Staatsomroep

Silvio Berlusconi zegt dat soort dingen heel mooi: Michele Santoro gebruikt de publieke omroep voor privédoeleinden. Liet de journalist op Rai2 dan een videootje van zijn vakantie aan de Ionische Zee zien zodat zijn stokoude schoonmoeder kon kijken? Nee. Maakte hij reclame voor het loodgietersbedrijfje van een verre neef? Nee. Hij maakte een zeer kritisch, links georiënteerd programma dat qua kijkcijfers en reclame-inkomsten zelfs Koning Voetbal regelmatig van de troon wist te stoten. Maakte, want Santoro is vertrokken bij de RAI. Il Giornale, eigendom van de Berlusconi’s, juichte dat we eindelijk zijn guerrilla tegen Berlusconi niet meer hoeven te betalen, hoewel het programma zichzelf zeer dik terugverdiende en heel de hersenloze meuk van Rai2 bekostigde – die blije, kritiekloze pulp die de premier het liefste ziet. Santoro kon volgens de krant maar beter naar een commerciële omroep gaan, maar ook dat is niet gelukt.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Donner en het ministerie van Informatie

Het lijkt alsof Piet-Hein Donner voor een ministerie van Informatie pleit. Gisteren, op de dag van de persvrijheid, vertelde hij aan een groep journalisten dat de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) wat hem betreft ingeperkt wordt. Nieuwsgierige verslaggevers dienen zich voortaan bij de voorlichting te melden. De toespraak geeft weer eens treffend aan hoe stuurloos de overheid dobbert in de informatiemaatschappij.

Volgens Donner is de huidige Wet openbaarheid van bestuur gebrekkig. De wet leidt tot misbruik, een hoge werkdruk voor de ambtenaren en verstoring van het bestuurlijke proces, wellicht het meest zwaarwegende argument om de Wob aan banden te leggen.

Iedereen die vaak van de Wob gebruik maakt, erkent dat de wet kwalitatief onder de maat is.

Een aantal mensen vindt het inderdaad nodig om bestuursorganen met ingewikkelde Wobverzoeken te bestoken in de hoop dat de beantwoordingtermijnen overschreden worden en dat ze dwangsommen kan incasseren. Hier moet inderdaad tegen opgetreden worden.

De andere problemen hebben vooral te maken met de informatiehuishouding van de overheid, die ondanks alle beloften van een eOverheid nog volstrekt onvoldoende is. Donner klaagt er terecht over dat journalisten (alsof de Wob alleen voor journalisten is…) vaak een schot hagel vuren in de hoop dat één korreltje raak is. Inderdaad moet je een verzoek om informatie breed formuleren, maar dat komt omdat niemand wil of kan vertellen welke documenten beschikbaar zijn. De Wob is een tijdrovende procedure, dus moet je maar veel opvragen (en vreselijk veel onzin doorlezen) om toch aan de benodigde informatie te komen. Sommige landen hebben een register met overheidsdocumenten. Dan kun je gericht vragen. Zo kan het ook.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

BP-olieramp was geen ongeluk

Safety remains our number one priority“, zei BP-baas en wandelende PR-ramp Tony Hayward eerder dit jaar om de groeiende kritiek te bezweren. Het oliegat wilde maar niet dicht. Op dit blog is er al veel over geschreven.

Er is een hoofdstuk van dit verhaal nog niet of nauwelijks geschreven. Deze ramp was geen ongeluk. De Amerikaanse site voor onderzoeksjournalistiek ProPublica en PBS Frontline laten in een mooie documentaire zien hoe BP jarenlang stelselmatig veiligheidsvoorschriften aan zijn laars lapt. Een oud-medewerker van een grote raffinaderij in het plaatsje Texas vertelt bijvoorbeeld dat er iedere week brandjes waren. Totdat de boel in 2005 echt mis ging en bij een ontploffing 15 werknemers om het leven kwamen en 170 gewond raakten. Jarenlang belooft de oliegigant beterschap, maar geld gaat voor veiligheid. Telkens weer.

