2024 Het jaar van de dieren

Het vorige jaar, hoe lang is dat al weer geleden?, bewees: van mensen moet de mensheid het niet hebben. Daarom wordt 2024 het jaar van de dieren. Om te beginnen met de habitat van menig beestenspul: het bos. In november 2023 al aangekondigd door stikstofminister Van der Wal en de directeur van Staatsbosbeheer: ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van Staatbosbeheer wordt 2024 het Jaar van het Bos. Dat is voor sommige mensen misschien wat veel om te behappen. Geen nood: 2024 wordt ook het jaar met de focus op enkele dieren. Er zijn mensen die er niets van moeten hebben, maar dan ontgaat ze de waarde van de wesp.  EIS Kenniscentrum Insecten heeft daarom 2024 uitgeroepen tot het Jaar van de Wesp. In samenwerking met Naturalis Biodiversity Center, de Wespenstichting, de Nederlandse Entomologische Vereniging en de jeugdbonden JNM en NJN. De Vogelbescherming heeft 2024 bevorderd tot het Jaar van de Huismus. U denkt misschien: maar het gaat toch goed met de mus? Dat is maar schijn, stelt de Vogelbescherming. Sinds de zeventiger jaren zijn ze in aantal gehalveerd. De teloorgang van de mus lijkt een halt toegeroepen dankzij natuurinclusief bouwen en creëren van nestgelegenheden in steden, maar voor ene goed herstel van de huismuis is meer nodig. Voordat er nu mensen gaan roepen dat Nederland weer het beste jongetje van de klas wil worden wat dierenliefde betreft: niks daarvan! Ook internationaal wordt 2024 het jaar van dieren. De VN heeft 2024 uitgeroepen tot Internationaal Jaar van de Kameelachtigen. Niet alleen kamelen en dromedarissen, ook alpaca's, lama's, guanaco's,  en vicuña’s zijn van “cruciaal belang voor het levensonderhoud van miljoenen huishoudens in meer dan 90 landen”. Vooral voor inheemse volkeren en lokale gemeenschappen. De VN stelt verder: Kameelachtigen spelen een belangrijke rol bij het bevorderen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) met betrekking tot de strijd tegen honger, de uitroeiing van extreme armoede, de empowerment van vrouwen en het duurzame gebruik van terrestrische ecosystemen Beste lezers, allen een goed en mooi 2024 gewenst.

Foto: Schermafbeelding uitzending VPRO Zomergasten met Bibi Dumon Tak 13 augustus 2023

Recensie Zomergasten: Bibi Dumon Tak is inmiddels ergens

RECENSIE - een gastbijdrage van (literair) journalist, redacteur en programmamaker Liliane Waanders (*-*)

Ze deed wat ze zich had voorgenomen: Bibi Dumon Tak gaf tijdens Zomergasten een stem aan de stemlozen, zoals ze dat ook in haar werk doet. Er kwamen kwetsbaren voorbij: koeien – daar schreef Bibi Dumon Tak drie boeken over, en toch is het niet haar lievelingsdier: ‘ik heb elke dag een ander lievelingsdier’ (Vedette, 2021); een baby’tje dat geen onbeschreven blad is, omdat het behalve het DNA van haar vader ook zijn strafblad erft (Justiça, 2004); een jeugdige delinquent die in een isoleercel belandt, omdat hij overstuur raakt als hij hoort waarvan hij beschuldigd wordt (geportretteerd in haar boek Rotjongens, 2007); elfjarigen die klassikaal in tranen uitbarsten als een van hen durft te vertellen dat hij stelselmatig gepest wordt (Klassen, 2020); kittens en katten in Istanbul en degenen voor wie het zorgen voor straatkatten een parallel leven is (Kedi, 2016); prooi waarop gejaagd wordt door mensen die de taal naar hun hand zetten om hun hobby te legitimeren (interviews met Olga Tokarczuk en Pauline de Bok), en uiteindelijk – Theo Maassen heeft dan al twee keer gehint op een verhaal dat gaat komen – blijkt ook Bibi Dumon Tak een roepende in de woestijn te zijn als het om haar overleden zus gaat en de neefjes die ze van haar ex-zwager nooit meer mag zien (Three Billboards Outside Ebbing, Missouri (2017) en Deux (2019).

