Gin is associated blogger bij Sargasso en blogt vanuit Sierra Leone. Vanaf uw kant van de wereld zal het er ongetwijfeld fantastisch uitzien, hulpverleningsland. We doen met z'n allen wat aan het leed in de wereld, dat is fantastisch! En eerlijk gezegd, dat is het ook. Dat u van uw zuurverdiende geld iets voor een ander over heeft. Het is alleen zo vreemd dat u er zo weinig voor terugverwacht. Dat liefdadigheidsinstellingen helemaal niet zo goed functioneren, dat weet u best wel, niets nieuws onder de zon. Die discussie wordt nu al jaren gevoerd. Maar ach, is uw reactie, ook al helpen ze een klein beetje, dan is het nog altijd beter dan helemaal niets doen. Geoorloofd dus, die slecht functionerende NGO's. En ach, dat hun personeel zich soms meer dan misdraagt in hun hulplanden, dat noemen we ontspanning, of overspanning. Moet kunnen. Het is een hele opoffering om onder die idiote arme lui te werken, dus moet je je overmatig kunnen uitleven. De boog kan niet altijd gespannen zijn natuurlijk. En dat is waar, en ontspannen kan natuurlijk alleen met andere westerlingen, met duur eten, en duur drinken. Duur alles eigenlijk. Het geld is toch gratis. Een paar centen uit de spaarpot van pietje, een paar centen van een geldinzameling van school x en kerk y, een tientje van mevrouw de Wit, een paar honderd euro's van dat bedrijf dat toch geld als water heeft.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Een mysterieus cocaïnevliegtuig, dat vorige week zondag 13 juli verlaten werd gevonden op Lungi Airport met 750 kilogram cocaïne aan boord, heeft Sierra Leone volledig in haar greep. De lang verwachtte uitslagen van de lokale verkiezingen van 5 juli jongstleden, die vandaag officieel zullen worden gemaakt, zijn plotsklaps niet interessant meer. Iedereen is ‘high’ van het cocaïneschaal dat zich over de overheid dreigt uit te vouwen.
Wat is er gebeurd? Zondagnacht, 13 juli, vlak voordat het vliegtuig van President Ernest Bai Koroma zou landen, cirkelde er een onbekend vliegtuig boven de luchthaven rond. Het kreeg pas toestemming te landen nadat de hoogste luchthavenautoriteit was opgetrommeld en er een team klaar zou staan om de inzittenden te onderscheppen. In theorie, want toen het vliegtuig uiteindelijk landde, hadden de inzittende genoeg tijd om weg te komen. Ze lieten een vliegtuig vol met cocaïne achter. Straatwaarde: tussen de 200 en 300 miljoen euro, in Europa. Dat is dus nogal wat geld om zo onhandig mee om te springen, zeker als je je bedenkt dat het vliegtuig was uitgerust met GPS, dus in het donker kon landen en dus willekeurig welke verlaten plek in Sierra Leone (die er te over zijn) had kunnen uitkiezen als eindbestemming.
Vreemd genoeg kozen ze voor de nationale luchthaven, waar toevallig net op dat moment ook de president aankwam, die stante pede de beslissing nam hoogstpersoonlijk de leiding over het onderzoek op zich te nemen. Binnen een paar uur waren er 58 personen gearresteerd, waaronder een hele hoop Zuid-Amerikaanse maffioso, politie agenten en officieren, en werden de Vice President, de minister van aviatie en Sierra Leone’s bekendste profvoetballer Mohamed Kallon door de kranten beschuldigd van betrokkenheid.
Een doos met 40 kg cocaïne verdween spoorloos van de plaats delict en werd teruggevonden in het staatshuis. Alle zogenaamde bewijzen van betrokkenheid wijzen in de richting twee ministers die toevallig genoeg vorige week, vlak voordat de ‘mysteryplane’ in Sierra Leone neerdaalde, van de president te horen hebben gekregen dat hun positie in het geding is.
Gin zit al weer enige tijd in Freetown, Sierra Leone. Heel af en toe ontvangen we weer een teken van leven. Hier een recente bijdrage over de lokale verkiezingen van morgen.
