Lulletje Rozenwater

Historici, zo geeft De Volkskrant van gisteren de mening weer van toekomstonderzoeker Patrick van der Duin, hebben een veel te grote greep op het maatschappelijke debat in Nederland. De geïnterviewde noemt de namen van die historici niet en dat maakt het wat lastig zijn bewering te toetsen. Bij de onderwerpen waar ik wat van denk te weten is echter één ding zeker: het debat is juist niet in de greep van de historici. Elke historicus kan je bijvoorbeeld uitleggen dat sjabloons als “het vrije, humanistische Europa tegen het mystieke, despotische Nabije Oosten” onzinnig zijn, maar we raken er almaar niet van bevrijd. Als het gaat om bijvoorbeeld de islam, is het debat in de greep van politicoloog Samuel Huntington, classicus Paul Cartledge of kwakhistoricus Tom Holland. Als historicus ben je het lulletje rozenwater waar niemand naar luistert. Ik vermoed dat Van der Duin iets anders bedoelt: het verleden heeft een te grote greep op ons denken. Sterker nog, die constatering zélf illustreert hoezeer het verleden greep heeft op ons denken. “History is the nightmare from which I am trying to awake” is immers een gouwe ouwe. Zo geherformuleerd heeft Van der Duin het grootste gelijk van de vismarkt en hij illustreert het goed: Steeds verwijzen naar de Amerikaanse invasie in Irak in 2003 slaat bijvoorbeeld de discussie over grondtroepen in Syrië dood. Lessen uit het verleden zijn beperkt. Ik pleit voor meer vrijheid van denken over wat er in deze situatie zou kunnen gebeuren, lukken en misgaan.

Door: Foto: mtkr (cc)
Foto: Zarko Drincic (cc)

De dolgedraaide nieuwsmachine en triviale onzin

, door

OPINIE - Sinds gisterenavond mag ik me officieel televisiemaker noemen: Man bijt hond gebruikte een fragment van de video die ik zondag hier plaatste.

Ik was de afgelopen twee dagen in Parijs, waar ik gisteren een vergadering had over de oprichting van een Europees netwerk voor theoretische fonologie, waar we een kleine Franse subsidie voor hebben gekregen. Dat netwerk gaat de taalwetenschap en daarmee de Westerse beschaving ingrijpend veranderen, let maar eens op. Dat gaat de geschiedenisboeken wel halen, maar de pers niet.

In plaats daarvan wilden tientallen redactie mij ineens spreken over mijn ‘onderzoek’, of zelfs mijn ‘onderzoeksresultaat’ over de harde en de zachte g. Als ik zei dat ik pas maandagavond weer in het land was (ja mensen, ik ben weer in het land), dreigden sommigen dat het dan ‘geen nieuws’ meer was.

Alsof het dat in de afgelopen vijfhonderd jaar ooit is geweest.

In het filmpje trek ik alleen in mijn eigen woorden mijn conclusie neer uit de bestaande literatuur voor zover ik die ken – ik ben geen historisch taalkundige. Er is letterlijk niets nieuws gebeurd behalve dat ik afgelopen vrijdag door het Beatrixpark liep en het zulk mooi weer was en ik bedacht dat ik gebruik kon maken van het fijne winterlicht om een filmpje op te nemen. (Je bent professioneel televisiemaker of je bent het niet.)

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Waan van de dag

Jaws in de Noordzee

, door

Slecht nieuws voor Lenie ’t Hart of een staaltje slechte wetenschapscommunicatie?

Grijze zeehonden vallen bruinvissen aan in de Noordzee, zo blijkt uit nieuw wetenschappelijk onderzoek. […]

Het feit dat grijze zeehonden in staat zijn om bruinvissen te verwonden, suggereert volgens de Belgische bioloog Jan Haelters dat de dieren ook mensen zouden kunnen aanvallen.

