Post-atheïst | De joden van Afghanistan

Het lemma “Afghanistan” in de 2007-editie van de Encyclopaedia Judaica is op één zinnetje na identiek aan het artikel uit de editie van 1971. Dat is ook niet zo vreemd, want het oorspronkelijke stuk eindigde met een beschrijving van een vervolging die de omvang van de joodse gemeenschap al had gereduceerd tot driehonderd. Het enige dat de redacteur van het artikel in 2007 nog hoefde toe te voegen, was het zinnetje dat er in 2005 in Afghanistan nog één jood over was. De Afghaanse joden hebben er niet lang geleefd. Het gaat om een groep die in 1839 in de Perzische heilige stad Mashhad de keuze kreeg tussen bekering tot de islam en emigratie, en koos voor het laatste. Ze vestigden zich in de grote Afghaanse steden, tot in 1933 ook daar vervolgingen begonnen. Toen hun in 1950 werd toegestaan te emigreren, verhuisden ze naar de staat Israël. En nu is er dus nog één over.

Door: Foto: Post-Atheïst
Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Hollywood en de Bijbel

, door

COLUMN - Er is een relletje in Hollywood, waar Paramount werkt aan een speelfilm over de Zondvloed, Noah. Een project dat niet mislukken kán: de wereldomvattende watersnood biedt de spanning van een rampenfilm, het redden van een complete dierentuin garandeert een hoge aaibaarheidfactor, het kleine aantal mensen dat moet overleven roept Apollo-13 in gedachten en Russell Crowe, Emma Watson en Anthony Hopkins weten wat acteren is. Voeg toe dat het onderwerp zich leent voor goedkoop moralisme en voilà: een geheide kaskraker.

Toch zijn er, zo meldt The Hollywood Reporter, problemen. Omdat het testpubliek ontevreden was wil Paramount dat regisseur Darren Aronofsky het resultaat opnieuw monteert. Verder hebben christelijke groeperingen laten weten het oneens te zijn met de afloop. Ik kan me daarbij weinig voorstellen: het is althans niet aannemelijk dat in Noah de Ark alle stormen doorstaat om uiteindelijk, juist als de verlossende bergen van het land Ararat in zicht komen, op de klippen te lopen en met man en muis te vergaan.

Ondertussen was de kritiek voorspelbaar. Elke filmregisseur die zich waagt aan een Bijbelverhaal krijgt kritische vragen. Dat is ook logisch: wat voor de een amusement is, is voor de ander onderdeel van zijn levensovertuiging. Het is moeilijk én een bijbels verhaal te verfilmen én je artistieke integriteit te bewaren én alle gelovigen te vriend te houden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Waan van de dag

Nederlandse ID-wet doet rabbijnen denken aan Nazi-tijd

, door

NIEUWS - De Jerusalem Post:

The Conference of European Rabbis on Thursday compared a Dutch law that requires citizens to carry their identity cards at all times to restrictions placed on Jews by the Nazi regime in Germany.

The current controversy stems from a decision by an appeals court in The Hague which ruled this week that there is no religious exemption for Orthodox Jews that would allow them to refrain from carrying their identity documents on Shabbat, when transporting objects outdoors is prohibited under Halacha (Jewish law).

Foto: Post-Atheïst

Post-Atheïst | De joodse Jezus

, door

COLUMN - Jezus was een jood en zijn leerlingen waren dat ook. Dat roept de vraag op waarom de christenen geen joodse sekte zijn gebleven. Daar wordt veel onderzoek naar gedaan, maar helaas nemen de historici die zich bezighouden met ‘the parting of ways’ nauwelijks de moeite het onderwerp uit te leggen aan het publiek, zodat er ruimte is voor kwakhistorici die verouderde interpretaties opnieuw tot leven brengen.

Eén zo’n zombietheorie is te vinden in het vorige maand dankzij FOX News onverwacht populair geworden boek Zealot, waarin Reza Aslan een Jezus schetst die werd gedreven door anti-Romeinse sentimenten. Nu de rijkdom van de Dode Zee-rollen is ontsloten, weten we beter welke onderwerpen destijds belangrijk waren, en dat was minder het verzet tegen de Romeinen dan de halacha, de juiste manier om te leven volgens de Wet van Mozes.

Een joodse Jezus moet dus halachische discussies hebben gevoerd. Een voorbeeld vinden we in het Matteüs-evangelie, waarin Jezus iemands verschrompelde hand geneest. Meteen volgt kritiek. Het is sabbat! Joden mogen niet werken! Jezus geeft lik op stuk:

Stel dat u maar één schaap hebt en dat valt op sabbat in een kuil, wie van u zou het niet vastgrijpen en het er weer uit halen? En is een mens niet veel meer waard dan een schaap? Daaruit volgt dat we op sabbat goed mogen doen. [Matteüs 12.9-12; NBV]

Foto: copyright ok. Gecheckt 14-10-2022

Gratis meesterwerk: De verlatene

, door

RECENSIE - Deze zomer bespreekt Marc van Oostendorp elke donderdag een gratis te downloaden meesterwerk uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Deze week: ‘De verlatene. Een roman uit het Joodsche leven‘ van Carry van Bruggen, uit 1910.