Donderdag 3 Juli, 2008 – Freetown
Woensdagnacht in nachtclub Paddy’s, Freetown is er een optreden van Artist’s for Peace, een initiatief van de UN ter plaatse. Populaire artiesten trekken door het land om mensen er van te overtuigen toch vooral geen geweld te gebruiken tijdens de lokale verkiezingen van aanstaande zaterdag. Het idee is niet gek; vanwege het hoge aantal ongeschoolden en analfabeten is muziek de nummer één tool om je boodschap over te brengen. Sierra Leonezen houden van muziek en als de boodschap niet te ingewikkeld wordt verpakt, is de hele bevolking in staat het bericht te begrijpen. Het optreden is bruisend, Paddy’s is afgeladen met bezoekers, en iedereen geniet van de lekkere beat van de nummers. Aan het einde van het optreden moet iedereen opstaan, een ketting met elkaar vormen en het volkslied zingen om ervan doordrongen zijn dat geweld geen oplossing is. De aanwezige Sierra Leonezen zingen uit volle borst mee met het volkslied. Men wil onder geen beding meer rottigheid zien in de samenleving. De tranen staan me in de ogen, en een moedeloos gevoel bekruipt me. Er is de afgelopen weken zoveel geïnvesteerd in dit soort initiatieven, en toch kan je al bijna op je tien vingers natellen dat de verkiezingen niet vredig zullen verlopen. Hoewel het een ‘moral booster’ zou moeten zijn, geeft het bij de mensen om me heen toch vooral een gevoel van zinloosheid. De lokale verkiezingen zijn een grote test voor Sierra Leone, waar zes jaar geleden een burgeroorlog werd beëindigd.
Afgelopen Augustus werden de nationale verkiezingen gehouden, die boven verwachting vreedzaam zijn verlopen. ‘Sierra Leone is een voorbeeld voor andere Afrikaanse landen’, kopten de internationale kranten. De verkiezingen waren ‘free and fair’, hoewel er toch op grote schaal fraude werd gepleegd, waar men het op straat nog dagelijks over heeft. Van de lokale verkiezingen hangt wat meer af dan van de nationale verkiezingen, dit gaat om je directe leefomgeving, je dagelijks leven, en dus is er behoorlijk wat te doen op campagnegebied. Intimidatie op intimidatie, geweldsincidenten in de provincies, en dubieuze terugtrekkingen van kandidaten maken de verkiezingen al voordat ze hebben plaatsgevonden niet ‘free and fair’. De verkiezingen gaan, hoewel er ook onafhankelijke kandidaten meedoen, grotendeels om een strijd tussen de twee grote politieke partijen in dit land: regerende partij APC, afkomstig uit het Noorden van het land en grotendeels bestaand uit leden van de Temne stam, en oppositiepartij SLPP, afkomstig uit het zuiden van het land en grotendeels bestaand uit leden van de Mende stam.
Traditioneel gezien hebben beide partijen hun strongholds, waar ze sinds jaar en dag de scepter over zwaaien, en die gebieden staan nu onder druk.
Onder het bewind van de APC is de Sierra Leonese economie in een neerwaartse spiraal geraakt, waardoor de partij behoorlijk wat support verliest en daarbij wordt er door de APC flink aan de democratie getornd, waardoor veel mensen zo hun bedenkingen hebben gekregen over de goede bedoelingen van deze partij. De APC regeerde van 1973 tot 1991 over Sierra Leone in een semi-dictatuur, waarbij intimidatie en onderdrukking belangrijke regeringsmiddelen waren. Het bewind van de APC leidde in 1991 tot een elfjarige burgeroorlog, die gekenmerkt werd door zulke ongekende wreedheden, dat de oorlog vaak getypeerd wordt als ‘de meest wrede en brute oorlog aller tijden’.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Gin bezocht vorig jaar Sierra Leone ihk van haar afstudeerscriptie naar kindsoldaten. Recent is ze opnieuw naar Sierra Leone getogen. Via de mail ontvingen we onderstaande bijdrage.
België blijft tegen de aanleg van de omstreden wietboulevard in Maastricht die een einde zou moeten maken aan overlast van drugstoerisme tussen Nederland en België. Het doet de Nederlandse beleidsbepalers geen donder. De wietboulevard komt er, de Belgen moeten niet zo zeuren. De Nederlandse geldwolven zien een lucratieve manier om meer Belgen aan de soft drugs te helpen en zo hun centjes in Nederland te spenderen zonder er overlast van te hebben, want die overlast, die mogen de Belgen zelf houden.