De wetenschapper van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen was niet bij het onderzoek betrokken. Maar hij roept in Science wel op tot waakzaamheid bij strandbezoekers en surfers. “Statistisch gezien zal er een keer een ongeluk gebeuren.”

Foto: European Commission DG ECHO (cc)

De grote ebolaleugen

, door

ACHTERGROND - Of: hoe journalisten wetenschappers een slechte naam geven.

Afgelopen zondag verscheen een artikel in de New York Post getiteld ‘The great Ebola lie – Outbreak hyped for funding & media attention’, waarin werd gesteld dat allerlei eerdere voorspellingen over het aantal ebolaslachtoffers schromelijk waren overdreven:

But the media weren’t asking skeptical questions. The next day, reporting on a separate WHO conference, a New York Times headline blared: “New Ebola Cases May Soon Reach 10,000 a Week, Officials Predict.”

The “soon” in that warning from the WHO’s Bruce Aylward was “by the first week in December.”

Well, the WHO has now reported cases for that period. Total: 529. It was no fluke; the average over the last three weeks was 440.

En dus volgde al snel deze conclusie:

You’ve been lied to, folks. For months.

En waarom?

The political chiefs at the WHO — and at our own Centers for Disease Control — were promoting hysteria in bids for more funding. They either refused to look for the facts, or ignored them.

Dat zijn forse beschuldigingen, die – zo lijkt het op het eerste gezicht – worden ondersteund door de cijfers: die 10.000 nieuwe ebolabesmettingen in de eerste week van december zijn er inderdaad niet gekomen.

Foto: Luc De Leeuw (cc)

De rol van de media bij het communiceren over (klimaat)wetenschap

, door

OPINIE - Het is geen censuur om te verlangen dat een kwaliteitskrant geen feitelijke onzin op zijn opiniepagina’s plaatst, vindt de redactie van het blog Klimaatverandering.

Voor veel mensen zijn de reguliere media nog steeds het belangrijkste kanaal waardoor ze informatie over wetenschap tot zich nemen. De media zijn daarbij niet slechts een doorgeefluik van wetenschappelijke informatie, maar proberen die informatie natuurlijk ook te duiden, bijvoorbeeld door het in te bedden in een maatschappelijke context of door er ook kritische kanttekeningen bij te plaatsen.

Er bestaat in die zin een gezond spanningsveld tussen wetenschappers (die vooral willen dat de media een correcte en begrijpelijke vertaalslag maken van de wetenschap) en journalisten (die graag kritische ‘luis in de pels’ willen zijn). Idealiter hanteren media een balans tussen wetenschappelijk verantwoord en kritische reflectie, maar het is niet zeldzaam dat wetenschappers zich groen en geel ergeren aan onzinverhalen of ‘valse balans’ in de media.

Natuurlijk moet er ruimte zijn voor verschillende meningen. Opiniepagina’s in de krant geven juist daarom vaak ruimte aan allerlei meningen die ook afwijken van het standpunt van de krant zelf. Van een kwaliteitskrant zou je echter mogen verwachten dat men niet elke mening zomaar een podium biedt, maar aandacht heeft voor feitelijke juistheid en kwaliteit van de argumentatie.

Onlangs werd in de Volkskrant een groot stuk van Frans Dijkstra geplaatst in de opiniepagina’s, waarin aperte onzin over de opwarming van de aarde en Nederland in het bijzonder werd verkondigd. Navraag bij de redacteur van de opiniepagina, Chris Rutenfrans, leerde dat hij wel degelijk inziet dat niet elke mening een podium verdient, maar ook dat hij klimaatwetenschap vooral vanuit zijn klimaatsceptische overtuiging beziet:

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Waan van de dag

Grootste dino? Mooi niet dus.

, door

ACHTERGROND - Wetenschapsvoorlichting zou zoveel eenvoudiger zijn als journalisten eens stopten met schrijven over ontdekkingen waarover nog geen officiële publicatie bestaat en als wetenschappers eens zouden afleren naar de pers te stappen voor hun onderzoek is afgerond.

