Kunst op Zondag: Hoe Van Gogh in Groningen kwam

Het 150-jarige Groninger Museum viert feest met bijzondere verhalen en exposities. Ken jij het verhaal van zes studenten (waarvan vijf geneeskunde-studenten) die in 1896 in zes weken tijd een grote Van Gogh tentoonstelling organiseerden? Ze verzamelden maar liefst 128 werken van Vincent. De meeste doeken kwamen gewoon verpakt in kisten per trein naar het noorden. Dit verhaal en de invloed van Van Gogh op de latere Ploeg-groep wordt nu verteld in het Groninger Museum. [caption id="attachment_356388" align="aligncenter" width="450"] Hoe van Gogh in Groningen kwam © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Aanzet tot deze expositie Kunsthistorica Mariëtta Jansen wist wel dat er in 1896 een grote van Gogh tentoonstelling in Groningen was geweest. Maar de details kende ze niet. Als conservator van de Ploeg en twintigste-eeuwse kunst van het Groninger Museum, was haar opgevallen dat in veel schilderijen van de Ploeg-kunstenaars, invloeden van Van Gogh te zien waren. Ze wilde weten hoe dit zat en ging op onderzoek uit. Ze ging op zoek naar financiering voor het onderzoek en toen dat geregeld was, werden haar museale werkzaamheden tijdelijk overgenomen door collega’s. Vijf jaar werkte ze aan dit onderzoek en daarin speelde de van Gogh tentoonstelling van 1896 de centrale rol. Zes studenten huurden de bovenzaal van wat het oude Groninger Museum en wilden daar eigentijdse kunst laten zien. 1896: de grootste Van Gogh tentoonstelling in ons land en dat amper zes jaar na Vincent’s overlijden. [caption id="attachment_356391" align="aligncenter" width="450"] Muurcartoon van Mirjam Vos (l) , en r. sfeerbeelde van de moderne stad Groningen in 1896 © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Wat is er nu te zien? In de acht expositiezalen wordt het verhaal verteld van de ontwikkeling van Groningen tijdens de eeuwwisseling van de 19de naar de 20ste eeuw. Striptekenaar Mirjam Vos heeft een prachtige collage geschilderd van de totstandkoming van de Van Gogh tentoonstelling van 1896. Let ook even op de speciaal ontworpen gordijnen. In de eerste zaal krijg je een indruk van het fin de siècle in Groningen. De transitieperiode van Groningen richting een moderne stad met tram, gasverlichting en de universiteit. Hier hangt een van Mesdag 'de Hoge der A met visbanken in Groningen' (1879) om ons te laten zien, hoe er in die dagen werd geschilderd. De zes studenten willen de donkere Haagsche School achter zich laten en de Groningers de moderne schilderkunst laten zien. Naast de moderne schilderkunst, zie je ook de ontwikkeling van de fotografie die ook in deze periode plaats vond. [caption id="attachment_356394" align="aligncenter" width="450"] Sfeerbeeld van zaal 2, de Toorop tentoonstelling in Groningen © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Jan Toorop en tijdgenoten In totaal hebben de studenten in een periode van december 1895 tot en met april 1987 maar liefst acht tentoonstellingen georganiseerd. Allemaal met de intentie werk van hedendaagse kunstenaars naar het Noorden te brengen. Twee van de acht met werk van Van Gogh en een grote expositie met werk van Jan Toorop (1858-1928). Aan Toorop is de tweede zaal gewijd. Van Jan Toorop wisten de studenten maar liefst 114 werken in Groningen te krijgen. In elke zaal wordt de kunst van die dagen gecombineerd met instrumenten die aan de universiteit werden ontworpen. In de derde zaal staan Johan Thorn Prikker (1868-1932)  en de Symbolisten centraal. Via de hal met historische foto’s van studenten in die dagen, lopen we de ruimte in met werk van Theo van Hoytema (1863-1917). Van Hoytema is onder andere bekend vanwege zijn litho’s van dieren en planmotieven in de art nouveau-stijl. In deze zaal hangen ook enkele affiches van de Franse kunstenaar Henri Toulouse-Lautrec (1864-1901). [caption id="attachment_356397" align="aligncenter" width="450"] Hoe van Gogh in Groningen kwam © foto's en collage Wilma Lankhorst.[/caption] De Van Gogh zaal Het hart van de tentoonstelling is volledig gewijd aan de expositie van 1896. In het midden is een open cirkel met banken gebouwd met het in centrum de foto van Johanna Van Gogh-Bongers. In 1901 is de weduwe van Theo van Gogh (1857-1891) hertrouwd met schilder Johan Cohen Gosschalk (1873-1912). Daarom zie je haar hier mede onder die naam. In de zaal hangen elf schilderijen van Van Gogh en tientallen tekeningen en inktprenten. In het hart van de zaal kun je zestig doeken (geprint op vilt) zien die in 1986 ook in Groningen te zien waren. [caption id="attachment_356392" align="aligncenter" width="450"] Sfeerbeeld zaal van de professoren © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] De zaal van de professoren In de zaal van de professoren zie je enkele wetenschappers die in het fin de siècle in Groningen werkten. Er hangt ook een opgeblazen foto van de huiskamer van de familie Moll. Links in de hoek zie je nog een stukje van Van Gogh Tuin in Arles. Hier komen we ook de later kunstpaus H.P. Bremmer tegen. In zijn tweede Groningse periode (1899-1907) gaf hij les (o.a. in zijn eigen lespraktijk) op het gebied van de beeldende kunst. In die dagen schilderde en tekende Bremmer zelf ook nog. Verschillende Groningse hoogleraren en hun partners volgden de kunstlessen bij Bremmer. In deze zaal hangt ook Charley Toorop’s groepsportret van H.P. Bremmer en zijn vrouw waarbij ze omringd worden door kunstenaars uit hun tijd (1936-1938) [caption id="attachment_356389" align="aligncenter" width="450"] Ontdek de invloed van Van Gogh op De Ploeg-kunstenaars © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Van Gogh en De Ploeg Na de professoren volgen de leden van De Ploeg. In deze zaal zie je verschillende Van Gogh thema’s terugkomen bij leden van De Ploeg: de zaaier, landarbeiders, Vincents stoel in de versie van Jan Wiegers en zonovergoten akkers. [caption id="attachment_356390" align="aligncenter" width="450"] In de laatste zaal zie je hoe Van Gogh kunstenaars anno 2024 nog steeds inspireert. © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Zonnebloemen en eigentijds werk In de laatste zaal hangen verschillende doeken met zonnebloemen, geïnspireerd door Van Gogh. De Ploegleden, Jan Altink, Hendrik Werkman,   George Martens, Jan Wiegers en Johan Dijkstra, schilderden in die dagen hun versie van de zonnebloem. Van Jan Wiegers hangt hier ook zijn versie van de slaapkamer die hij voor Kirchner (1925) schilderde. Op de laatste wand hangen drie werken van schilders van nu. Helen is meebewegen-opnieuw huiswaarts (2024) van Tosja van Lieshout (Tilburg, 1999). Zij won in 2020 de Van Gogh Air Prijs. Geïnspireerd door Van Gogh schilderde Shivangi Kalra (Dehli, 1998) haar witte kamer in Groningen (2023). Het derde en laatste werk is van Sara van Vliet (Baarn, 1998). Haar werk heet Voorzichtigheid (oleander 2023-2024). En zo komen we weer in het heden terug. Hoe van Gogh in Groningen kwam is nog tot en met 5 mei 2025 te zien in het Groninger Museum. Kijk hier voor de details. MK=geldig. © tekst en foto’s Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van het Groningers Museum, de genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.