In Nederland vinden we het intussen heel normaal dat softdrugs legaal verkrijgbaar zijn. Het zijn immers maar softe drugs. Een typische naam, want zo soft zijn dat soort drugs helemaal niet, alle wetenschappelijke onderzoeken die anders beweren ten spijt. Men zou eens naar Afrika moeten komen en een oorlog hier van dichtbij moeten bekijken om te zien hoe ‘soft’ softdrugs in werkelijkheid zijn. Ik spendeer nu zes maanden bijna al mijn dagen met ex-kindsoldaten in Sierra Leone, die groot zijn geworden met een joint in hun mond, en een geweer in de hand. De twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Men kan met afgrijzen naar beeldmateriaal van kindsoldaten kijken en zich afvragen hoe het toch komt dat een kind zich kan ontpoppen tot een wrede moordenaar. Het antwoord is binnenkort te vinden op de Maastrichtse wietboulevard. Soft drugs. Marihuana voornamelijk. Het geeft kindsoldaten een ‘mind to kill’, de moed en de wil om te doden. Op die manier worden ze geïntroduceerd in het domein van moord en doodslag. De jongens waar ik mee werk, zijn stuk voor stuk hele dagen letterlijk gevoerd met marihuana. Zonder drugs konden velen van hen niet eens hun kots ophouden als ze bloed zagen. Soft drugs dus. Drugs die worden gebruikt om een mens hard te maken. Zo soft zijn dat soort drugs dus niet. En de beweringen dat alcohol erger zou zijn dan soft drugs slaan in dit opzicht als een tang op een varken, want beiden hadden precies dezelfde uitwerking op kindsoldaten in Sierra Leone, met dit verschil dat ze drugs verkozen boven alcohol, zodat ze hun koppie er nog bij konden houden en niet als met een verlamd brein aan de frontlinies zouden staan.
Op 11 augustus jongstleden werden in Sierra Leone de parlementaire en presidentiële verkiezingen gehouden.
Bij de parlementaire verkiezingen verkreeg oppositiepartij APC een meerderheid in het kabinet, en met een runoff verkiezing zal aanstaande zaterdag (8 september) de nieuwe President worden verkozen.
De strijd gaat tussen Solomon Berewa van de regerende partij SLPP en Ernest Bai Koroma van de APC.
De verkiezingen van 11 augustus zijn rustig en zonder noemenswaardige schermutselingen verlopen, en tot ‘free and fair’ uitgeroepen door betrokken instanties en de internationale gemeenschap. Terwijl de internationale kranten nog volstonden met felicitatie berichten over de succesvolle en democratische verkiezingen in Sierra Leone, braken in het land zelf her en der onrusten uit. Al meer dan een maand staat het sociale leven voor velen geheel in het teken van de verkiezingen en de gemoederen tussen supporters van de twee presidentskandidaten lopen op sommige plaatsen hoog op. Vorige week dreigde de zittende president, Kabbah, de noodsituatie uit te roepen als het verkiezingsgeweld zou toenemen. Op verschillende plaatsen werd preventief de avondklok ingesteld en reisde een delegatie van ECOWAS (een samenwerkingsverband van West Afrikaanse staten) af naar Sierra Leone om de rust te herstellen. Zowel Berewa als Koroma lijken toegewijd te zijn aan het bewaren van de vrede en besloten daarom gezamenlijk een vredesmars te organiseren die vanmorgen plaats zou vinden. Op het laatste moment, terwijl Solomon Berewa en alle andere deelnemers al in de startblokken stonden, blies Koroma de vredesmars af. Volgens Koroma zijn er aanwijzingen dat men het op zijn leven gemunt heeft, en besloot hij uit veiligheidsoverwegingen niet aan de mars deel te nemen.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
Gin zit voor vier maanden in Sierra Leone om onderzoek te doen naar ex-kindsoldaten. Via de mail ontvingen we haar derde verslag.
Vorige week donderdag, uur of tien ’s ochtends, commander Jim aan de lijn. Samuel Hinga Norman is in coma geraakt. Een klein half uurtje later commander Jim weer aan de lijn. Hinga Norman is overleden. De schrik jaagt door mijn lichaam. De eerste opmerkingen om me heen; dit zal grote problemen veroorzaken. Ik heb het gevoel dat de aarde in één klap is omgedraaid, alles
is mogelijk. In de afgelopen weken hebben vele ex-Kamajors me verzekerd klaar te zijn de wapens op te nemen als Pa Norman iets zou overkomen. Nu is het zo ver, zal hun dreigende praat bewaarheid worden? Uur of twee. Lunch in Victoriapark, Freetown. Het nieuws heeft de BBC bereikt. De anders zo luidruchtige Sierra Leonesen luisteren aandachtig. Er gebeurt niets. Het volgende nieuwsitem. Iedereen eet gewoon door. Men lijkt onbewogen. Nog geen twee uur later hoor ik overal om me heen oorlogspraat. Men wil wraak.