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: rocor (cc)

Kunst op Zondag | Plastic overlevenden

Veel mensen hebben al geen goed beeld van het dier achter hun plakje fricandeau op de boterham, maar als het kabinet de boerenopstand weet neer te slaan valt er amper meer en stuk vee in levende lijve te zien.

Maar geen gezeur!  Er zijn nog zoveel andere beesten. En nog wel van een uiterst milieuaardig kaliber. Sterker nog: ze halen plastic “uit zijn giftige rol in de natuur en communiceert, door middel van een onconventionele taal, het belang van sterke aandacht voor onze planeet”.

Was getekend: Cracking Art Group. In 1993 opgericht door vijf Italiaanse kunstenaars. Het collectiefje betstaat nu uit vier Italianen en een Belg.

‘Cracking’ is kraken, het raffinageproces dat uit ruwe olie stoffen voor plastics haalt. Dat plastic krijgen we de wereld niet meer uit, dus kunnen we het beter hergebruiken. Aldus een beknopte weergave van de filosofie van Cracking Art. En zo zenden zij hun dieren de wereld in.

Pinguïns

Waarom eten we eigenlijk geen pinguïns? Ze schijnen erg goed te zijn voor de biodiversiteit dankzij hun (let op!) stikstofproductie. Dat zou volgens een in 2019 gepubliceerd onderzoek het geval zijn op de (nog) ijskoude Antartica.

Een poolonderzoeker van de Rijksuniversiteit Groningen keek er van op dat ammoniadampen zo’n belangrijke input leveren op het voedingsarme Antarctica. Maar hij vond het wel merkwaardig dat de onderzoekers biodiversiteit voorspelden op plekken “waar geen plant of geleedpotige te vinden is”. (bron: bionieuws 16-07-2019)

Foto: Jym Dyer (cc)

Wat moeten we met plaagdieren in de stad?

ACHTERGROND - door Nienke Floor.

Vieze ziek- en bangmakers, zo staan stadsratten bekend. Hoe onwrikbaar is dat beeld? Is diervriendelijk bestrijden de beste optie voor deze plaagdieren, of kan de mens de rat ooit omarmen?

Vijfentwintigduizend zwarte ratten in één gebouw. In het noorden van India, in het dorpje Deshnoke, staat de Karni Mata Tempel. Op deze plek vereert de Hindoestaanse gemeenschap de rat. De heilige dieren lopen er vrij rond en krijgen volop te eten en te drinken. De aangevreten restjes worden door pelgrims eerbiedig buit gemaakt. En loop je een witte rat tegen het lijf? Dan heb je pas echt geluk.

In Nederland ligt dat wel anders. De meesten mensen zullen niet van geluk spreken als ze een rat over straat zien lopen. De kans dat het gebeurt wordt echter steeds groter. Het aantal ratten in de stad neemt toe. Gewenst zijn de dieren meestal niet. Met gif of andere dieronvriendelijke middelen vind de bestrijding plaats. Hoe kan het dat ratten ons hier in Nederland zo tegen de haren instrijken? Is een andere omgang met het dier mogelijk, misschien niet aanbidding, maar dan toch tolerantie?

Plaag of geen plaag? De mens bepaalt

Gemeenten en inwoners spreken momenteel vaak van een rattenplaag. Wat zorgt ervoor dat het dier op die plekken een plaag gaat vormen? Hoeveel dieren is ‘te veel’? Dat bepaalt uiteindelijk de mens, zegt plaagdierexpert dr. Bastiaan Meerburg (WUR). Als de omstandigheden, zoals klimaat en voedselvoorziening voor een soort gunstig zijn, dan zal het aantal dieren van die soort toenemen. De populatie groeit, steeds sneller, maar niet onbeperkt. Zo treedt er voedselschaarste wanneer de dieren met teveel worden. Dan zal er altijd een moment komen dat de groei weer stopt. Het ecosysteem heeft zijn ‘draagkracht’ voor die soort bereikt. Het probleem is dat dat punt vaak pas komt bij een grotere populatie dan de mens in zijn leefomgeving wil accepteren. Pas als de mens een bepaalde hoeveelheid dieren niet meer wil verdragen, dan begint men te spreken van een plaag.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: ZeroOne (cc)

Kunst op Zondag | Van de duivel en de duif

En de duiven, zij keken op ons neer. In vervolg op de vorige duif.

