De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland. Toen ik mijn vriendin nog niet zolang kende kon ze nog wel eens niet op de naam van één van mijn vrienden komen. 'Dinges, hoe heet hij ook al weer? Hij heeft een blauw-gele naam'. Mij niet bewust van enige naamsgekleurdheid in mijn vriendenkring maakte ik op deze manier kennis met de afwijking/superpower van mijn wederhelft: Synesthesie. Synesthesie is een eigenschap in de hersenen die ervoor zorgt dat de waarnemingen van twee of meer zintuigen door elkaar heen lopen. Bij synestheten wordt bij een waarneming door één van de zintuigen een neuraal pad dat hoort bij een tweede zintuig geactiveerd, wat er toe leidt dat zintuiglijke waarnemingen door elkaar lopen.
De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
Een gruwelijk gedachtenexperiment: het is oorlog en je schuilt met een aantal mensen in een kelder. De vijandelijke soldaten zijn buiten. Je baby begint te krijsen en als je niets doet, zullen de soldaten je vinden en doden. Het enige dat je hiertegen kunt doen is de mond van je baby bedekken maar dan zal je baby sterven. De vraag: Is dit moreel aanvaardbaar?
Ethiek is altijd al een wat vreemde tak van wetenschap geweest. Weinig hypothesevorming, weinig experimentjes, weinig herhaalbaarheid. De vraagstukken zijn dermate ingewikkeld en moeilijk te formaliseren, dat het toch allemaal een beetje een kwestie van retoriek blijft. Het gaat tenslotte over de hogere morele processen die zich afspelen in de ondoorgrondelijke homp neuronen in onze hoofden.
Maar naarmate we beter worden in het kijken in ons eigen brein, valt ook steeds meer experimenteel-wetenschappelijk vast te stellen hoe moraliteit en ethiek nou eigenlijk werken. In een recent nummer van het wetenschappelijke tijdschrift Cognition (.pdf) beschrijft Harvard psycholoog Joshua Green met zijn collega’s hoe het menselijk brein reageert als het geconfronteerd wordt met een moreel dilemma. Hij legde het dilemma uit de eerste paragraaf (dat overigens ook voorkwam in een aflevering van M.A.S.H.) voor aan proefpersonen wiens breinactiviteiten gemonitoord werden middels een fMRI scanner.
De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
Hij was dé revelatie in deze editie van de Tour de France: Riccardo ‘Il Cobra’ Riccò. Wat ging dat vervelende Italiaantje toch magnifiek hard de bergen op. Haast onmenselijk… En ja hoor, het derde dopingschandaal van de Tour 2008 bleek niet veel later een feit. Riccò’s urine -afgetapt na de vierde rit- bleek positief te testen op CERA, een derde generatie EPO. Iedereen weet dat valsspelen niet mag en Riccò en zijn ploeg Saunier Duval mochten de Tourkaravaan inderdaad gedag zeggen. Minder bekend is wat EPO nou precies is, wat die derde generatie inhoudt en hoe Riccò eigenlijk gepakt is.
EPO (Erythropoëtine) is een door de nieren geproduceerd hormoon, dat wil zeggen dat het dus van nature in het menselijk lichaam voorkomt. EPO stimuleert de aanmaak van rode bloedlichaampjes. De rode bloedlichaampjes worden ondere andere gebruikt voor transport van zuurstof van de longen naar de spieren en organen. Hoe meer je ervan hebt, hoe meer zuurstof er dus bij je spieren komen en hoe beter de spieren hun werk kunnen doen. Dat voorkomt dat je spieren aan de anaerobe verbranding moeten en verzuren. En reken maar dat dat van pas komt als je de Alpe d’Huez opmoet.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
Toen komiek Stephen Colbert hoorde dat er een spinnensoort genoemd was naar Neil Young (de Myrmekiaphila neilyoungi), eiste hij op zijn bekende hoge toon een eigen spinnensoort. Nou waren er toch nog 27 nieuw ontdekte soorten die wachtten op een nieuwe naam, dus Colbert kon zelfs kiezen. Leuk voor Colbert, maar ook voor spinnenonderzoeker Jason Bond, die zo de aandacht vestigde op het thema van biodiversiteit.
