Foto: The Gates of Hell by Auguste Rodin Wally Gobetz (cc)

COLUMN - Even een heuglijk bericht: het hiernamaals bestaat, dat wil ik u toch even mededelen. Afgelopen 11 augustus ben ik namelijk overleden. Dat is helaas met alle gevaccineerden in 5G-gebieden gebeurd. De wappies hadden toch gelijk.

Het lijkt hier overigens wel heel erg op het ondermaanse, dat vond ik wel een beetje tegenvallen. God heb ik nog niet gezien maar zo gauw ik Hem spreek ga ik Hem wel vragen of het nou echt zo veel moeite was om de aflossing van de hypotheek en Mark Rutte uit het ontwerp van het Eeuwige Leven weg te laten.

Corona hebben we hier ook. Social distancing is waarschijnlijk de reden dat ik de Almachtige nog niet ter verantwoording heb kunnen roepen. O, en wappies, echt alles hier is hetzelfde. Ik moet dan ook bekennen dat ik bijzonder weinig, zeg maar: eigenlijk helemaal niets van mijn heengaan gemerkt heb.

Maar we weten hier allemaal dat we dood zijn. Zoals we ook weten dat Soros er achter zat, dat de massa-immigratie een complot is om ons allemaal om te volken, dat alle moslims tequilla plegen, dat Covid gewoon een griepje is en trouwens makkelijk verholpen kan worden met een paardenmiddel, dat het woningtekort door vluchtelingen wordt veroorzaakt, dat je bij een pizzeria kleine jongetjes kunt bestellen, met blood libel erbij, dat Nazi’s links waren en dat mensen met een dubbel paspoort landverraders en belastingfraudeurs zijn. O, en de aarde blijkt toch plat.

Religie is terug

We noemen het desinformatie, fake news, hoaxes, maar dat is niets meer dan verhullend taalgebruik. Laten we het beestje gewoon bij de naam noemen: religion is back, with a vengeance en dan nog in de slechtst denkbare betekenis van het woord. Het is namelijk niet alleen die desinformatie, het fake news, de hoaxes, maar vooral het gegeven dat geletterde en – in vergelijking met het opleidingsniveau uit de tijd dat religie niet weg te denken was uit de samenleving – schandalig hoogopgeleide mensen in schrikbarend grote aantallen de meest ongelofelijke onzin geloven, er de straat voor op gaan, er andersdenkenden voor bedreigen.

Een tijd geleden was de verwachting dat religie met de toenemende welvaart en kennis vanzelf wel zou verdwijnen, in ieder geval in de westerse wereld. Hoewel de cijfers daar nog steeds op lijken te wijzen, zijn er ook duidelijke tekenen dat bepaalde vormen van religie allerminst op hun retour gingen, ook niet in het westen. Rond de tijd dat we dat in de gaten kregen kwamen ook de ‘new atheists’ op. Als je het mij vraagt een gevalletje cognitieve dissonantie: religie zou verdwijnen, deed dat niet, dus gingen we het harder bestrijden.

Ik denk dat het nu tijd is om onder ogen te zien dat religie – nogmaals: in de slechtst mogelijke betekenis van het woord – terug is, maar met andere middelen. Dáár hebben we de Taliban, hier hebben we een Belgische militair die naar de wapens greep, een parlementariër die zijn bewondering uitsprak voor online stalkers en bedreigers van collega politici en de tribunalen en andere ‘eindafrekeningen’ in Sovjet-stijl worden ook al openlijk in de Tweede Kamer aangekondigd. Ik zie weinig essentieel verschil in mentaliteit, wel een gradueel verschil in aantallen, maar dat is overkomelijk. Op een lager niveau worden wetenschappers die aan antivaxxers onwelgevallige onderzoeksresultaten publiceren, online bedreigd. Hun familieleden trouwens ook. IC-patienten worden door activisten het ziekenhuis uitgepraat onder het mom van ’the doctors are killing you’, en worden nog geloofd ook.

En wat ik laatst las: er schijnen mensen te zijn die denken dat er reptielen onder ons wonen in de gedaante van mensen en dat die de boel proberen over te nemen. Echt! Kan het middeleeuwser? Vast wel, maar mij viel op dat dat enkele decennia geleden de premisse van een sci-fi serie op televisie was. Ben ik dan zo oud dat ik dat als enige nog weet?

Als mensen niet meer nadenken over religie, geloven ze alles

Een oorzaak is het niet, maar de secularisatie is denk ik wel een voorwaarde om zo’n ontwikkeling mogelijk te maken: als mensen niet meer nadenken over religie, geloven ze alles, aldus het spreekwoord. En net zoals je je niet bezig kunt houden met dromen en sprookjes zonder je bezig te houden met dromen en sprookjes, kun je je ook niet bezig houden met religie zonder je bezig te houden met religie. Seculariseren is je bezig houden met religie, of althans: dat hoort het te zijn, maar in zijn westerse vorm is het doorgaans een vergevorderde vorm van onverschilligheid, gepaard aan een zo mogelijk nog completer gebrek aan besef van wat religie eigenlijk is en – vooral – hoe het werkt.

Begrijpt u mij niet verkeerd: ik ben een groot voorstander van secularisatie en zelfs van laïcité zie ik de grote voordelen in, maar je moet wel weten wat je aan het doen bent.

Nog iets: er wordt van alle kanten op gewezen dat het (gewelddadige / bedreigende) verzet tegen van alles en nog wat (met de coronamaatregelen nu als makkelijk mikpunt), de afkeer van deskundigen en wetenschappers en de vijandigheid jegens overheid en hulpverleners niet alleen voortkomt uit het blunderend en consistent falen van vooral de nationale overheid maar ook uit het gegeven dat grote delen van de bevolking uitgesloten zijn van het normale maatschappelijke verkeer: ze kunnen geen normaal huis vinden, de arbeidsmarkt neemt afstand van ze, de overheid profileert ze etnisch en/of naar inkomen, opleiding en bijscholing is financieel of anderszins onmogelijk gemaakt, de (thuis)zorg is verschraalt en als ze een stap naar boven wagen, tuimelen ze in de armoedeval. Ben je voor een dubbeltje geboren, wordt je nooit een kwartje, zeg maar.

Als dat zo is, dan staat ons nog wat te wachten. In de middeleeuwen en daarvoor waren de inkomens- en vermogensverschillen nog veel groter dan nu, maar ik begrijp dat ze de laatste decennia hier en wereldwijd alweer aan het groeien zijn. Steeds meer mensen zullen dus naar een ander houvast grijpen dan hun rol in de maatschappij, en zullen dat ook nodig hebben als die rol in de maatschappij is uitgespeeld. Ik voorzie een grootse toekomst voor religie, in de slechtste zin van het woord.

Reacties (14)

#1 KJH

Ik las laatst een leuk stuk, dat – toegegeven – ook wel een beetje mijn eigen theorie bevestigde, waarin gesteld werd dat mensen complot-theorien ‘geloven’ op een ander plan dan dat – pak ‘m beet – geloven dat er thee zit in de beker voor hen. Mijn theorie is dat de meeste mensen helemaal geen iota geven om al die zaken waarvan andere mensen vinden dat ze er iets om zouden moeten geven, maar dat ze zich wel een beetje gedwongen voelen om antwoorden te geven soms, en dan maar een gooi doen naar wat ze denken dat een wenselijk antwoord is in die situatie.

Met andere woorden: ik denk dat de meeste mensen prima slim zijn, maar a) niet a priori al jouw preoccupaties delen, b) graag ‘wenselijke’ antwoorden geven, c) soms gewoon graag fokken met jouw bemoeizucht.

En dat laatste kun je echt niemand kwalijk nemen. We leven in een afgedwongen meningocratie met een toplaag van mensen die zichzelf heeeeel belangrijk vinden en dat dan ook constant uitdragen in whatever medium ze maar wil hebben. Ik kan me zo goed voorstellen dat er een hele berg mensen is die gewoon zo iets hebben van: laat me met rust man.

  • Volgende discussie
#1.1 Frank789 - Reactie op #1

[ laat me met rust man. ]

Nu je het zegt, waar zijn de vrouwen op Sargasso? Ik kan zo snel alleen Anna en Lethe opnoemen.
Waarom zijn hier vooral mannen en is dat op de meeste fora zo?

#1.2 Lethe - Reactie op #1.1

Lethe, voorheen Stynx, heeft wel een idee.
Maar om nu maar geen flame war te ontsteken houdt ze dat nog maar even voor zich. Belangrijker onderwerp in topic.
Iets voor later.

Ik vind het eigenlijk wel een aardig, maar niet nieuw idee, kijk maar naar dat hele New age gebeuren (bestaat dat nog?). Blijkbaar heeft de Homo Sapients, of de meesten daarvan, een sterke behoefte aan religie (geloof?). In welke vorm dan ook.

#1.3 burne - Reactie op #1.2

Ik denk dat het er op neer komt of je wel of niet kunt leven met onbeantwoorde vragen. Religie is een poging om al die lastige vragen in te vullen met geloof in plaats van feiten.