Het BP-drama valt na het zien van deze documentaire eindelijk in een kader. Wat aanvankelijk domme pech leek, was een haast voorspelbare uitkomst van risicovol ondernemen. Risico’s werden op anderen afgewenteld, de winst ging naar de aandeelhouders en de bazen die het allemaal zo fantastisch leken te doen. Dit begint zo’n liedje te worden dat je als een vervelende zomerhit blijft achtervolgen?

Een financiële crisis laat zich niet zomaar in beeld brengen. Het bekende bordje met ‘foreclosed’ kun je een paar keer gebruiken voordat het sleets wordt. De wanhopige gezichtsuitdrukking van de Wall Street handelaar kennen we nu wel. Het BP-drama laat ons in ieder geval een sterker beeld na. De winst is voor de winnaar en de risico’s zijn voor ons. Hayward zeilt op zijn jacht en de zuidelijke Amerikaanse staten zitten in de troep.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Weekendquote | Onderzoeksjournalistiek

Investering in onderzoeksjournalistiek, óók op parlementaire redacties, is dan ook meer dan ooit nodig. Natuurlijk moet er gepost worden voor de deuren van de formatie. Dat is noodzakelijke verslaggeving. Maar hoeveel van die journalisten hadden onderwijl iets kunnen uitzoeken

Aldus Joost Oranje bij zijn toespraak bij het ontvangen van de Anne Vondelingprijs voor politiek journalistiek.
Zijn betoog ging over de erbarmelijke manier waarop de pers en politiek veel te laat aan de gang gegaan zijn met de waarheidsvinding rondom de oorlog in Irak.
Eerst twee punten over de quote zelf. Ja, dat zou beter zijn, die tijd nuttig besteden. Maar nee, volgens mij is “posten voor deuren van de formatie” geen “noodzakelijke verslaggeving”. Dat is hijgjournalistiek. Levert niets op, maakt iedereen onrustig en kost alleen maar tijd en geld.

Dan over zijn betoog. Het heeft een enorme blinde vlek. Het gaat er vanuit dat alleen pers en politiek bezig zouden zijn met de waarheidsvinding. En als iets duidelijk maakt dat dit niet langer het geval is, is het wel de Irak oorlog. De waarheid omtrent de meest duistere zaken rondom die oorlog in Irak was al te vinden op veel plaatsen op het internet. Niet als complotverhalen, maar als gedegen onderbouwde onderzoeken. Alleen, wanneer noch de “officiële” pers noch de politiek daar notie van neemt, ziet helaas maar een beperkt deel van de mensheid het.
Nu kan je zorgen dat de officiële pers zich gaat verbeteren (if ever), of je kan mensen opvoeden en zeggen dat ze toch vooral zelf op zoek moeten gaan naar de waarheid. Maar dat zal je een journalist niet snel horen roepen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Quote du Jour | ANP gebruik kranten


Als traditionele businessmodellen voor (betaalde) kwaliteitsjournalistiek verder onder druk komen te staan moet ook gevreesd worden dat het aanbod aan journalistieke verdieping en duiding van het nieuws afneemt, dat de scheiding tussen commercie en redactie vervaagt en dat de invloed van PR- en voorlichtingsfunctionarissen op het nieuws toeneemt

Kranten maken in toenemende mate gebruik van het ANP als (enige) nieuwsbron, zo blijkt uit onderzoek van de Nederandse Media monitor van Het Persinstituut. (pdf alert) De onderzoekers vinden het zorgelijk dat door het gebruik van het ANP en andere persbureaus als voornaamste nieuwsbron een verschraling optreedt in diepgang en duiding van nieuws.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Marijnissen en de zorg om de ‘kwaliteitsjournalistiek’ (maar wat is dat?)

marijnissenSP-Kamerlid Jan Marijnissen maakt zich al enige tijd zorgen over de ‘onafhankelijke’ en ‘kritische’ journalistiek in Nederland. In februari van dit jaar – maar ook al eerder – benadrukte hij het belang van kwaliteitskranten. Een van de pijlers van dit artikel is de mogelijkheid tot verruiming van staatssteun (onder de nodige voorwaarden). Vandaag, 14 oktober, was Marijnissen te gast bij de Hogeschool van Amsterdam en sprak over de toekomst van de journalistiek met studenten van het profiel Nieuws en Media van de opleiding Media, Informatie en Communicatie (MIC).

Voor een docent aan de opleiding was het indrukwekkend om te zien hoe de studenten, nog nat achter de oren, de rode orkaan uit Oss voor hun kiezen kregen. Amusant was het ook. Maar welke namen en rugnummers nu écht horen bij de kwaliteitsjournalistiek volgens Marijnissen? Het werd me (nog) niet duidelijk. De Telegraaf in elk geval niet. Vol weerzin sprak de SP’er over de ‘actiekrant’ Telegraaf. ‘Maar Trouw kan er ook wat van.’ Nu.nl? Bloggers? Profiteurs van andere media. GeenStijl? ‘Tuig van de richel […] Waarom zit die Rutger bij Triana, bij één van de beste presentatoren in Nederland, Joost Karhof? Wat doet-ie daar?’ Twitter? ‘Alle twitteraars zijn losers. Twitterende kamerleden zijn ijdeltuiten’. Hij roemde wel de inzet van NRC Handelsblad en actualiteitenrubrieken als Zembla.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Onderzoeksjournalistiek van de Lage Landen

In Nederland gaat het prima met de onderzoeksjournalistiek. Week in week uit verrassen de dames en heren journalisten ons met de meest onthullende scoops. De wereldschokkendste onthullingen van de afgelopen jaren op een rijtje:

Het is makkelijk om aan coke te komen in een grote stad. (2007 Alberto Stegeman SBS)
• Je kunt een bom gooien op Schiphol als je snode plannen hebt. (2008 Alberto Stegeman SBS)
Je kunt kijkcijfers beïnvloeden als je kastjes kaapt. (2009 Geen Stijl)

Het slappe rijtje met onzin onthullingen is eindeloos. Ik ageer niet tegen het fenomeen ‘onzin onthullingen doen’. Ik zie dat als kattenkwaad. De onthullingen in de categorie ‘als je poept en je trekt niet door dan ruikt het vies’ kunnen mij gestolen worden. Als mensen het grappig vinden, prima. Guido Weijers, Freek de Jonge en Claudia de Breij bedoelen hun performances vast ook grappig. Ik snap ze niet. Of misschien snap ik ze wel en moet er daarom niet om lachen. Hoe het ook zij, smaken verschillen en we leven in een vrij land.

Serieuze media

Wat me tegenstaat, is het belang dat serieuze media als de NOS, het AD en de Volkskrant hechten aan de ‘onthullingukjes ‘ van journalisten uit de Toto divisie. Is er geen grote mensen nieuws? Alleen de NRC ging deze week niet mee in het kopiëren van de stijlloze‘onthulling’. Dat geeft mij persoonlijk weer een beetje moed. Regelmatig valt in kranten en blogs te lezen dat er in Nederland ‘helemaal geen onderzoekjournalisten –meer- zijn’. Dat klopt niet. Ook op televisie zijn ze nog te vinden. In Zembla, Tegenlicht en Reporter wordt bewezen dat er nog vraag is naar gedegen onderzoeksjournalistiek.

Quote du Jour: Wobben like hell…

“Ik stimuleer wobben like hell, maar tijd…” (Martin Sommer, chef van de parlementaire redactie van de Volkskrant)

Journalisten debatteren over onderzoeksjournalistiek in politiek Den Haag. Conclusie van het debat: veel potentiële nieuwsverhalen rond het Haagse Binnenhof blijven onder het tapijt en worden nooit uitgezocht. Parlementaire journalisten slaan er geen acht op of hebben niet de tijd om er werk van te maken. Echte onderzoeksjournalistiek komt in Den Haag dus helaas niet van de grond.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Vorige