Speculaties over een op handen zijnde nieuwe burgeroorlog. Anderen bagatelliseren het hele gebeuren. Het land is in shock. Deels althans. De volgende dag bereikt me het nieuws dat in Bo heel wat minder mild gereageerd is. Gewelddadige protesten zijn in de kiem gesmoord, maar er borrelt iets in de stad. Onvrede. Woede. ‘Disgruntlement’ noemt men het hier. Bo is een voormalig Kamajor bolwerk. Pa Norman heeft er vele aanhangers. En het is in Bo waar men me steeds vertelt problemen te zullen veroorzaken tijdens de verkiezingen, wraak te willen voor de vervolging van hun voormalige baas Samuel Hinga Norman. Bo, waar ik twee dagen later weer naar zal afreizen.
Twijfel. Bo is vijf uur van Freetown verwijderd. En ik ga naar de buluitreiking van één van de universiteiten, een happening waar ook president Kabbah aanwezig zal zijn. Áls men iets uit wil halen, is dat de perfecte gelegenheid. Van ex-Kamajors krijg ik te horen dat men voorlopig niets van plan is. Ik besluit te gaan, maar met slappe benen. Neem ik teveel risico? Schat ik de situatie juist in? In de kranten heeft immers weken geleden al gestaan dat men klaar is voor oorlog, als men zou willen. En de vorige burgeroorlog werd ook van tevoren aangekondigd en niet serieus genomen. Maar de meeste Sierra Leonesen zijn oorlogsmoe. En vele ex-Kamajors nemen voor geen goud meer een wapen in de hand. Een storm in een glas water?
Het blijft een gok. Er borrelt iets. Al een tijdje. En het is duidelijk voelbaar. Naarmate de verkiezingen dichterbij komen, neemt de angst en de spanning onder de bevolking toe. Als er een dag voorbij gaat zonder dat de opmerking dat ‘de verkiezingen bloedig zullen verlopen’ valt, geef ik een feestje. En als klap op de vuurpijl het overlijden van Pa Norman, die door velen als een nationale held werd beschouwd.
Gin zit voor vier maanden in Sierra Leone om onderzoek te doen naar ex-kindsoldaten. Via de mail ontvingen we haar tweede verslag.
“I would never fight again, not even if they offered me a million dollars,” vertelt ex-kindsoldaat Junior me gepassioneerd. Een uitspraak die ik ook van vele andere ex-kindsoldaten heb gehoord. Ze doen hun uiterste best mij te overtuigen van hun verandering ten goede. “I used to be very, very wicked, but now I’m a good boy,” zegt Commander Jim. Ze willen een toekomst zeggen alle ex-kindsoldaten in mijn onderzoek unaniem. Het liefst op mijn kosten natuurlijk, maar dat terzijde. Als ik vraag naar hun ervaringen tijdens de oorlog vertellen ze overigens even zo gepassioneerd over hun (mis)daden. Ze vonden het ooit prettig om te moorden. Commander Jim sneed graag strotten door en Junior liet zijn ‘mannen’ (collega-kindsoldaten waar hij de leiding over had) mensenharten eten als ze te laf waren om de vijand te lijf te gaan. Geen lekkertjes dus, maar ze zijn bekeerd tot het Christendom, van de drugs af en vastbesloten op het rechte pad te blijven. Zeggen ze.
De praktijk blijkt vaak genuanceerd anders. Ze ondervinden problemen. Niet vanwege hun deelname aan de gewelddadigheden, maar vanwege het feit dat ze er uiteindelijk geen enkel voordeel uit hebben weten te halen. Tijdens de oorlog ontbrak het hen aan niets. “During the war I was doing fine, I had no worries, I used to be very comfortable, it’s only now, I strain a lot” verklaart Junior. Nu achteraf vindt hij dat zijn gedrag tijdens de oorlog verkeerd was, maar destijds had hij er geen problemen mee geweld te plegen.