Dat geldt ook als de première van “Godzilla” je een buitenkans biedt om te hengelen naar aandacht, publiciteit en fondsen.

Foto: Internet Archive Book Images (cc)

Elementaire deeltjes

, door

OPINIE - De samenleving draait beter op de kruipolie van betrouwbare informatie. Dus betalen we wetenschappers om ons die informatie te leveren en dus doen zij onderzoek om de informatie zo betrouwbaar mogelijk te doen zijn. Het is de bedoeling dat de betrouwbaarst-denkbare informatie zo terechtkomt bij zoveel mogelijk mensen.

Dat lukt dus niet. De betrouwbaarste informatie ligt op betaalsites en wordt ons onthouden. Tegelijk worden allerlei auteursrechtvrije boeken gedigitaliseerd en online gebracht, zodat er op het internet steeds meer verouderde informatie ligt. De gevolgen zijn ernaar en de lezers van mijn stukken kennen mijn standaardvoorbeelden: de terugkeer van ideologisch-getinte interpretaties van de Cyruscilinder, het negentiende-eeuwse idee van de “god van de gaten”, fysiognomie of het idee dat Jezus een mythisch figuur is. De publieke kennis van de geesteswetenschappen heeft de afgelopen vijftien jaar zware averij opgelopen.

U merkt, ik heb het over het internet. Dat is ook logisch, want al een jaar of zes is dat het voornaamste medium voor mensen – mensen in de westerse wereld om precies te zijn – op zoek naar wetenschappelijke informatie. Je zou dus verwachten dat er stevig wordt ingezet op de ontwikkeling van goede websites. Niet alleen zijn die bereikbaarder, maar ze hebben bovendien het voordeel dat je informatie kunt aanbieden op het basisniveau (uitleg van de feiten), dat je sceptici de methode kunt uitleggen en dat je een back-office kunt inrichten om met e-mail degenen te woord te staan die ook na uitleg van de methode wetenschappelijke inzichten niet willen overnemen. Een ander bijkomend voordeel is dat je informatie kunt actualiseren.

Foto: Thompson Rivers University (cc)

Fifi snapt het

, door

OPINIE - Deze blogpost is geschreven naar aanleiding van het eerste debat over Vertrouwen in de Wetenschap dat op 11 maart 2014 werd gehouden in Nemo. De debatreeks is georganiseerd door Het Rathenau Instituut en de WRR op verzoek van met ministerie van OCW.

‘We moeten het de burger nóg beter uitleggen.’

‘We moeten méér communiceren.’

‘De boodschap moet nóg simpeler worden verteld.’

Het zijn oude vertrouwde mantra’s. Ik hoorde ze toch weer voorbij komen laatst in Nemo tijdens het eerste debat over Vertrouwen in de Wetenschap van de WRR en het Rathenau Instituut.

Gelukkig waren er ook andere geluiden. Zo twitterde @FifiSchwarz uit de zaal: ‘Wetenschappers stellen: we moeten beter uitleggen. Maar: burgers moeten ook zelf leren (geleerd worden) kritisch te denken.’

Gelukkig, want de oude aanpak (‘Mevrouwtje, ik leg het u nog één keer uit.’) volstaat echt niet meer. De tijd dat met een beroep op de wetenschap elke discussie in één klap kon worden beëindigd, is definitief voorbij. In het internettijdperk zijn we toegegroeid naar een situatie waarin een beroep op de wetenschap vaak juist het startsein vormt voor een discussie.

Probeer het maar uit, bijvoorbeeld door op een verjaardagsfeestje over klimaatverandering te beginnen of over gezonde voeding. Of door in gezelschap van hoogopgeleide jonge moeders op te merken dat borstvoeding volgens de wetenschap toch echt het allerbeste is voor baby’s. Wedden dat minstens één moeder op de proppen komt met een onderzoek waaruit iets heel anders blijkt?

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige