Het eenzijdige vijandbeeld van de BVD

Het debat over de bevoegdheden van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten heeft baat bij een evaluatie van het optreden van de BVD in het verleden. Constant Hijzen schreef met zijn proefschrift Vijandbeelden; de veiligheidsdiensten en de democratie 1912-1992 een indrukwekkende en originele geschiedenis van de BVD en zijn voorgangers. Er zijn meer boeken verschenen over Nederlandse geheime diensten, waaronder het standaardwerk van de eigen historicus van de BVD, Dick Engelen uit 1995. Maar die boeken gaan vooral over de binnenkant van de dienst. Of het zijn nogal anekdotische verhalen over de avonturen van Nederlandse spionnen die de vijand te slim af zijn. Hijzen concentreert zich op de de relatie tussen de BVD en de omgeving, actoren met een rol in de democratie die de dienst zou moeten beschermen: de politiek, de burgers en de media. In de interactie tussen de nationale veiligheidsdienst en zijn politieke, ambtelijke en maatschappelijke omgeving moet de legitimiteit van het functioneren van de dienst worden gevonden. En daar valt wat de BVD betreft nog wel het een en ander op aan te merken.

Door: Foto: AJC1 (cc)
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Fantoomterreur

, door

RECENSIE - Misbruik van angst voor aantasting van de bestaande orde is van alle tijden.

In De Fantoomterreur laat Adam Zamoyski zien hoe reactionaire leiders tijdens de Franse Revolutie en in de restauratie-periode daarna revolutiedreiging gebruikten om hun politie en inlichtingendiensten te versterken en burgerlijke vrijheidsrechten aan banden te leggen.

Na de Slag bij Waterloo, nu 200 jaar geleden, begon in Europa een tijdperk van restauratie. De overwinnaars van Napoleon herstelden de macht van de adel en de absolutistische vorsten. Maar de geest van de Franse Revolutie bleef bestaan. Alles wat ook maar in de verste verte leek op een poging om de verworvenheden van die revolutie te herstellen werd in de eerste decennia van de 19e eeuw hardhandig de kop in gedrukt. In heel Europa ontstonden tijdens en na afloop van de Franse Revolutie professionele inlichtingenapparaten die de basis zouden gaan vormen voor de uitgebreide staatscontrole later in de 19e en 20e eeuw.

Zamoyski, een Engelse historicus van Poolse komaf, laat aan de hand van gedetailleerde beschrijvingen zien dat de anti-revolutionaire politie- en spionagenetwerken die begin 19e eeuw ontstonden voor een groot deel gebaseerd waren op spookverhalen, geruchten, irreële angsten en opgeblazen berichten over  niet bestaande samenzweringen. In zijn voorwoord schrijft hij dat deze geschiedenis hem steeds meer deed denken aan wat er in de huidige tijd gebeurt. De angst voor verandering, chaos en onzekere tijden is een nuttig instrument voor machthebbers. Onder het mom van bescherming van de burgers ontnemen zij hen grondrechten en vrijheden, maar waar het werkelijk om gaat is het in stand houden en versterken van de bestaande machtsstructuren.  Zamoyski zegt dat hij de verleiding nauwelijks kon weerstaan om parallellen te trekken tussen de Oostenrijkse kanselier Metternich of de Russische tsaren en hedendaagse Britse of Amerikaanse leiders. Hij laat het aan de lezer over. En dat levert een buitengewoon interessant en spannend boek op.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Mike Licht (cc)

Bureauspeurders

, door

COLUMN - CDA-kamerlid Pieter Omtzigt is tevens rapporteur Juridische Zaken en Mensenrechten voor de Raad van Europa. In die hoedanigheid publiceerde hij vorige week een rapport over de moderne massasurveillance.