Het gevoel van verlatenheid is nooit zo krachtig in het Nederlands uitgedrukt als in Carry van Bruggens debuutroman uit 1910. Een arm Joods gezin van rond de eeuwwisseling valt uit elkaar zonder dat iemand er iets aan kan doen. Wie zich na het dichtslaan van het boek niet voor altijd een beetje allener voelt, heeft geen hart.

Het boek begint en eindigt met de beschrijving van een seideravond aan de vooravond van het Pesachfeest. Het eerste feest is nog warm: ondanks het onbegrip van het dorp gaat het gezin Lehren op in het feest waarmee de uittocht uit Egypte gevierd wordt. Aan het eind van het boek doet de vader het gezinsfeest in zijn eentje over tot de dood erop volgt.

De vader is daarmee misschien de verlatene van de titel, maar tegelijk heeft hij zelf misschien juist zijn voer kinderen verlatenen. Zijn God, en vooral: zijn godsdienst, heeft hij nooit vaarwel willen zeggen. Vooral nadat zijn vrouw overleed, trok hij zich juist steeds verder terug in een orthodoxie die voor zijn kinderen, net als voor de rest van zij n dorp, niet meer vol te houden was.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Joden dansen in moskee

, door

Dit is een bijzondere video. De kolonisten zeggen het zelf. Sinds de kolonist Baruch Goldstein in 1994 tijdens Ramadan de Ibrahim moskee in Hebron binnenging, volledig bewapend en in militair uniform, en er vervolgens 29 mensen doodschoot en ruim 125 verwondde voor hij met een brandblusapparaat kon worden doodgeslagen, is deze ruimte alleen op heel speciale dagen nog open voor Joden. Maar gelukkig was de tweede avond Simchat Tora dit jaar zo’n avond, zodat de kolonisten van Hebron er konden zingen en dansen met de Torarollen.

En over welke ruimte hebben we het dan? Wel, dit is de Ibrahim moskee zelf, de tweede plek in heiligheid voor de islam in Palestina. De kolonisten noemen het de Zaal van Yitzhak (Isaac) maar op de achtergrond is de islamitische minbar (preekstoel) die nog geschonken is door Saladin (1137-1193) duidelijk te zien. Dit is gewoon de moskee. En die mocht dus van het militaire bestuur voor de gelegenheid even synagoge zijn.

Voorbode van dingen die gaan komen?  Inderdaad, voor de kolonisten was dit een bijzondere viering.

Foto: United Nations Photo (cc)

Jodendom als fictie – een brug te ver

, door

OPINIE - Bart Voorzanger legde in een eerdere blogpost uit waarom volkeren fictie zijn. ‘Het duurde even voor ik snapte waarom mijn lezers niet altijd meteen overtuigd waren. Inmiddels snap ik dat: de bewering “volken zijn een fictie” is gewoon onwaar.’

Volken bestaan, in elk geval in de zeer concrete zin dat je van de meeste mensen ondubbelzinnig kunt vaststellen of zij al dan niet tot een bepaald volk behoren. Een volk is een heel concrete verzameling van heel concrete individuen. En het is verwarrend zo’n verzameling als fictie aan te duiden. Ik zei dus overduidelijk iets anders dan ik bedoelde, en dat spijt me.

Maar wat ik bedoelde was geen onzin. Volken zijn verzamelingen van mensen die niet meer gemeen hebben dan dat ze elementen uit die verzameling zijn. Wat Nederlanders gemeen hebben is hun Nederlanderschap, maar daarmee weet je nog niets over hoe ze eruit zie, hoe ze zich gedragen, wat ze vinden, waar ze wonen, welke taal ze spreken, enzovoort, enzovoort. Nederlander-zijn is een uiterst oninteressante eigenschap: als je weet dat iemand Nederlander is, weet je, afgezien van zijn of haar nationaliteit, nog niets. O zeker, u zult, dat wetende, bepaalde verwachtingen hebben, en statistisch zijn daar zeker gronden voor. Maar welke van die statistisch verantwoorde verwachtingen u ook hebt, er zijn heel wat Nederlanders die er niet aan zullen beantwoorden.

Foto: copyright ok. Gecheckt 22-04-2022

Antisemitisme, jodendom en het Geroofde Land

, door

LONGREAD - Antisemitisme kan zoveel verschillende dingen betekenen, schrijft Bart Voorzanger, dat het zonder uitgebreide toelichting erg weinig zegt. Veel recent “antisemitisme” is in feite anti-zionisme, en daar is inhóudelijk weinig mis mee.

