De Europese canon (21-25)

Dit is het zesde blogje in de reeks over de Europese historische canon. We zijn aanbeland in de zeventiende eeuw. Vrede van Westfalen Periode: 1648 Alternatief: Vrede van Utrecht [caption id="attachment_350615" align="aligncenter" width="441"] Het verdrag dat de Tachtigjarige Oorlog beëindigde (“Yo, el Rey”; Nationaal Archief, Den Haag)[/caption] Europa is nooit een religieuze eenheid geweest, en er zijn regelmatig conflicten geweest waarbij godsdienst een rol speelde. Maar nooit was het zo erg als in de eeuw na de Reformatie, een tijd die we weleens aanduiden als die van de godsdienstoorlogen. De Tachtigjarige Oorlog en de Dertigjarige Oorlog gingen echter niet alleen over religie. In dat laatste conflict intervenieerde bijvoorbeeld het katholieke Frankrijk aan de protestantse zijde. (Al eerder had de koning van Frankrijk, die zich omsingeld voelde door de Habsburgers, zich verbonden met het Ottomaanse Rijk.) De Tachtigjarige en de Dertigjarige Oorlog werden beëindigd met de Vrede van Westfalen in 1648. De onderhandelaars deden hun best een machtsevenwicht te garanderen, waarvan ze meenden dat het de kans op toekomstige oorlog verkleinde. Het principe staat niet vermeld in de officiële verklaringen. Dat was wel het geval toen in 1713 de Vrede van Utrecht de Spaanse Successieoorlog ten einde bracht. [caption id="attachment_350617" align="aligncenter" width="242"] Portret Van Boxhorn, CC BY-SA 2.5 via Wikiemedia.[/caption] Modern nationalisme Periode: 1650 Marcus Zuerius van Boxhorn is een vergeten Leidse geleerde, en vergeten is ook zijn De Graecorum, Romanorum et Germanorum linguis earumque symphonia dissertatio. Maar het is een belangrijk boek. Al eerder had Scaliger erop gewezen dat de Europese talen wel leken op elkaar, en zo had hij de Germaanse en de Romaanse taalgroepen ontdekt. Van Boxhorn bracht de Germaanse en Romaanse talen, de Keltische talen, de Slavische talen, de Baltische talen, samen met het Perzisch en het Sanskriet onder in één taalfamilie, die we tegenwoordig Indo-Europees noemen. Hij begreep ook dat ze afstamden van één oertaal. Dit lijkt een onschuldige ontdekking, maar het gevolg was dat volken zich in toenemende mate gingen definiëren langs talige weg. Het Frans zou de enige taal van Frankrijk moeten zijn, alle Duitssprekenden zouden in één land moeten wonen, een volk zonder eigen taal was eigenlijk geen volk, en een land met twee talen was eigenlijk een land met twee volken. Het moderne nationalisme is ontstaan vanuit de taalwetenschap. [caption id="attachment_350618" align="aligncenter" width="216"] Willem III (Limburgs Museum, Venlo)[/caption] Volkssoevereiniteit Periode: Bijvoorbeeld 1688 Alternatieven: Defensor Pacis, Plakkaat van Verlatinghe, Franse Revolutie De godsdienstoorlogen schokten Europa tot op het bot. Sommigen riepen op tot verdraagzaamheid, anderen riepen om een sterke man: de absolute soeverein die aan geen mens verantwoording schuldig was, eenduidig beleid kon maken en uitvoeren, en dus de kans op conflicten verkleinde. Zo ontstond het idee van de absolute vorst, waarvan de Franse koning Lodewijk XIV het bekendste voorbeeld is. Er was echter ook