Ik heb den Geest zien nederdalen uit den hemel, gelijk een duif, en bleef op Hem

Een zondags stukje tekst (Johannes 1:32) dat goed aan duivemansoren was besteed. Want zo na de allereerste Goede Vrijdag, wellicht na de eerste Pasen, Hemelvaart of Pinksteren, fladdert ‘den Geest’ zoekend rond, in de verwachting dat Jezus terug op aarde komt.

De arme duif is ondertussen radeloos want waar het beestje ook op ging, geen Jezus. Daarbovenop wordt het vogeltje geplaagd door onbegrip van lieden die er de duivel in zien. Waarschijnlijk doet de duif daarom zo vreselijk haar best zich qua ontlasting van de duivel te onderscheiden.

In vervolg op de vorige duif vandaag nog wat duifjes.

Duif ontmoet de duivel.
Duivelsbron bij de Annenkapel in Görlitz (Duitsland).
cc Flickr GörlitzPhotography Devil vs Dove

Maar op wie zal ik nu nederdalen, denkt de naar Jezus zoekende duif.

Deze? Hm, wellicht te arrogant voor een Jezus.
Ceasar (beedlhouwer Nicolas Coustou, in de Tuilerieën, Parijs).
cc Flickr Eric Chan photostream Julius Caesar and his pigeon

Deze dan?. Mwah, ik dacht niet dat Jezus een depri was.
Kain (beeldhouwer Henri Vidal, eveneens in de Tuilerieën).
cc Flickr Toni Birrer photostream Depressed In Paris

En ook al is de duif kunstliefhebber, de kunst houdt niet altijd van de duif.

Foto: Jeanne Menjoulet (cc)

Kunst op Zondag | De duif

Het gebruik van dieren in de kunst kan altijd tot wat reuring leiden. Zelfs als de beestjes dood zijn en tot kunst worden verheven. Zelden als de dieren tegen de muur gaan.

Neem nou de duif….

De vogel heeft al een rijke geschiedenis. Niet geheel geslaagd als luchtfotograaf, dan toch wel als oorlogsheld. De roemruchte William of Orange was in de Tweede Wereldoorlog werknemer bij Britse militaire geheime dienst. Naar verluidt heeft die duif een paar prima nazaten geleverd.
cc commons.wikimedia.org File Pigeon William of Orange

De duif als drager van materiële en immateriële boodschappen spreekt nog steeds tot de verbeelding. In Argentinië werd vorig jaar een duif neergeschoten, die verdacht werd van drugstransport. Eerder werd in India een duif gearresteerd, die een dreigbriefje met zich meedroeg. Een ander werd in hechtenis genomen wegens spionageactiviteiten voor Pakistan.

Is er nog een toekomst voor de duif als boodschapper?

Jawel. In samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen ziet het Britse designbureau Studio PSK mogelijkheden voor de ‘perfecte duif’ als verspreider van gecodeerde biotechnologische informatie.

Het duo Revita Cohen en Tuur van Balen denken de ’gouden duif’ gevonden te hebben. Door de stoelgang van de vogel met genetisch gemanipuleerd voedsel te beïnvloeden, hopen ze dat de duif een biologisch zeepje uitpoept, Goed voor “stedelijke ontsmetting’.
cc Flickr Ars Electronica photostream Pigeon d'Or - Tuur van Balen

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Riccardof (cc)

Dieren en grenzen

ELDERS - Anders dan mensen trekken dieren zich doorgaans weinig aan van nationale grenzen. Maar er zijn uitzonderingen.