“There is nothing sweet in war, war is just destruction,” volgens Junior, en daarom is er geen haar op zijn hoofd die eraan denkt ooit nog een geweer op te pakken en te gaan vechten. Voor niemand. Ook Commander Jim wil nooit, maar dan ook nooit meer iets te maken hebben met legers, geweren en geweld. Behalve als hun voormalige leider, Pa Norman (Samuel Hinga Norman), schuldig wordt bevonden aan oorlogsmisdaden en de rekrutering van kinderen jonger dan 15 jaar bij gewapende groeperingen. De Internationale Special Court is net klaar met de zaak tegen de leider van de Civil Defence Forces, die door vele Sierra Leonesen als bevrijders van het volk worden gezien. De uitspraak wordt verwacht. Wanneer kan ik niet vertellen. Misschien is er al een datum gepland, maar als dat een ‘Sierra Leonese’ datum is zegt dat niet zoveel. Dingen worden hier voortdurend uitgesteld. Soms een paar uur, soms een paar dagen en soms zelfs maanden en maanden.
De spanning onder de Kamajors (de belangrijkste militie binnen de Civil Defence Forces en de focusgroep van mijn onderzoek) stijgt met de dag. Pa Norman is ziek namelijk. Overgevlogen naar Senegal. En dus wordt er heftig gediscussieerd over zijn mogelijke overlijden. Niet dat de man in levensgevaar is, maar je weet nooit. Bovendien zijn er binnenkort verkiezingen, een mogelijkheid voor de Mende (de etnische groep waarvan de Kamajors afkomstig zijn) om meer macht te grijpen. Dan is er nog die vermaledijde uitspraak van de Special Court en tot slot de zaak tegen Charles Taylor die eveneens in juli dit jaar van start gaat.
Vier ingrediënten in een hele spannende tijd, die verschillende groeperingen in de greep houdt en velen van hen meer dan bereidwillig maakt opnieuw de wapens op te nemen. Een gunstig voordeel is dat ze die wapens in Sierra Leone niet hebben. Maar er is spanning en het neemt met de dag toe. Veel van de ex-Kamajors bevinden zich in een uitzichtloze situatie.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Gin zit voor vier maanden in Sierra Leone om onderzoek te doen naar ex-kindsoldaten. Via de mail ontvingen we dit verslag.
Sierra Leone werd ooit door de Britten gesticht als een kolonie voor bevrijde slaven. Enerzijds de uitkomst van een idealistisch streven van anti-slavernij lobbyisten, anderzijds was het een handige manier om van de arme zwarte vrije slaven af te komen die de straten van Londen onveilig maakten. Slavernij zit dus ingebakken in deze samenleving, maar niet zoals je zou verwachten. De eerste bevrijde slaven die dit land bevolkten besloten zelf in de slavenhandel te gaan om hun bordje rijst te verdienen, toen bleek dat Freetown (ooit de oorspronkelijke kolonie, nu de hoofdstad) niet genoeg mogelijkheden voor inkomsten bood en de contacten met de omringende gebieden (nu behorend tot het land Sierra Leone) moeizaam verliepen.
Uiteraard konden de Britten dit niet laten gebeuren, ze waren inmiddels een wereldwijde anti-slavernij campagne gestart. Maar de Britten zijn er nooit in geslaagd het principe van slavernij uit deze samenleving te bannen. Anno 2007 zijn namelijk veel jongeren onderworpen aan een systeem van moderne slavernij.
De burgeroorlog die Sierra Leone verwoestte heeft een hele generatie van kansloze jongeren opgeleverd, die nu op geen enkele andere manier in hun eerste levensbehoeften kunnen voorzien dan hun diensten aan te bieden aan de eerste de beste die hen onderdak en een schamele maaltijd per dag biedt. In de meeste gevallen slapen de jongeren op de grond in een overbevolkte kamer, worden ze voor alle zware huishoudelijke klussen ingezet en worden ze bot behandeld. Ik ben er zelf meerdere keren getuige van geweest. Ze zijn broodmager en hebben een zorgelijk gezicht. Meestal gaat het om ex-kindsoldaten die een dergelijk lot beschoren zijn. Niet omdat de samenleving hen veroordeelt om hun deelname aan de gevechten, maar omdat de meesten van hen familieleden verloren hebben tijdens de oorlog (wat vaak de directe aanleiding voor hun deelname was), wees zijn, en jaren scholing en ontwikkeling gemist hebben, waardoor ze een marginale positie binnen de samenleving innemen.