politieke theorievorming die vond dat die volledige macht niet moest liggen bij één man of vrouw, maar bij het gehele volk. In 1688 voelde het Engelse parlement zich gemachtigd een nieuwe koning uit te nodigen, Willem III van Oranje, die meteen de rechten van het parlement erkende. Het is maar één scène uit de lange weg naar volkssoevereiniteit. Ik had ook de middeleeuwse Defensor Pacis kunnen noemen, of het Nederlandse Plakkaat van Verlatinghe uit 1581 of de Franse Revolutie (waarover later meer). Vooralsnog heeft overigens niemand het Europese volk uitgeroepen tot absolute soeverein van Europa. Zolang we volken talig definiëren, zal dat ook wel niet gebeuren. [caption id="attachment_350619" align="aligncenter" width="226"] Teylers Museum in Haarlem: een monument voor de Verlichting[/caption] Verlichting Periode: c.1700 De mens is van nature goed, de mens kan de wereld kennen, de mens kan de wereld zelfs verbeteren: het zijn de wat optimistische ideeën van de Verlichting. De wetenschappelijke revolutie, waarover ik het gisteren had, had geleid tot groeiend vertrouwen in het menselijk kunnen. Het aloude geloof in de autoriteiten uit de (joods-christelijke en klassieke) Oudheid had in elk geval in de exacte wetenschappen afgedaan en nu wilde men even rationeel denken over de samenleving. De filosofen van de Verlichting hekelden het bijgeloof en de intolerantie van zowel de diverse kerkgenootschappen als het staatsapparaat en ijverden voor bepaalde grondrechten. En terwijl men in de Vroege Nieuwe Tijd nog een zekere angst had gehad voor kennis (zie de sage over Faust), omhelsde men nu alle informatie. Reisverslagen en de eerste populairwetenschappelijke boeken werden geliefde literatuur. Er kwamen wetenschappelijke genootschappen, tijdschriften en musea. De kroon op de Verlichting was dan ook een overzicht van alle menselijke kennis: de Encyclopédie van Diderot en d’Alembert. En o ja: de Verlichters waren niet blind voor menselijke domheid. Ze meenden echter dat betere pedagogiek, beter onderwijs en betere wetenschap konden helpen. Dat is misschien naïef maar ik weiger te geloven dat dat belachelijk is. [caption id="attachment_350620" align="aligncenter" width="213"] Peter de Grote, After Jean-Marc Nattier, Public domain, via Wikimedia Commons.[/caption] Sint-Petersburg Periode: 1703 De gebieden ten oosten van de Elbe, zo vertelde ik al, kende een vrije boerenstand die in de Late Middeleeuwen en Vroege Nieuwe Tijd steeds onvrijer werd. De dependencia-verklaring daarvoor (dat Noordwest-Europa opbloeide door oostelijk Europa in onderontwikkeling te houden) is niet volledig, maar het lijkt een feit dat de regio minder economisch groei kende. Tsaar Peter de Grote (r.1682-1725) van Rusland zocht betere aansluiting bij het westen en zoals bekend werkte hij een tijdje als scheepstimmerman in Zaandam. Een belangrijk Russisch succes was verovering van enkele gebieden langs de Oostzee, waar tsaar Peter in 1703 Sint-Petersburg stichtte. Voortaan had Rusland een haven die zich beter leende voor handel met West-Europa dan Archangelsk. Rusland was nu een speler in het Europese concert. Dit artikel verscheen eerder bij Mainzer Beobachter.