Omtzigts rapport is heftig. De schaal waarop (vooral) de UK en de VS data van gewone burgers vergaren, noemt hij onthutsend: hij spreekt van ‘een op hol geslagen machinerie’. Veel van deze bespieding is volgens Omtzigt ronduit in strijd met de mensenrechten. Er worden geheime wetten, geheime rechtbanken en geheime wetsinterpretaties gebruikt; inlichtingendiensten hollen doelbewust allerlei waarborgen uit; burgers worden als verdachten behandeld; verdachten kunnen zich vaak niet verdedigen tegen aantijgingen, ook niet wanneer die op schrale gronden zijn gebaseerd; het optreden van afluisterinstanties onttrekt zich aan elke democratische besluitvorming, controle en verantwoording.

Het is nogal een waslijst.

En wat levert deze surveillance-industrie nu op, behalve een groeiende onvrijheid voor iedereen en miljoenencontracten voor de onderaannemers? Niets, constateert Omtzigt grimmig, zoals velen voor hem ook al deden. Er is geen enkele bewijs dat die hele machinerie enige aanslag heeft voorkomen.

Sterker: bij grote aanslagen blijkt na afloop telkens dat inlichtingendiensten de plegers ervan al eerder in het vizier hadden, maar dat hielp niet. Er was teveel werk: het wemelt van de meldingen via het systeem, en deze verdachten waren zodoende onderop de stapel beland. En de interne bureaucratie helpt ook niet; de verschillende takken van inlichtingendiensten werken langs elkaar heen, rapporten blijven halverwege hun weg omhoog in de pikorde ergens op een bureau liggen.

Foto: Marine le Pen foto Wikimedia copyright ok. Gecheckt 27-09-2022

De waard en de gasten

, door

ELDERS - Voer voor complotdenkers.

Heinz-Christian Strache, leider van de FPÖ, de extreemrechtse Vrijheidspartij in Oostenrijk, is in Moskou om met de Russische leiders te bespreken hoe de “crisis in Europa” overwonnen kan worden. Het bericht heeft in Oostenrijk onmiddellijk tot speculaties geleid over de werkelijke bedoelingen van de vriendschappelijke betrekkingen van Poetin met Europees extreemrechts. Franse onderzoeksjournalisten van de website Mediapart hebben namelijk deze week ook al onthuld dat Marine Le Pen van het extreemrechtse Front National in september een lening van 9 miljoen heeft ontvangen van de Russische First Czech Russian Bank (FCRB). Volgens een verontwaardigde Le Pen wilden de Franse banken haar geen lening geven. “We hebben overal aangeklopt voor de financiering van de verkiezingscampagne volgens jaar”, klaagt de penningmeester van het FN, “maar geen enkele Franse of Europese bank wilde ons helpen.” Mediapart is inmiddels door de partij in de ban gedaan en mag geen vertegenwoordiger sturen naar het congres van FN dat dit weekend wordt gehouden.

In Frankrijk wordt Le Pen’s verhaal niet door door iedereen geloofd. Zij heeft in het verleden haar bewondering voor Poetin niet onder stoelen of banken gestoken en nog onlangs bekritiseerde ze het besluit van de Franse president Hollande om de verkoop van een oorlogsschip aan Rusland uit te stellen. Hollande buigt volgens Le Pen voor Amerikaanse druk. Anderen beschuldigen haar ervan met haar Russische relaties buitenlandse inmenging in de Franse politiek toe te laten.  Moskou lacht.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: copyright ok. Gecheckt 21-02-2022

De afluisterstaat

, door

OPINIE - Het machtsmisbruik van de inlichtingendiensten blijft mogelijk als politici falen in het toezicht op de staat, media tekortschieten in het volgen van politici en de meerderheid van burgers zich gedeisd houdt, schrijft Glenn Greenwald.

Het is deze week precies een jaar geleden dat Edward Snowden Hongkong ontvluchtte en asiel vroeg in Rusland. Zijn onthullingen over de grootschalige en onbeperkte spionage van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA shockeerden de hele wereld. Dat de overheid een loopje nam met de privacy onder het mom van zorg voor de veiligheid was een al langer bestaand vermoeden. Maar het was allemaal nog veel erger dan iemand ooit had kunnen bedenken. Het gesnuffel van de NSA via telefoon, internet en e-mail bleek alle perken te buiten te gaan. De Amerikaanse overheid overtrad haar eigen wetten. En de bevriende naties deden er niet voor onder.