Een antisemiet is iemand die op grond van bepaalde overwegingen over een bepaalde groep mensen een negatief oordeel heeft en daar graag bepaalde consequenties aan verbonden zag. Maar die overwegingen, die groep, dat oordeel, en die consequenties kunnen allemaal flink variëren. Het oordeel varieert van ‘mijn beste vriend is joods, maar als schoonzoon had ik hem toch liever niet’ tot hartgrondige haat. De gewenste consequenties varieert van enige distantie – ‘met zulke mensen gaan wij liever niet om’ – tot totale vernietiging. De overwegingen variëren van religieuze overtuigingen die je niet deelt, via politieke overtuigingen die je nadrukkelijk afwijst, tot karaktereigenschappen die je verafschuwt.

Antisemitisme kan dus variëren van enige reserve tegenover een religie met gebruiken die je bevreemden en waar je maar het liefst niet te veel mee geconfronteerd wordt, tot blinde haat jegens een groep die je het liefst zag uitgemoord. En daartussen ligt een multidimensionale wereld aan mogelijke andere invullingen. Dat maakt ‘antisemitisme’ niet tot een erg helder en veelzeggend begrip.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

Een klezmer-orkest van één tamboerijn

, door

Toen Het Parool in 2006 een verkiezing van het ‘mooiste Amsterdamse woord’ uitschreef, won achenebbisj. Dat was lang niet het enige jiddische woord dat in de lijst terecht kwam: ook attenoje(‘krijg nou wat’), gebbetje(grapje), en mesjogge(‘gek’)stonden hoog en hadden een Jiddische oorsprong.

Wie in Amsterdam naar ‘echt Amsterdams’ wil luisteren, hoort nog steeds een heleboel joodse klanken. Dat observeert ook Megan Raschig in het artikel “Goeie Ouwe Gabbers: Listening to ‘Jewishness’ in Multicultural Mokum” dat vandaag verscheen in het elektronische wetenschappelijke tijdschrift Quotidian.

Voor haar artikel heeft Raschig gesproken met enkele Amsterdammers — vooral met mensen die zich bezig houden met het Jiddisch. Het is fijn dat iemand zich over deze materie bezig buigt, want het Joodse geluid van Amsterdam is een onderwerp dat meer studie verdient dan de uitleg dat veel Amsterdamse woorden Jiddisch zijn. Maar het is jammer dat er nogal wat ontbreekt aan Raschigs artikel, dat het Joodse geluid dat ze laat horen nogal eenzijdig is, een beetje alsof iemand belooft dat ze klezmer gaat laten horen en dan alleen met een tamboerijn rammelt.

De minst belangrijke ommissie, maar wel een veelzeggende: geluidsvoorbeelden. Voor een artikel dat zo de nadruk legt op ‘geluid’ is het merkwaardig dat er helemaal geen geluidsvoorbeelden gegeven worden. Quotidian is een elektronisch tijdschrift, dus dat had best gekund, maar deze lofzang op de concrete auditieve ervaring blijft nu hangen in abstracte beschrijvingen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-03-2022

De joodse Jezus

, door

Het belangrijkste boek dat een oudhistoricus moet lezen is, momenteel, John P. Meiers briljante A Marginal Jew. Rethinking the Historical Jesus. Ik realiseer me dat veel oudheidkundigen zullen zeggen dat het onderzoek naar het leven en de opvattingen van de timmerman uit Nazaret eigenlijk het werk is van theologen, maar dat oordeel is gebaseerd op een onjuist begrip van de “derde speurtocht”, die historisch van aard is. Sterker nog, het zoeken naar de historische Jezus is het innovatiefste en methodisch geavanceerdste deel van de oude geschiedenis. En daarbinnen is A Marginal Jewsimpelweg het beste boek.

Of beter: boeken. Oorspronkelijk zou het gaan om drie delen, die zijn verschenen in 1991, 1994 en 2001. De voornaamste conclusies zullen echter worden gepresenteerd in het vijfde deel. Het vierde deel is in 2009 verschenen, brengt het totale aantal bladzijden op 2990 en behandelt Jezus als rechtsgeleerde. Als een rabbi, om de oude Joodse uitdrukking te gebruiken. Jezus is immers binnen het Jodendom gebleven, en dat wil zeggen dat de historische Jezus alleen de Joodse Jezus kan zijn, een cliché dat Meier uitlegt door uit en te na te herhalen dat de Joodse Jezus de halachische Jezus is.

Met andere woorden: hoe ging Jezus om met de Wet van Mozes? Het is misschien schokkend dat deze vraag nog zo zelden wordt behandeld, terwijl het toch de kernvraag moet zijn. Jezus brak niet met zijn geloof en dus moet hij worden geanalyseerd als een rechtsgeleerde, maar de meeste boeken over Jezus negeren deze kwestie.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Vorige Volgende