Door: Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Soevereiniteit, een valse belofte

, door

COLUMN - Vlakbij de Higher Ferry in Dartmouth, Engeland, is een pub met de prachtige naam ‘The Floating Bridge’. Hier kun je aan de river Dart een drankje drinken en genieten van de drukke activiteiten op het water. Geen wonder dat het terras aan het eind van de middag altijd vol is, maar een tafel kun je natuurlijk ook delen. Zo kwam ik in gesprek met een ouder Engels echtpaar. Na wat obligate introductieopmerkingen – are you on holidays, do you like Dartmouth, where do you come from – stelden zij mij de nu zo brandende vraag: wat vind je van Brexit? Omdat ik het gesprek open wilde houden, retourneerde ik de vraag: wat vinden jullie van Brexit? Ik dacht dat dit echtpaar – bereisd en zo te zien niet onbemiddeld – tot het ‘remain’-kamp zou behoren. Maar ik vergiste me, zij hadden ‘leave’ gestemd.

Waarom, vraag je je af, waarom willen juist deze reizende, geïnteresseerde mensen dat hun land uit de EU gaat? Hun antwoord hierop was dat ze het belangrijk vinden dat het Verenigd Koninkrijk weer soeverein wordt. Op mijn vraag wat soevereiniteit voor ze betekent en wat ze hebben gemerkt van een inperking van de Britse soevereiniteit door de EU, bleven ze het antwoord echter schuldig.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du Jour

Quote du jour | Soeverein

, door

Voor veel Europese landen lijken soevereiniteit en nationale trots vergeten concepten. Een luxe. Voor de Russische Federatie is het een noodzakelijke voorwaarde voor haar voortbestaan. We zullen soeverein zijn, of we zullen uiteenvallen in deze wereld. En andere landen moeten dat natuurlijk ook inzien.

Vladimir Poetin motiveert zijn buitenlandse politiek ten opzichte van de voormalige Sovjetrepublieken in zijn jaarlijkse toespraak tot het Russische parlement.

Met bovenstaande uitspraak is Poetin niet alleen eerlijk, hij heeft ook nog eens hartstikke gelijk.

In tegenstelling tot West-Europese landen die uitweken naar verre, vreemde oorden, bouwde Rusland, in de loop van enkele eeuwen, een koloniaal rijk dat direct aansloot op de Russische kernlanden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het verhuiscircus, deel 23

, door

Er is weer nieuws van het front van het gevecht om de vergaderplaats van het Europees Parlement. Een nieuw rapport laat zien dat 91% % van de Europarlementariërs en medewerkers van de maandelijkse Straatsburg-vergadering af wil. Eigenlijk zijn de kosten zelf (180 miljoen euro per jaar, 19 miljoen ton CO2) nog niet eens het grootste probleem. Het is de democratie die er onder lijdt,  zo valt te lezen.

Straatsburg is duur en slecht bereikbaar. Bekend is dat veel media het zich niet kunnen veroorloven om naar Straatsburg te komen, wat de journalistieke controle verzwakt. Maar ook het parlementaire werk lijdt onder de verhuizingen. Het rapport staat bol van ergernissen: “Na een week Straatsburg ben ik kapot (…) Velen klagen over allergieën, problemen met de stoelgang, stress”, zegt een medewerker. “Ik heb een klote tijd (…) Je verliest een halve dag om er te komen, een halve dag om weer terug te gaan”, zegt een ander.

Europarlementariërs hebben last van de reputatieschade door het verhuiscircus. Burgers weten vaak niets van hun werk, behalve dat er onnodig gereisd en geld verkwist wordt .  “Het hangt als een albatros om je nek”, zegt een langzittend parlementslid. Was Straatsburg eerst een symbool van verzoening, het is nu een symbool van verspilling en daarmee een enorm obstakel in de verantwoording van het EP naar de Europese burger.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wie beslist? Wij of Straatsburg?

, door

Vandaag een gastbijdrage van historicus en jurist Thierry Baudet. Het stuk stond dit weekend ook in NRC Handelsblad.

europees hof rechten van de mensHet Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg heeft zich de afgelopen jaren ontpopt tot een allesverslindend monster dat zonder enige legitimiteit talloze nationale wetten en regelingen buiten werking stelt. Democratisch tot stand gekomen asiel- en immigratiebeleid, de reikwijdte van de vrijheid van godsdienst, eventuele grenzen aan de vrijheid van meningsuiting, maar ook regels over huiszoeking en politieverhoor en de inrichting van het openbaar onderwijs: dit alles kan in laatste instantie niet meer door de Tweede Kamer – en daarmee door de Nederlandse bevolking – worden bepaald. Het Hof in Straatsburg beslist.