Door: Foto: Het Groninger Museum viert haar 150ste verjaardag © foto Wilma Lankhorst.
Foto: Landschap (1910) © Sluijters en landschap met bomen (1909) Leo Gestel © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag ervaart kleurexplosie in Villa Mondriaan

, door

VERSLAG - La vibration des couleurs, Mondriaan, Slijters en Gestel, in Villa Mondriaan (Winterswijk)   is een explosie van kleur. Als je de deur van de speciale tentoonstellingsruimte opent, knallen de kleuren je tegemoet. Ontdek de manier waarop deze drie tijdsgenoten elkaar in Amsterdam hebben geïnspireerd en beïnvloed. Ontdek hoe de Amsterdamse Luministen met hun visionaire blik de moderne kunst voorgoed hebben veranderd. Nu te zien in Villa Mondriaan in Winterswijk.

Luminisme Zaalimpressie Luminisme Amsterdams luminisme in Villa Mondriaan © foto Wilma_Lankhorst.

Zaalimpressie Amsterdams luminisme in Villa Mondriaan © foto Wilma Lankhorst.

Wat is het Luminisme?

Om helder te krijgen over welke periode uit de schilderkunst we het hier gaat, hier een korte uitleg van het begrip luminisme . Vanuit het post-impressionisme ontstond vanaf 1904 een nieuwe stroming in de schilderkunst: het luminisme. Hierbij leggen de kunstenaars door een optische mengeling van kleuren, de nadruk op lichteffecten, die overeenkomen met de stippen van het pointillisme. Daarnaast herken je ook elementen van het realisme en het impressionisme in deze nieuwe schilderstroming.