Glenn Greenwald, de journalist die door Snowden als een van de eersten in vertrouwen is genomen beschrijft in zijn boek De afluisterstaat hoe het allemaal gelopen is in het voorjaar van 2013. Hij laat aan de hand van vele door Snowden vrijgegeven documenten zien hoe omvangrijk de spionage was. De NSA was er met hulp van telefoon- en internetbedrijven op uit om werkelijk alle communicatie in de wereld te onderscheppen en te bewaren. De ambities kenden geen grenzen, het geld kennelijk ook niet. De privacy van burgers heeft in het optreden van de inlichtingendiensten geen enkele betekenis, hoezeer de verantwoordelijke politieke leiders ook trachtten dat beeld te corrigeren. Met hulp van regeringsgetrouwe media. Ook dat is de boodschap van Greenwald: de grote media zitten veel te vast verstrengeld in banden met politici om onafhankelijk te kunnen berichten over het optreden van de staat. En dat is buitengewoon zorgelijk voor een democratisch land.

Foto: 9/11 Photos (cc)

The missed opportunity of avoiding PRISM

, door

ANALYSE - Once upon a time, in a pre-9/11 world, the European Parliament was about to take the privacy rights of their citizens seriously. Now PRISM is only a problem for Europeans because our governments did not implement the policies they themselves proposed in July 2001.

On July 11th 2001 the European Parliament published a report on the Echelon spy network and the implications for European citizens and businesses. Speculations about the existence of this network of Great Britain-and-her-former-colonies had been going on for years but it took until 1999 for a journalist to publish a report that moved the subject out of the tinfoil-hat- zone. The report of the EU Parliament contains very practical and sensible proposals, but because of events two months later across the Atlantic, they have never been implemented. Or even discussed further.

Under the heading “Measures to encourage self-protection by citizens and enterprises” it lists several concrete proposals for improving data security and confidentiality of communications for EU citizens. The document calls on Parliament to inform citizens about the existence of Echelon and the implications for their privacy. This information must be ‘accompanied by practical assistance in designing and implementing comprehensive protection measures, including the security of information technology.’

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ondemocratisch schimmenspel

, door

Nog niet eens zo heel lang geleden heeft de Nederlandse regering, na veel druk vanuit de samenleving, besloten om van haatzaaien via internet geen apart strafbaar feit te maken. Inmiddels ligt er een voorstel van de Europese Commissie waarin dit toch weer aan de orde is. Dat hebben we ondermeer te danken aan een schimmige Europese inlichtingendienst, het EU Joint Situation Centre (SitCen). Aan wie deze inlichtingendienst verantwoording aflegt, hoe zij opereert en welke invloed zij heeft op de vorming van het Europese, en dus ons veiligheidsbeleid, is in nevelen gehuld.

De Nederlandse onderzoeker Jelle van Buuren (Buro Jansen & Janssen en Eurowatch) schreef vorig jaar een onthullend essay over het SitCen. Zo dadelijk een gesprek over de schimmige constructie van een deze inlichtingendienst en de risico’s die SitCen in zich draagt, maar eerst wat achtergrond (met onderaan nog een vraag aan de lezers).

In zijn essay beschrijft Van Buuren het ontstaan van het SitCen en de geleidelijke uitbreiding van zijn taken. Dat is een geen fraaie geschiedenis. SitCen werd in 1998 opgericht om uit open bronnen inlichtingen te vergaren over buiten-Europese dreigingen. Toen Javier Solana als Hoge Vertegenwoordiger het buitenlands beleid van de lidstaten ging coördineren, plaatste hij SitCen onder zijn gezag. Daar lag geen formeel besluit aan ten grondslag.

Vorige