De afgelopen dagen bleek dat nog maar weer eens: burgemeester van Amsterdam Eberhard van der Laan zat klaar om op basis van nieuwe wetgeving een aantal kraakpanden te ontruimen, toen het hof in Den Haag erachter kwam dat dit niet mocht van het Europees Hof. En Gerd Leers stond op het punt om het nieuwe kabinetsbeleid inzake uitgeprocedeerde asielzoekers toe te passen, maar ontving een boze e-mail uit Straatsburg dat dit toch echt strijdig was met de opvattingen van het Hof over humanitair recht. De geplande uitzending werd opgeschort. Deze overname van de Nederlandse democratie door Straatsburg is onaanvaardbaar.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

het Saillant | Onorthodoxe maatregelen

, door

SaillantLOGO Als de Griekse overheid niet zelf orde op zaken stelt moet het verregaande Europese inmenging accepteren om nog binnen de eurozone te blijven. Europese boekhouders gaan dan orde scheppen op de Griekse ministeries. Deze onorthodoxe maatregelen zijn nodig om zorg te dragen dat Griekenland Ons Europa niet ontvalt.

Het gaat niet goed met de overheidsfinanciën van Griekenland: een torenhoge staatsschuld en een tekort van meer dan 12,3 procent op de begroting (Volkskrant). Over een jaar zal de Europese Centrale Bank niet langer Griekse staatsobligaties met een inferieure BBB-rating als onderpand aanvaarden en dat impliceert dat de Griekse banken geen euro’s meer kunnen krijgen en het land zo goed als bankroet is. In Athene is het IMF ook al op bezoek om te bekijken of hulp aan Griekenland mogelijk is (Standaard). Maar premier Papandreou verklaart dat zijn land geen financiële steun aan het IMF vraagt en dat het binnen de eurozone blijft. In de financiële markten worden de plannen, waarmee Griekenland wil gaan voldoen aan de Europese begrotingsregels, echter onvoldoende concreet bevonden (FD). En vandaag valt in de pampieren nrcnext te lezen dat de schulden van de Griekse ziekenhuizen de ene dag 5,2 miljard bedragen en de volgende dag weer 2,2 miljard? De militaire uitgaven zijn ook niet transparant, want: staatsgeheim…

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

EU-verdrag ondermijnt defacto soevereiniteit

, door

Hieronder treft u een gastbijdrage van Arno Uijlenhoet: beoogd lijsttrekker Newropeans in Nederland.

EU-verdrag ondermijnt defacto soevereiniteit
Democratische controle in Europa schiet hierdoor tekort

euflagIn Duitsland woedt een discussie over de vraag of het Verdrag van Lissabon, de vervanger van het voormalige Grondwettelijk Verdrag dat door Frankrijk, Nederland en Ierland bij referendum werd afgewezen, verenigbaar is met de Duitse grondwet. Het Duitse constitutionele hof is om een uitspraak gevraagd. Tegenstanders van het verdrag, partijen zowel ter linker als rechter zijde van het politieke spectrum, zijn van mening dat Duitsland steeds meer aan Brussel wordt ‘uitverkocht’. Volgens de middenpartijen, christen-democraten, sociaal-democraten en liberalen, doet het EU-verdrag geen afbreuk aan de soevereiniteit van Duitsland. De lidstaten blijven volgens hen de baas van het verdrag.

Hoewel de middenpartijen formeel gelijk zouden kunnen hebben (de lidstaten dragen namelijk op vrijwillige basis bevoegdheden aan de EU over, waarvan zij ook zelf weer deel uitmaken), op materiële gronden kan weldegelijk worden vastgesteld dat de soevereiniteit van de lidstaten in toenemende mate onder druk staat. Al eerder hebben de lidstaten hun munt opgegeven, met daarbij bevoegdheden op het punt van monetair toezicht. Bovendien werd met de Euro het stabiliteitspact geïntroduceerd. Dit pact beperkt de bewegingsruimte van lidstaten om eigenstandig begrotingsbeleid te voeren. Zo mag het financieringstekort van een lidstaat niet zomaar boven de grens van 3% van het nationale product uitstijgen. Ook de invoering van de interne markt laat een autonome werking op bijvoorbeeld de sociale arrangementen van de lidstaten zien. Wanneer bepaalde sociale voorzieningen, zoals in Nederland de verzekering tegen ziektekosten, worden geprivatiseerd, gelden de Brusselse mededingingsregels.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.