Luminisme Zaalimpressie Luminisme in Villa Mondriaan © foto Wilma_Lankhorst.

Zaalimpressie Luminisme in Villa Mondriaan © foto Wilma Lankhorst.

De kunst benadert de wetenschap

Je zou kunnen zeggen dat de kunst hier de wetenschap benadert door de bijna mathematische benadering van de schildertechniek. Je herkent ook stilistische verwantschappen tussen het luminisme met het Franse fauvisme en het Duitse Expressionisme. Vanaf 1910 komt het begrip luminisme ook in ons land voor. Bij ons zijn het Jan Sluijters (1881-1957), Leo Gestel (1881-1941), Piet Mondriaan (1872-1944) en Jan Toorop (1858-1928) die deze nieuwe stroming gaan uitproberen. Drie van hen zijn tijdgenoten en de hoofdrolspelers in de tentoonsteling La vibration des couleurs.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Kunst op Zondag | KoZ (3)

, door

Vandaag de derde zaal in onze virtuele expositie ter ere van de 500ste Kunst op Zondag, met werk van kunstenaars die het mogelijk maakten zo ver te komen.

Met de toenemende copyrightsrestricties is het lastig geworden afbeeldingen van kunstwerken te tonen. Gelukkig hebben aardig wat kunstenaars de laatste jaren hun toestemming gegeven afbeeldingen van hun werken in Kunst op Zondag te plaatsen.

Voor de nu lopende jubileumtentoonstelling ‘KoZ 500’ hebben we ze naar hun 500ste werk gevraagd.  Hebben ze zo’n kunstwerk niet, dan is elk ander jubileumstuk ook welkom. Heeft een kunstenaar niets met jubilea dan hopen we op een ander, aan ‘KoZ 500’ opgedragen werk.

In de 500ste Kunst op Zondag presenteerden we de eerste acht kunstenaars. Vorige week de tweede groep van acht en vandaag meer werk van nog eens zeven kunstenaars.
Treedt verder…..

Werk van Gijs Assmann zagen we erder in In Werkelijkheid (2015) en Hacking Habitat (2016). Vandaag:

Gijs Assmann – Gott o Gott, 2009. Aquarel, acrylverf, balpen, touw, collage; .0,30 x 0,21 m.
© Gijs Assmann Gott o Gott 2009

Toelichting: “Geen 500ste werk, wel een “jubileum”-stuk. Aanleiding voor ‘Gott o Gott’ is de vijftigste verjaardag van mijn vrouw. Sindsdien geef ik haar op haar verjaardag een aquarel. Het zijn er inmiddels negen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 11-02-2022

Kunst op Zondag | Terug kunst

, door

We geven die prachtige kunst terug aan de mensen. Geeft het in 2012 gelanceerde kunsttijdschrift Kunstwordtterugkunst hiermee een antwoord op Ruttes roemruchte uitspraak, die dit prachtige land terug wilde geven aan de mensen?

We vragen het aan initiatiefneemster Florette Dijkstra, tevens curator van de tentoonstelling ‘Unexpressive’,  tot 10 februari te zien in de Ketelfactory in Schiedam. Volgens de toelichting op de website ‘een tentoonstelling van kunstenaars die op zoek zijn naar nieuwe bestaansvoorwaarden voor kunst. Hun werk verscheen of verschijnt  binnenkort in ‘Kunstwordtterugkunst’.

Wat wil het tijdschrift? ‘Kunstwordtterugkunst’ nodigt kunstenaars en schrijvers uit die verantwoordelijkheid nemen voor de kunst en vanuit kunst werken en denken. Zij doen waar ze het over hebben.

In een email uitwisseling vraagt Kunst op Zondag tekst en uitleg aan Florette Dijkstra. (KoZ = Kunst op Zondag; F.D. = Florette Dijkstra).

KoZ: Waarom is het geen gratis en voor iedereen toegankelijk online tijdschrift?

F.D.: Ik vind het belangrijk dat het schrift een ding is dat je kunt vasthouden en bewaren. Elk boek of tijdschrift heeft een ‘grens’, zoals in omvang en oplage. Zo’n begrenzing bepaalt dat je keuzes maakt en to the point moet komen. De kwaliteit zit ‘m daarbij niet alleen in de inhoud maar ook in de stoffelijkheid van het boek of schrift. Natuurlijk is het in deze tijd vanzelfsprekend om een internettijdschrift uit te brengen en gratis te verspreiden, maar dat daagt me niet uit, de egaliserende werking van internet spreekt me wat kunstwordtterugkunst betreft niet aan. Ik zou nog liever een gestencild tijdschrift maken.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.