Klokkenluider moet eerst langs de baas

EU-lidstaten dreigen een belangrijke drempel op te werpen bij de bestrijding van fraude en corruptie. Zonder klokkenluiders zouden we niets weten over lucratieve belastingdeals met Luxemburg (LuxLeaks), het misbruik van belastingparadijzen, Dieselgate en vele andere voorbeelden van gesjoemel, corruptie, fraude en misdaden in het bedrijfsleven en bij de overheid. De bescherming van klokkenluiders heeft een groot publiek belang. Zonder garanties dat klokkenluiders zelf geen nadelige gevolgen van hun rapportage ondervinden hebben bedrijven vrij spel. Veel pogingen van werknemers om onrecht te openbaren eindigen in persoonlijke drama's. En pogingen van wetgevers om hen meer bescherming te bieden oogsten slechts een bescheiden succes. Een Europese richtlijn voor de bescherming van klokkenluiders is nu in het laatste stadium van de besluitvorming. Deze week is het niet gelukt de besluitvorming af te ronden omdat met name Frankrijk en Duitsland aandringen op een sterk verzwakt compromis. Beide landen willen dat de klokkenluider verplicht wordt wetsovertredingen altijd eerst binnen het bedrijf aan te kaarten. Het Europees Parlement verzet zich tegen deze verplichting. Het Parlement heeft het oorspronkelijke voorstel van de Commissie in november aanzienlijk aangescherpt door de drempels voor klokkenluiders om naar buiten te treden te verlagen. Dat gebeurde met steun van de sociaaldemocratische fractie in het EP. Pikant is dat de Duitse sociaaldemocratische minister van Justitie Katarina Barley, die voor de SPD de lijst aanvoert bij de Europese verkiezingen, een van de belangrijkste dwarsliggers is voor een effectieve bescherming van de klokkenluiders in de nieuwe regeling.

Door: Foto: Daniel Arauz (cc)

Closing Time | The Whistleblowers

, door

Je moet het maar durven: in Noord-Korea een ironisch marsdeuntje zingen waarmee je klokkenluiders en lekkers als Snowden & Manning bezingt.

U denkt wellicht: ja, dank je de koekoek, een of andere grappenmaker heeft wat concertmateriaal samengevoegd met beelden van een partijbijeenkomst. Maar het betreft wel degelijk een concertregistratie uit de documentaire die regisseur Morten Traavik in 2015 van de trip maakte: When Rock Arrived in North-Korea: liberation day, samengevoegd met beelden van het concert op de Noord-Koreaanse staatstelevisie.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Bert Kaufmann (cc)

Ierse regeringscrisis bezworen [?]

, door

ELDERS - Een opgedoken email op het ministerie van Justitie kostte vice-premier Fitzgerald bijna de kop […of uiteindelijk toch nog? zie update].

De Ierse premier Leo Varadkar en zijn vice-premier Frances Fitzgerald hebben deze week alle zeilen bij moeten zetten om een regeringscrisis en nieuwe verkiezingen te voorkomen. Varadkar moest zich in alle bochten wringen vanwege een affaire op het ministerie van Justitie die ons in Nederland bekend voorkomt: wist de minister (Fitsgerald) nu wel of niet van het bestaan van een document? Varadkar beschuldigde het departement van misinformatie, maar hield zijn vice-premier de hand boven het hoofd. Met succes. En met steun van de man waar alles mee begon: klokkenluider sergeant Maurice McCabe.

Het begon allemaal jaren geleden. Ierland kent een strafpuntensysteem voor kleinere verkeersovertredingen. Wie twaalf punten heeft voor door rood licht rijden, te hard rijden of telefoneren tijdens het rijden verliest zijn rijbewijs. Sergeant McCabe onthulde dat er zijn district bij sommige, bekende mensen, punten werden gewist door politiefunctionarissen. Dat zette een affaire in gang waarin in 2012 aan het licht kwam dat er wel honderdduizend strafpunten gewist zijn bij vijftigduizend mensen, waaronder collega-politieagenten en hun familieleden.

Klokkenluider McCabe kwam onder vuur te liggen binnen zijn organisatie. Zijn chef Callinan vond McCabes gedrag in 2014 quite disgusting, wat uiteindelijk bijdroeg aan Callinans vervroegde pensionering. Huidig premier Varadkar, nam het toen als minister van Verkeer op voor McCabe. Hij vroeg Callinan zijn opmerkingen te herroepen en noemde de klokkenluider “distinguished”. Callinan werd opgevolgd door Nóirín O’Sullivan. De aanpak van O’Sullivan bij het onderzoek naar de malversaties bij de politie startte de huidige regeringscrisis.

Foto: Sebastiaan ter Burg (cc)

Openbaarheid van bestuur in de verkiezingsprogramma’s

, door

ANALYSE - Openbaarheid is niet de sterkste kant van de Nederlandse overheid. Met de nieuwe, eigentijdse wetgeving op dit gebied wil het maar niet vlotten. Wat beloven de partijen op dit punt in hun verkiezingsprogramma’s?

In de zomer van 2012 dienden de Kamerleden Voortman (GroenLinks) en Van Weyenberg (D66) een initiatiefwetsontwerp in voor een nieuwe wet op de openbaarheid van bestuur. Het was de voortzetting van een initiatief van voormalig Kamerlid Mariko Peters uit 2011 dat grote bezwaren ontmoette bij toenmalig minister Donner (Rutte I). De nieuwe wet is op 19 april vorig jaar door de Tweede Kamer aangenomen en ligt nu nog steeds bij de Eerste Kamer. Opnieuw stribbelt de regering tegen. Een quick scan over de implicaties van de wet in opdracht van minister Plasterk (Rutte II) voorspelt hoge kosten. “Het ministerie van BZK en de VNG draaien de Wet open overheid (Woo) langzaam maar zeker de nek om”, zeggen gemeenteraadsleden van GroenLinks en D66.

De reserves tegen grotere openbaarheid van bestuur klonken al door in het behoudende advies van de Raad van State bij het initiatiefwetsontwerp. Het bestuur kiest voor zijn eigen belangen (veel werk, hoge kosten, vervelende burgers buiten de deur houden) en niet voor de rechten van burgers. Dat wringt in tijden waarin alle politici braaf hun zorgen uiten over de toenemende onvrede van burgers met de overheid. De politiek zou daar nu wat kunnen aan doen door de burger tegemoet te komen met meer openheid, minder achterkamers en de inzet van meer moderne middelen om verantwoording af te leggen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Waan van de dag

Op Obama’s moordkantoor zijn kinderen “fun-sized terrorists”

, door

Verrassing: het soort mensen dat geschikt is om op laffe afstand grote aantallen onschuldige mensen te liquideren met vliegende doodsrobots blijkt niet van het type Albert Schweitzer.

Vier voormalige dronepiloten – in een persconferentie, een open brief en een interview – doen een boekje open over de cultuur op de werkvloer van Obama’s Murder Inc. Het woord ‘werkethiek’ blijkt nergens minder op zijn plaats.

Onder invloed van drank en drugs worden er op afstand kinderen vermoord, die men dan doodleuk aanduidt als “fun-sized terrorists”; waarvan gezegd wordt dat het leven, zoals als het gras, gekortwiekt dient te worden voordat het onhandelbaar wordt.

Foto: Jason Kuffer (cc)

Voorkom klokkenluiden, organiseer tegenspraak!

, door

Aandacht voor klokkenluiders is prima, meent Aart G. Broek, maar als organisatie kun je beter proactief tegenspraak en tegendraads denken organiseren. Dat voorkomt een hoop ellende achteraf.

In Utrecht opent een Huis voor Klokkenluiders. Daar kunnen mensen terecht die een misstand op werk in de openbaarheid willen brengen en hiertoe advies en steun behoeven.

Vele getraumatiseerde klokkenluiders en jarenlange Haagse lobby waren nodig om deze pleister op de wonde te kunnen plakken. Wanneer het klokkenluiden begint, is het kwaad echter al geschied. Zowel de organisatie als de klokkenluider lijdt.

Hoog tijd om het klokkenluiden te voorkómen. Dat kan door het geven en nemen van tegenspraak te agenderen, de noodzaak van dwarsliggers te onderkennen en ze de ruimte te geven. Geen eenvoudige aangelegenheid, maar wel te doen: een uitdaging dus.

Voorbeelden te over

Er is een lange lijst van bedrijven en (overheids)organisaties samen te stellen, die tijdig en met gegronde kritiek zijn gewaarschuwd voor de fiasco’s die zij doende waren te creëren.Te denken valt aan Enron, Imtech, Ahold, Worldcom, Parmalat, Lehman Brothers, SNS Reaal, Vestia, Dewey & LeBoeuf, Arthur Anderson en andere bedrijven die te gronde gingen of nog maar net van de ondergang gered konden worden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Loyaal aan de baas

, door

OPINIE - Over het gebrek aan respect voor klokkenluiders

Uitkeringsinstantie UWV probeert te voorkomen dat zijn werknemers misstanden naar buiten brengen. Het laatste nummer van het personeelsblad is geheel gewijd aan het onderwerp loyaliteit. De boodschap in het blad is duidelijk: bespreek kritiek intern, los de problemen binnenshuis op.
Het UWV wordt al jaren geplaagd door schandalen. Er loopt een langdurig conflict met bedrijfsartsen, er is een falend ICT-systeem en het ministerie doet onderzoek naar de oorzaken van achterstanden bij de beoordeling van uitkeringen. De organisatie wordt overspoeld door klachten van cliënten. Even googelen en je vindt regelmatig nieuwe berichten over problemen (afgelopen week bijvoorbeeld hier, hier en hier).

Maar de werknemers moeten hun mond houden. Ze worden zelfs bedreigd. Met de media praten kan negatieve gevolgen hebben volgens de personeelskrant van het UWV. Als voorbeeld wordt Ad Bos genoemd die de bouwfraude aan het licht bracht. “Hij eindigde berooid in een caravan”, stelt het blad, en vervolgt: “Sommige klokkenluiders krijgen een demotie, anderen worden ontslagen of door collega’s met de nek aangekeken.”De dreigende toon is opvallend en suggereert dat bij deze organisatie het water naar de lippen is gestegen.