Ik kan prima leven met de kennis dat ‘we’ niet weten wat –willekeurig voorbeeld– donkere energie en donkere materie zijn. Af en toe zie ik een leuk verhaal over een mogelijke verklaring en discussieer ik een avond lang met mijn vriendin over die verklaring. Mijn vriendin is heel slim (masters in computational mathematics) en ik ben een stuk dommer dan dat (LTS elektro) maar dat doet niet af aan de fijnere details van w ≡ P/ρ en het plezier van speculeren over een onopgeloste puzzel. Zonder dat daar ooit een Nobelprijs voor ons uit voortkomt.

Voor veel mensen is dat onaanvaardbaar. Iedere vraag heeft een antwoord nodig, en ‘omdat God dat zo wil’ is ook een antwoord. Eentje die je niet zelf kunt begrijpen en doorgronden, maar het feit dat dat het antwoord is, is genoeg om de vraag te beantwoorden.

#2 Joop

En nu omkeren. Heel de vooruitgang en maakbaarheid van de samenleving. Met alle risico’s helemaal uitsluiten. (Risk society). We zien waar het heen gaat. Een controlestaat met niet alleen overheid maar ook de grote bedrijven. We worden gedisciplineerd en geconditioneerd, zeker de hoog opgeleiden. (Daar hoef je geen Foucault voor gelezen te hebben).

Er zouden wereldrampen al plaatsvinden volgens Al Gore, de migranten zouden hoog opgeleid zijn en snel integreren, alles verandert in de westerse wereld want niet langer meer de grote baas, etc.

Bij veel mensen barst er dan iets.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 KJH

Wat ik ook even wil hebben geschreven, nav deze column (een andere theorie van mij): we leven in een tijd waarin de alfa’s en gamma’s een stuk technologie hebben georven van de beta’s, en daar slecht of, als je er een positievere draai aan wil geven: ‘anders’ mee om gaan.

In de jaren ’90 hadden wij, beta’s, email en mailgroepen en al een beetje websites (blogs, zoals Slashdot etc). En daar leerden wij met het gebrek aan toon omgaan, en het feit dat berichten soms te kort waren of anderszins gewoon helemaal niet, en soms zelfs het omgekeerde van, de bedoeling van de auteur weergaven. Wij leerden met andere woorden, op een vergevingsgezinde manier internet berichten te interpreteren (los van het feit dat er zeer heftige flamewars uitbraken van tijd tot tijd allicht, zie ook eigenlijk ieder postje van Richard Stalman etc). En wij leerden dat ook omdat wij precies begrepen hoe het allemaal werkte, dat Internet. We hadden een investering in de onderliggende technologie, en een bijbehorend begrip voor de beperkingen. Plus: voor de eenzame nerd werd het internet ook een soort sociale lifeline. Iemand op veilige afstand, maar toch met dezelfde interesses.

Dan wordt, ergens na 2000, deze hele boel, via de iPhone (en nog wat andere populariseerders van dit soort tech) – BAM – op de mat gelegd bij de alfa’s en gamma’s van deze wereld. En die zijn a) groter in getal, b) machtiger, c) onwetender van de onderliggende technologie, en d) kennelijk minder bereid om hier op dezelfde ‘vergevingsgezinde’ manier mee om te gaan.

Dus dat werd al snel oorlog. Alfa’s en gamma’s zien internet technologie als een product, en de mensen aan de andere kant als spiegels. Ze moeten wel, want het is a) anoniem (meest) en b) de mensen aan de andere kant zijn nu van allerlei aard. Dat vertaalt zich in narcistisch gedrag, maar ook in trollen. En die botsen.. totaal. Een narcist wil alleen het eigen gelijk gespiegeld zien, een trol wil ‘m onderuit halen. Het is immers consequentie-loos (want alfa’s en gamma’s hebben ook gewone vrienden, en ze hebben niet geinvesteerd in de onderliggende tech), en dus gebeurt het. Sic transit gloria mundi. Parels voor de zwijnen, wat mij betreft.

Bottom line: je moet niet alles geloven wat je op het internet leest. En: mensen zijn capabeler en slimmer dan je zou denken, alleen niet in tech.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3.1 Joop - Reactie op #3

Ah, dat verklaart de vele IT bedrijfjes waar bakken geld worden verdiend. Op manieren die niet ‘vergevingsgezind’ zijn. Juist daar worden bedrijven (en vooral overheid – belastingdienst is goed voorbeeld – en ja de politiek maakte onmogelijke beslissingen die niet uitgevoerd konden worden) vernacheld en poten uitgedraaid.

