetzelfde.

Het kan natuurlijk zijn dat vooral de groslijst van Radio 2 bepalend is voor de uiteindelijke lijst. De zender richt zich immers op een publiek van 35 tot 54. 47 is wel jonger dan de 54 jaar van de gemiddelde Radio 2-luisteraar, maar zit wel mooi in het midden van die doelgroep. Als die groslijst bedoeld is om tot een Top 2000 te leiden die deze mensen raakt, dan slagen de makers daar uitstekend in.

Je zou de Top 2000 in ieder geval kunnen zien als de weerspiegeling van een generatie. Als je 14 was toen het nummer van Whitesnake uitkwam, ben je nu 41. Was je toen 25, dan ben je nu 53. De generatie die opgroeide met die muziek, schuift dus nu aan in de publieksjury die Top 2000 heet. Als je alleen uitgaat van het jaar dat een nummer uitkwam en welke mensen toen jong waren, dan zal dit nummer nog wel een paar jaar meegaan in de lijst.

De sociale wetenschap noemt zoiets een cohort-effect. In de samenstelling van de lijst zie je langzaam een bepaalde generatie in beeld komen die nu naar Radio 2 luistert en stemt op nummers voor de Top 2000. Volgens Radio 2 verjongt de lijst, doordat meer jonge mensen mee gaan stemmen.

Maar hoe komt het dan dat er dit jaar 72 nummers van vóór het jaar 2000 nieuw in de lijst binnenkomen? Vorig jaar kwamen er vijftien nummers bij van vóór 2000, in 2012 54 en in 2011 33.

Het lijkt niet aannemelijk dat het mensen van twintig zijn die ‘The Model’ van Kraftwerk met zijn allen de lijst in stemmen; dat nummer komt uit 1978. Hetzelfde geldt voor ‘Original Sin’ van INXS, een hit uit 1984 die nu nieuw binnenkomt op plaats 1796.

“Why don’t you all fade away,” vroegen The Who in hun nummer ‘My Generation’ in 1965 aan de generatie van hun ouders. En dat gebeurt nu ook – van de Beatles verdwenen dit jaar negen nummers. De acht nummers van The Police in de Top 2000 zakken allemaal, bij elkaar liefst 1.355 plaatsen. Ook dat zou te verklaren zijn als een cohort-effect. De nieuwe Radio 2-luisteraars zijn aan de beurt om na te genieten van de muziek uit hun jeugd.

Door Jaap Meijers