Loyaliteit aan de organisatie waar je voor werkt is in beginsel een positieve waarde. Tegenwoordig heeft elke grote organisatie wel een integriteitsbeleid met procedures voor het afhandelen van misstanden. Dat begint dan standaard bij een interne klachtencommissie. Die kan een nuttige zelfreinigende functie vervullen. Maar niet altijd en niet overal. Dwang om onder alle omstandigheden loyaal te blijven kan ook negatieve consequenties hebben. Soms moet het maatschappelijk belang zwaarder wegen dan de loyaliteit aan de baas. Dat UWV kennelijk niets wil weten van deze optie is een teken aan de wand. UWV is een bedrijf dat met belastinggeld publieke taken uitvoert. Het is een bedrijf van en voor burgers. Dat betekent dat bij UWV openheid voorop hoort te staan. Dienstbaarheid aan de burgers gaat hier boven loyaliteit aan de organisatie. Enig respect voor klokkenluiders zou de organisatie dus sieren.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Waan van de dag

Tweede Kamer vernietigde anonieme klokkenluidersbrieven

, door

De NOS meldt dat de Tweede Kamer anonieme klokkenluidersbrieven vernietigt, zonder ze te registreren. Dit zou onder andere gebeurd zijn met een brief van een anonieme klokkenluider met details over de Teeven-deal die uiteindelijk tot het opstappen van Opstelten en Teeven leidde.

 

Inmiddels heeft het presidium van de Tweede Kamer de procedure met spoed gewijzigd.

Foto: Roger Wollstadt (cc)

Diaspora

, door

COLUMN - Drie dagen in Londen vergaderd over onderzoekjournalistiek. Hoe doe je degelijk onderzoek, hoe bescherm je bronnen, hoe controleer je publieke uitspraken van overheden en bedrijven, hoe breng je schandalen naar buiten? Hoe houd je de vrijheid van meningsuiting overeind wanneer steeds meer onderwerpen in het geheim worden besproken, of zelfs tot kwestie van staatsveiligheid worden bestempeld? Zijn de vrijheid van meningsuiting en de ruimte om degelijk onderzoek uit te voeren nog gewaarborgd, wanneer privacy verdwijnt?

We zaten er met de fine fleur van onderzoeksjournalisten, klokkenluiders, advocaten, hackers en NGOs. Seymour Hersh, die zowel de Amerikaanse slachting van honderden ongewapende burgers in My Lai als het schandaal rond Abu Ghraib blootlegde; Lowell Bergman, die als eerste de dubieuze praktijken van de tabaksindustrie blootlegde; Eileen Chubb, die naar buiten trad met de barre staat van Britse verpleegtehuizen; Duncan Campbell, die het bestaan van afluistersysteem Echelon aantoonde; Daniel Ellsberg, die staatsgeheimen over de Amerikaanse oorlog in Vietnam naar buiten smokkelde en die als de Pentagon Papers in de krant wist te krijgen.

Gaande de conferentie werd duidelijk hoe groot het spoor van vernieling is dat overheden rond hun klokkenluiders trekken. Dat Chelsea Manning 35 jaar gevangenisstraf kreeg voor het lekken van leugens rond de oorlog in Irak is erg genoeg: niet zij, maar de leugenaars verdienen die straf. Zij hebben hun eigen volk voorgelogen – en de rest van de wereld.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De doofpot wint het van de transparantie

, door

ACHTERGROND - Het “Huis voor klokkenluiders” wordt voorlopig nog niet gebouwd. De indieners van het wetsontwerp ter bescherming van klokkenluiders kregen vorige maand in de Eerste Kamer zoveel kritiek dat ze hun voorstel hebben aangehouden om het aan te passen aan enkele fundamentele bezwaren.

Het belangrijkste bezwaar van de senatoren tegen het plan van Van Raak (SP) c.s. was de plaatsing van het beoogde instituut bij de Nationale Ombudsman. Het “Huis” zou zich ook met de particuliere sector bezig gaan houden en daar heeft de Nationale Ombudsman volgens de Grondwet niets over te vertellen. Het instituut zou  verder twee niet goed verenigbare functies hebben: adviseren van de klokkenluider en het onderzoeken van de misstand. Nu komt er voorlopig in Nederland nog geen verbetering in de bescherming van klokkenluiders, een onderwerp dat al sinds het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw op de agenda staat.

Nederland staat in dit opzicht bepaald niet alleen. Engeland heeft een heel behoorlijke regeling voor de meeste whistle blowers en zo zijn er nog wel een paar landen. Maar in de rest van de wereld loopt de klokkenluider net als hier grote kans om in het verdomhoekje te belanden, ontslagen te worden en ziek, depressief, berooid en uitgekotst door de collega’s te eindigen. Ook degene die het nobele doel had een maatschappelijke misstand in zijn of haar bedrijf aan te kaarten. Ondanks het maatschappelijke en ook economische voordeel dat openbaarmaking van misstanden kan hebben krijgt de doofpot in veel gevallen de voorkeur.

Vorige Volgende