De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
Ons zonnestelsel is weer een stukje groter geworden. Deze week werd het object, voorheen bekend onder de weinig inspirerende naam 2005 FY9, omgedoopt tot ‘MakeMake’, geherklassificeerd als een dwergplaneet en officieel aan ons zonnestelsel toegevoegd door de International Astronomical Union.
De dwergplaneet, die ronddraait in de Kuipergordel, werd aanvankelijk met de codenaam ‘Easterbunny’ aangeduid door haar ontdekkers omdat ze ontdekt werd rond pasen 2005. De officiele naamgeving van de IAU voor objecten in de Kuipergordel dicteert dat er namen van creatie-goden worden gegeven en zo kreeg 2005 FY9 de naam van een god van (heel toepasselijk) Paaseiland: MakeMake (uit te spreken als Ma-kee Ma-kee, dus niet als MeekMeek).
MakeMake voegt zich bij de drie al ontdekte dwergplaneten: Eris, Ceres en het onlangs gedegradeerde Pluto. Een klasse ‘dwergplaneet’ stamt nog maar uit 2006. Het is een tussenklasse tussen een ‘officiele’ planeet en ‘overig rondslingerend puin’ in ons zonnestelsel. Om precies te zijn is een dwergplaneet gedefinieerd als een hemellichaam dat (bedankt wikipedia):
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
Dat je op je oude roestige opoefiets weinig kans maakt om in het geel op de Champs-Elysees te eindigen mag wel duidelijk zijn. Opmerkelijker is dat de huidige, gestroomlijnde vorm van de racefiets al bestaat sinds het einde van de negentiende eeuw. Is er aan de fietsen dan niets veranderd in al die jaren? Integendeel, de racefietsen waar vandaag de dag de Tour mee gereden worden zijn uitgekiende staaltjes technisch vernuft. Hoewel wielerorganisatie UCI uitwassen zoals de ligfiets of hulpmotortjes tegenhoudt, begint de wielersport, tot ongenoegen van velen, steeds meer op Formule 1 te lijken.
Het grootste verschil tussen de huidige fietsen en die van honderd jaar geleden is toch wel het materiaal. Werden de frames van de fietsen aanvankelijk van staal en later van aluminium gemaakt, tegenwoordig zijn bijna alle frames van koolstofvezel: minstens zo sterk en het scheelt toch heel wat kilo’s die je de berg op moet rijden. Een ander onderdeel dat sinds de oerfiets heel wat ontwikkelingen heeft doorgemaakt is het stuur: van versnellingsschakelaars op het stuur en het ossenkopstuur tot aan het spaghettistuur. Vooral voor de tijdritten wordt alles uit de kast gehaald om gewicht, stijfheid en aërodynamische eigenschappen te optimaliseren.
Bij de tour-editie van dit jaar speelt de technologie onbetwistbaar ook weer een grote rol. Het grootste nieuws kwam van het kamp van Cadel Evans. Hij startte gisteren met een fiets van maar liefst één miljoen euro. Nog nooit eerder fietste er iemand in de Tour op zo’n dure fiets. Producent Ridley was twee jaar bezig met de ontwikkeling van de fastest bike in the world. Het eindproduct heeft een dubbele, gesplitste voorvork die ervoor moet zorgen dat de wind van de fiets afgebogen wordt. Ook is de fiets behandeld met speciale lak met aërodynamische eigenschappen die ervoor zouden moeten zorgen dat Evans de zege in de tijdrit niet had kunnen ontgaan.
De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
‘Voor een kwantumcomputer zijn vier bouwstenen nodig’, doceert prof.dr.ir. Lieven Vandersypen, werkzaam bij het Kavli Instituut voor NanoScience aan de TU Delft en dit jaar winnaar van twee prijzen voor zijn werk aan spinnende elektronen in een kwantumdot. ‘Je moet een kwantumbit kunnen initialiseren, uitlezen en gecontroleerd omschakelen. Dat beheersen we in Delft. Ten vierde moet je in staat zijn die qubits te koppelen. Dat kunnen ze in Harvard, en ons zal het binnenkort ongetwijfeld ook lukken. Dan gaan we proberen alle vier de bouwstenen in één experiment samen te brengen.’