  • Volgende reactie op #3
#3.2 P.J. Cokema - Reactie op #3

Ah, dat had een bijdrage geweest kunnen zijn aan de 2010-‘annual question’ van Edge: How os the internet changing the way you think?
En zie daar, de laatste tijd is het de vraag geworden: ‘does the internet change the way you behave?’

Om dat richting topic te trekken: de ontwikkeling van communicatie- en mediatechnologie is volgens mij niet van invloed op wat en hoe mensen denken. De secularisatie was al aan de gang lang voor het internet en sociale media. Flauwekul en complotten geloven idem. Heette dat niet verjaardagsroddels en kroegpraat? De enige invloed die de technologie heeft betreft de snelheid en het breuk waarmee zin en onzin de wereld voer gaat.

  • Volgende reactie op #3
  • Vorige reactie op #3
#3.3 Joop - Reactie op #3.2

Nou ik denk dat uitspraken van Heidegger en Hans Jonas over techniek wel degelijk actueler worden. Niet zozeer wat je op internet zet, maar de techniek die beheerst, controleert en maar door gaat. Waar gaan we met z’n allen heen?

  • Volgende reactie op #3.2
#3.4 Hans Custers - Reactie op #3.2

Vergeet ook niet dat het zaaien van tweedracht via bangmakerij en desinformatie over is gewaaid uit de VS. En dat het daar is begonnen bij traditionele media: Fox News, talk radio, de Murdoch-kranten. Daar was het vermommen van misleidende propaganda als nieuws al aan de gang toen Facebook en Twitter nog niet eens bestonden. Dus inderdaad, technologie is niet de oorzaak.

  • Vorige reactie op #3.2
#3.5 Hans Custers - Reactie op #3

we leven in een tijd waarin de alfa’s en gamma’s een stuk technologie hebben georven van de beta’s, en daar slecht of, als je er een positievere draai aan wil geven: ‘anders’ mee om gaan.

Ik kan het niet bewijzen, maar ik heb de indruk dat bèta’s in het algemeen, en IT-ers in het bijzonder, eerder over- dan ondervertegenwoordigd zijn onder complotdenkers en wetenschapsontkenners. Ze zijn in elk geval niet immuun voor desinformatie en propaganda. Daar zit misschien wel een deel van het probleem. Niemand is er immuun voor. Degene die meent dat wel te zijn is juist extra kwetsbaar.

Als er iets nieuw is aan social media, dan is het dat ze zo geschikt zijn als proeftuin voor propaganda. Je kunt er massa’s onzin dumpen en hoeft vervolgens alleen maar achterover te leunen om te zien wat aanslaat. En de demagogen worden geassisteerd door talloze hulpdemagoogjes, die hun eigen onzin in de proeftuin mikken. Als ambitieuze demagoog hoef je je eigen propgandakreten vaak niet eens meer zelf te bedenken.

  • Vorige reactie op #3
#4 Rigo Reus

Jan Cremer, eens een rebel, altijd een rebel, weet wel raad met dat vermaledijde internet. Als nou ‘ns elke werkeloze met een bijl of hamer, de computers in zijn buurt aan gort zou slaan, dan zou het met die modegril (=internet) en de werkeloosheid, gauw gedaan zijn.

https://www.youtube.com/watch?v=_Nql7A-jvL8

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4.1 AltJohan - Reactie op #4

Internet is here to stay. Jan Cremer is van de vorige eeuw. Een beetje zoals in het volgende Meme:

https://americasbestpics.com/picture/when-your-sugar-daddy-wants-to-show-you-stuff-he-a0uqz5H09

#5 Michiel de Pooter

“Ik voorzie een grootse toekomst voor religie, in de slechtste zin van het woord”.

Dat lijkt me niet zo moeilijk om te voorspellen. Ook post-christelijke mensen blijven met allerlei onbeantwoorde vragen zitten en zijn wanhopig. Toen er nog geen google was, werden existentiele vragen opgelost door God, rituelen en tradities. Ik heb inmiddels de leeftijd bereikt, dat ik dat nog live heb meegemaakt.
Het najagen van absoluut onzinnige en onbereikbare projecten en illusies, zijn juist ingebakken in het menselijk bestaan. Daar moeten we niet zo bescheten over doen. Niks nieuws, alleen verandert het over tijd van vorm. Uit de religieuze geschiedenis van mensen weten we, dat het veel betekenis levert, vooral als onderdeel van een groter geheel, in een ritueel of traditie.
Ik moet nu trouwens plotseling aan die COP-conferentie in Glasgow van een paar weken geleden denken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie