EU-verdrag ondermijnt defacto soevereiniteit

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Hieronder treft u een gastbijdrage van Arno Uijlenhoet: beoogd lijsttrekker Newropeans in Nederland.

EU-verdrag ondermijnt defacto soevereiniteit
Democratische controle in Europa schiet hierdoor tekort

euflagIn Duitsland woedt een discussie over de vraag of het Verdrag van Lissabon, de vervanger van het voormalige Grondwettelijk Verdrag dat door Frankrijk, Nederland en Ierland bij referendum werd afgewezen, verenigbaar is met de Duitse grondwet. Het Duitse constitutionele hof is om een uitspraak gevraagd. Tegenstanders van het verdrag, partijen zowel ter linker als rechter zijde van het politieke spectrum, zijn van mening dat Duitsland steeds meer aan Brussel wordt ‘uitverkocht’. Volgens de middenpartijen, christen-democraten, sociaal-democraten en liberalen, doet het EU-verdrag geen afbreuk aan de soevereiniteit van Duitsland. De lidstaten blijven volgens hen de baas van het verdrag.

Hoewel de middenpartijen formeel gelijk zouden kunnen hebben (de lidstaten dragen namelijk op vrijwillige basis bevoegdheden aan de EU over, waarvan zij ook zelf weer deel uitmaken), op materiële gronden kan weldegelijk worden vastgesteld dat de soevereiniteit van de lidstaten in toenemende mate onder druk staat. Al eerder hebben de lidstaten hun munt opgegeven, met daarbij bevoegdheden op het punt van monetair toezicht. Bovendien werd met de Euro het stabiliteitspact geïntroduceerd. Dit pact beperkt de bewegingsruimte van lidstaten om eigenstandig begrotingsbeleid te voeren. Zo mag het financieringstekort van een lidstaat niet zomaar boven de grens van 3% van het nationale product uitstijgen. Ook de invoering van de interne markt laat een autonome werking op bijvoorbeeld de sociale arrangementen van de lidstaten zien. Wanneer bepaalde sociale voorzieningen, zoals in Nederland de verzekering tegen ziektekosten, worden geprivatiseerd, gelden de Brusselse mededingingsregels.

Maar het Verdrag van Lissabon gaat nog verder. Met het Verdrag van Lissabon wordt het aantal veto’s namelijk verder beperkt. Steeds meer besluiten in de Europese Raad (van regeringsleiders) worden met gekwalificeerde meerderheid genomen. Het gaat hierbij bovendien om die beleidsterreinen die traditioneel gezien worden als essentieel voor de soevereiniteit van een land. Juist op terreinen als buitenlandsbeleid, justitiebeleid en veiligheidsbeleid wordt het voor lidstaten moeilijker om besluiten tegen te houden. Gegeven de stemverhouding in de Raad, verliezen met name de kleinere lidstaten aan positie. De Europese Raad verwordt zo steeds meer tot een eigenstandig supranationaal orgaan. Daar bovenop krijgt de Europese Raad met het Verdrag van Lissabon een vaste voorzitter. Omdat de Europese Raad deze functionaris uit hun midden benoemt en er nog veel onduidelijk is over de aan deze functie gekoppelde taken, is de democratische legitimiteit van dit ‘boven supranationale orgaan’ op zijn minst zeer ‘ijl’ te noemen.

Nou is het natuurlijk zo dat een EU met 27 lidstaten zich moet hervormen om nog enigszins bestuurbaar te blijven; het is heel moeilijk om doelmatig besluiten te nemen met zoveel landen aan tafel. De vraag is echter of versterking van de positie van de Europese Raad op de voorgestelde manier de juiste weg is om recht te doen aan de bestuurbaarheid en legitimiteit van de EU. Het stellen van de vraag is het geven van het antwoord. Nee dus. De voornaamste reden is dat de democratische controle op de besluiten in de Europese Raad tekort schiet. Door het toenemende supranationale karakter van de Raad staan zowel de nationale parlementen als het Europees Parlement steeds meer buiten spel. De afstand tot de burger neemt hierdoor nog verder toe. En dat terwijl de burger al het gevoel had, de greep op Europa te hebben verloren. Steeds meer zullen in de bekende achterkamertjes besluiten en verdragen, langs nationale en partijpolitieke kanalen, worden ‘voorgekookt’. Dit was onlangs nog te zien bij de totstandkoming van het milieuverdrag inzake de CO2-reductie. Na wekenlang van heen en weer gepraat tussen voormalig EU-voorzitter Frankrijk en enkele Oost-Europese lidstaten werd op het laatste moment een akkoord bereikt. Het Europees Parlement kon niet anders doen dan de overeenkomst goedkeuren.

Wat zich in toenemende mate wreekt is dat besluiten tot stand komen op basis van ‘koehandel’ tussen lidstaten. Nationale partijen, met name die in het politieke midden, vertegenwoordigd in het Europees Parlement, lopen aan de leiband van ‘hun’ regeringsleiders. Een kritisch debat ontbreekt hierdoor. Bovendien mist het Europees Parlement de bevoegdheden om niet alleen de Europese Raad maar ook de Europese Commissie ter verantwoording te roepen. Op basis van het Verdrag van Lissabon krijgt het Europees Parlement wel meer medewetgevende bevoegdheden, maar deze zijn onvoldoende om een echt democratisch tegenwicht te bieden aan beide instituties. Het gekke is dat onze nationale politici bij hoog en bij laag beweren in het belang van de burgers te handelen. Defacto zijn zij bereidt om Europa belangrijker te maken, maar verzuimen zij, uit angst om aan positie te verliezen, de democratische controle op de aan ‘Brussel’ overdragen bevoegdheden adequaat te regelen. Zoals ik al eerder heb beweerd, ben ik ervan overtuigd dat dit oneigenlijke proces alleen gestopt kan worden wanneer burgers in Europa bereid zijn zich op Europees niveau politiek te organiseren. We zullen zien of dat er voor de komende verkiezingen van gaat komen.

Reacties (11)

#1 Bismarck

Met name die laatste paragraaf vind ik heel kwalijk. Jammer dat door de titel de nadruk meer lijkt te liggen op souvereiniteitsoverdracht (voor mijn gevoel inspelende op nationalistische sentimenten), terwijl het serieuze gevaar zit in het gebrek aan democratie van de EU dat met Lissabon opzettelijk niet opgelost wordt.

  • Volgende discussie
#2 Ronald2

Aardig geschreven hoor, daar niet van. Het is alleen mosterd na de maaltijd: het verdrag is immers al door vrijwel alle lidstaten geratificeerd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Mark-MM

Had graag wat links gezien naar die discussies in Duitsland.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Meester

Eens me Bismarck. Op het einde van het betoog zit een een goed punt. Waar in het begin de aandacht irritant van wordt afgeleid/misleid.

De onderliggende stelling van het stuk; souvereiniteitsoverdracht is een slecht idee, want europa heeft een democratisch gat, wordt al lek geschoten bij het voorbeeld over de euro. Ja we hebben souvereiniteit overgedragen. Waarom? Omdat het nu beter geregeld is en we aantoonbaar een sterker monetair systeem hebben. Ingewikkelder moet je het niet maken.

De vraag van soevereiniteitsouverdracht gaat dus altijd samen met het alternatief, dus twee vragen staan open:
1.)Ligt de oorzaak van het democratische gebrek binnen europa niet in de aarzeling om soevereiniteit over te dragen? Immers lidstaten willen hun vetorecht in de raad houden, als onderdeel van hun soevereiniteit.

2.)Is er binnen de lidstaten (nederland) sprake van democratische volmaaktheid? Of zitten bij ons ook gaten in de controle? Kortom: zijn we wel gelukkig over Balkenende die beschikking heeft over ons vetorecht, of in het algemeen over diegene die onze beschermde soevereiniteit verdedigd? Hebben we daar wel afdoende democratische controle op?

Een antwoord vindend op deze vragen kom ik toch op de conclusie dat we beter op het gaspedaal dan op de rem kunnen gaan staan betreffende europa.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Yorick

@Ronald2, Niet waar. Het Duitse constitutionele hof kan de Duitse rattificatie intrekken en zal dat waarschijnlijk gaan doen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Yorick

Na het lezen van De Prooi en het drama Ahold ben ik niet meer zo onder de indruk van grootschaliger is beter. Of van ‘ topnetwerken.’ Of van: ‘de beste mensen.’ Een project als dit kan makkelijk uit de hand lopen, zoals zo veel organisaties die te groot zijn om te mogen falen door heel kinerachtige blunders ten onder zijn gegaan de recente jaren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Bismarck

@5: Heb jij misschien de links waar #3 ook al naar vroeg? Ik ben wel benieuwd naar de kwestie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Yorick
  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Yorick

@Meester
Een staat zonder vanzelfsprekend gezag implodeert. Dat is het grootste risico van de EU. Als een bevolking het gezag niet wenst te ondergaan omdat het instituut hen niet aanstaat, is het instituut tot mislukken gedoemd. Het probleem met de EU is dat het te groot is om fouten te mogen maken. De commissie zal net zo veel aanacht voor de Slowaakse bergorpjes moeten hebben als voor een economisch conglomeraat als Parijs. Anders verspelen ze het Slovaakse vertrouwen. De Amerikanen gaan weer decentraliseren omdat hun Congres bezweek onder de bevoegdheden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 nanne

Arno,

Zoals ook Bismarck ben ik het met de laatste paragraaf eens, maar niet met de focus op de overdracht van soevereiniteit.

Er is voor de lidstaten geen sprake van een ‘overdracht’ van soevereiniteit als zodanig, omdat de macht binnen de EU in de handen van de lidstaten blijft, in de vorm van de raad. Er is wel sprake van een democratisch probleem omdat de besluitvorming in Europa minder transparant is en minder nauwkeurig gevolgd wordt door de pers en de burger dan de besluitvorming op nationaal niveau.

Verder is er ook in het geval van unanieme besluitvorming in de raad een politiek probleem, omdat daar dan geen toezicht van het Europees Parlament op is.

Een paar feitelijke punten:

Het Europees Parlament heeft bij het klimaatpaket aan de tafel gezeten en mee onderhandeld, en had het ook kunnen laten ontploffen als men daartoe het lef had gehad.

Het veto op buitenlandse politiek blijft. Hetzelfde geldt voor veiligheid (muv financiele transacties ivm terrorisme). De gekwalificeerde meerderheid op het gebied van justitie in criminele zaken staat in het verdrag van Lissabon onder een voorbehoud.

We hebben meermaals gezien hoeveel het stabiliteitspact waard is (niets).

De kleinste landen in de EU winnen aan invloed onder de regels van Lissabon. De landen in het midden, van Spanje tot en met Litouwen, verliezen invloed. Met inbegrip van Nederland. Als we dit verdragsspelletje nog een keer doen zouden we ons achter het ‘Poolse wortel’ voorstel moeten scharen. Dat is voor NL zeer goed.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Arno Uijlenhoet

Hier nog een link voor de geïnteresseerde:
http://www.spiegel.de/international/germany/0,1518,606952,00.html#ref=nlint

Meester en Nanne, jullie hebben een punt wanneer jullie zeggen dat het probleem vooral zit in het democratisch tekort van het huidige Europa. Ik herken het punt dat het gebrek aan democratie te maken heeft met de aarzeling formeel soevereiniteit over te dragen. Daarom vraag ik ook aandacht voor de materiële overdracht van taken en het feit dat de Raad een steeds supranationaler karakter krijgt. De bestaande band met de lidstaten wordt hierdoor doorgeknipt…

Gr.
Arno

  • Vorige discussie