Vandersypen studeerde werktuigbouw in Leuven, met een fascinatie voor microscopisch kleine machientjes. Tijdens een periode aan Stanford raakte hij echter geïnteresseerd in kwantummechanica. Toen zijn begeleider daar vertrok naar IBM, ging hij mee om een kwantumlaboratorium te helpen opzetten. Daar werkte hij mee aan de eerste echte kwantumberekening, de factorisatie van het getal vijftien. De door IBM gebruikte methode met kernspins zat echter op een dood spoor. Vandersypen keerde terug naar Europa.
‘Wat mij aantrekt in de kwantuminformatica is dat het drie uiterst fundamentele vakgebieden in zich verenigt’, zegt hij. ‘Dat is natuurlijk de kwantummechanica, maar daarnaast de complexiteitstheorie, die zich bezig houdt met de inherente complexiteit van wiskundige problemen, en de informatietheorie. Die laatste gaat bijvoorbeeld over hoe je een signaal overbrengt ondanks ruis in de omgeving.’
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
De bal is rond. Eén van die schitterende voetbalclichés die ontzettend onwaar is*. Bij elk groot voetbaltoernooi worden weer nieuwe leren knikkers geintroduceerd die ook elke keer weer aan de rondheidstest onderworpen worden. Ook dit keer was het raak, de bal ‘zwabberde’ bij hoge snelheden en hij daalde niet volgens een onverwachte kenner. Dat alles omdat de bal dus niet rond genoeg was. En dus wachten we maar weer op een volgend toernooi om te zien wat de heren ballenmakers nu weer voor knip-en-plakwerk van vijf- en zeshoeken of andere vormen in petto hebben.
Het slechte nieuws is echter dat ze er nooit zullen komen: het is zo goed als onmogelijk om een perfecte bol te maken. Op het kleinste niveau zullen er altijd een paar moleculen teveel op één van de polen van de bol zitten en daarmee het wiskundige ideaal alleen maar kunnen benaderen en nooit evenaren. Het goede nieuws is dat die benadering nu wel héél dicht bij dat ideaal komt: Een internationaal team van wetenschappers wist een silicium bol te creëren waarvan de ‘oneffenheden’ niet meer dan 0,3 nanometer uitsteken (ter verduidelijking: een gemiddelde haar is 100.000 nanometer dik). Zo rond is er nog nooit een door de mens gemaakt object geweest. En dat kon ook niet, want ‘we hebben pas sinds een paar jaar de optische instrumenten om onheffenheden van deze schaal te zien’, aldus bollenbouwer Achim Leistner, die speciaal voor deze bol uit zijn pensioen gehaald werd.
De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
Nieuwe techniek en gadgets zijn leuk en aardig, het wordt pas echt interessant als je met nieuwe ideeën en apparaten mensen kunt helpen. Nog beter is het als we de voorsprong in technologische ontwikkeling die we hier hebben kunnen aanwenden om problemen in derdewereldlanden aan te pakken. Eén van de grote problemen in deze landen is het gebrek aan adequate koeling. Ongeveer 1,6 miljard mensen hebben geen toegang tot elektriciteit of fossiele brandstoffen en hebben daarmee geen mogelijkheid om koelkasten te laten draaien. Het hebben van goede koeling voor voedsel en medicijnen heeft een zeer grote invloed op het welzijn van mensen. Met de opkomst van de koelkast in de VS en Europa (jaren ’30) steeg de volksgezondheid door verminderde consumptie van halfbedorven spullen en de verhoogde veelzijdigheid van de voeding (melkproducten, groenten, vlees en vis kunnen nu veel langer bewaard blijven).
Een apparaat voor ontwikkelen voor adequate, betaalbare koeling zonder gebruik van elektriciteit of gas of olie, zodat het in ontwikkelingsgebieden gebruikt kan worden om ook daar de levensstandaard te verhogen is de missie van Adam Grosser. In Februari presenteerde hij zijn prototype op TED, de intermittent absorption refrigerator.
De thermodynamische principes achter de koeler zijn al sinds het einde van de negentiende eeuw bekend. Het gaat hier om hetzelfde soort proces als bij het menselijke zweten: het water op je huid verdampt en wordt afgevoerd in de lucht. Bij dit proces wordt de hitte van het lichaamsoppervlak ook meegevoerd. De eerste koelkast die op dit principe gestoeld is werd gebouwd in de jaren 20 van de vorige eeuw. Deze zogenaamde ‘icy ball’ bleek echter niet stabiel genoeg en had de neiging om te ontploffen. Niet erg duurzaam dus.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.