Onderzoekers hebben in het Boheemse woud een merkwaardige ontdekking gedaan. Het Tsjechische natuurgebied loopt nu al een kwart eeuw naadloos over in het Duitse Beierse woud. Maar de herten die op Tsjechisch gebied leven respecteren nog steeds de grens van het voormalige ijzeren gordijn. Duitse vrouwtjesherten doen dat aan hun kant ook, maar hun mannelijke partners durven de inmiddels onzichtbare grens wel over te steken. De onderzoekers vermoeden dat hertenmoeders hun kinderen over generaties heen de grenzen van hun territorium doorgeven. Aan Duitse kant denkt men dat de vrouwelijke dieren met hun kinderen terughoudender zijn sinds er in Tsjechië weer meer op herten wordt gejaagd.

Andere wilde dieren trekken zich voor zover we weten niets aan van grenzen. De wolf, de bever en de lynx zijn zonder paspoort in Duitsland teruggekeerd. In Niedersachsen, aan de grens van Nederland zwerven naar schatting inmiddels zo’n vijfentwintig wolven. Het komkommernieuws in Nederland van de afgelopen zomer werd gedomineerd door de vondst van een dode wolf bij Luttelgeest in de Flevopolder. Later bleek dat het dier in Polen was doodgeschoten en hier was gedumpt.

Foto: foto Tim Brookes, flickr.com

Omstreden dassenjacht in Engeland

ELDERS - Het ruimen van dassen dreigt in Engeland een averechts effect te krijgen. De kwestie verdeelt de Britse samenleving al langer dan vandaag.

Met tbc besmette dassen bedreigen de Engelse veestapel. In de afgelopen 10 jaar hebben boeren 28.000 koeien door Bovine TB verloren.  Kosten voor ’s lands schatkist: £100m.  In twee getroffen gebieden Gloucestershire en Somerset is na zware druk van boerenorganisaties toestemming gegeven om de dassen te ruimen. Maar dat lukt nog niet erg.  In Gloucestershire is na afloop van de proefperiode slechts 30% van de dassenpopulatie geruimd.

Dassen zijn een beschermde diersoort. De toestemming om de dassen af te schieten gold dan ook voor een beperkte periode. Nu overweegt de regering verlenging van deze periode. Maar dat stuit op heftig verzet. Badger Trust, een dierenbeschermingsorganisatie heeft juridische stappen aangekondigd. En er komt  ook kritiek uit wetenschappelijke hoek.  Het gevaar is namelijk groot dat de verspreiding van de ziekte nog veel meer schade gaat aanrichten omdat de dassen worden opgejaagd. David Macdonald, wetenschappelijk adviseur van Natural England roept nu op de ruiming onmiddellijk te stoppen.  Hij verwijst naar een langlopend onderzoek dat heeft uitgewezen dat het ruimen alleen effect heeft als het snel gaat en volledig resultaat heeft. De bekende televisiepresentator  Sir David Attenborough valt hem bij: ‘Why do they spend a lot of time and money doing careful scientific studies and then simply ignore the results?’

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: John (cc)

Kunst op Zondag | Nieuws

Sommige onderwerpen die in Kunst op Zondag aan de orde zijn geweest, blijken regelmatig in het nieuws terug te komen. Een greep uit het laatste nieuws.

Op zoek naar ‘kunst in het nieuws’ kijken we elke week of er noemenswaardige tentoonstellingen in musea zijn. Nu zijn er behalve de bekende kunstmusea ook veel andere musea die af en toe wat aan kunst doen. We schreven eerder over in opvallende architectuur gehuisveste musea en we hadden een gastbijdrage over natuurhistorische musea die kunst tentoonstellen.

Niet alleen de kunstmusea ook andere musea doen de gekste dingen om publiek te trekken. Ons oog viel op een merkwaardig samenvallen van kunst en kitsch (waarover we ook schreven in de trilogie over nepkunst). Op 28 augustus kunnen bezoekers hun schilderijen, beelden, vazen, uurwerken of sieraden laten taxeren door een veilingmeester. Een stuntje van de pr-afdeling van het Nationaal Baggermuseum?

In dat museum tref je geen kunst aan. Wel modellen van schepen en baggerinstallaties. Een combinatie die fraai verbeeld aan de oever van de Maas bij Keent (Oss) staat. De “Maasarm’ van Willem Claassen, van wie in juli nog werk te zien was in De Fabriek in Eindhoven. Misschien moet het Nationaal Baggermuseum eens wat kunstenaars aantrekken om publiek te trekken?

Volgende